Genealogisch blog 196

Betje Swaab

Onder meer in Genealogisch blog 125 heb ik geschreven over mijn oudtante Betje Swaab (1876-1944). In dit verhaal zal het gaan over de grootmoeder van Betje Swaab, die ook Betje Swaab (1821-1899) heette. Laatst genoemde Betje had een schoondochter, die eveneens naar de naam Betje Swaab (1859-1942) luisterde. Om de verwarring nog groter te maken: de Betje Swaab uit dit verhaal, die op 12 mei 1821 in ’s Gravenhage geboren werd, had een Betje Swaab (1828-1901) als nicht. Er was ook nog een Betje Swaab (1921-1942), die in de 17^e graad en een Betje Swaab, uit 1914, en een Betje Swaab, die maar kort leefde tussen 1929 en 1930, die beiden in de 7^e graad verwant waren aan de Betje Swaab van dit verhaal. De Betje Swaab van 1929 was op haar beurt in de 6^e graad verwant aan Betje Swaab, die leefde van 1879 tot 1935. Kijk je op wiewaswie.nl dan kom je nog een paar keer een andere Betje Swaab tegen.

Kunt u het allemaal nog volgen?

“Onze” Betje Swaab, u weet wel die van 1821, was een dochter van Salomon Jacob Swaab (1799-1826), die in het circus werkte, en van de muzikante Julie Kinsbergen (1801-1852). Salomon Jacob wordt genoemd als de stamvader van de circustak van de familie Swaab. Door het leven als circus- en kermisartiesten ontstond er een verwevenheid tussen de families Swaab en Werij met elkaar en met de families Kinsbergen, en Blanes. Binnen de groep artiesten trouwden leden van de ene familie een paar keer met leden van een andere familie. Men werkte vaak ook bij en voor elkaar. Zo maakten leden van de familie Swaab deel uit van paardenspel van Circus Blanus/Blanes.

Circus Blanus/Blanes, 1867, Nieuwmarkt Amsterdam Schilderij van R. Craeyvanger

Door het huwelijk van mijn oudtante Betje Swaab met de broer van mijn grootvader ontstond de verbinding van de families Swaab en Welling. Een dochter van mijn oudtante, Eleonora Margaretha Welling, trad in 1934 in het huwelijk met Tjallie Wery, een volle neef van haar moeder Betje Swaab.

Toen “onze” toneelspeelster Betje 40 jaar oud was, trouwde ze in Westdongeradeel met de eveneens 40 jaar oude Anthonie Werij, die in 1875 als zijn beroep opgaf toneeldirecteur van een honden- en apentheater. De beide echtelieden gaven tegenover de ambtenaar van de Burgerlijke Stand aan geen vaste woonplaats te hebben, maar dat ze tijdelijk verbleven in Ternaard in het noorden van Friesland. Anthonie, geboren op 8 mei 1821 in Lyon, was een zoon van Alexius Joseph Werij en Maria Catharina Carolina Thielman. Op de huwelijksakte maakte de ambtenaar een opmerking over de juiste schrijfwijze van de achternaam van de moeder van Anthonie.

Detail huwelijksakte Anthonie Werij en Betje Swaab

Belangrijker dan de opmerking over de schrijfwijze van de achternaam van de moeder van Anthonie was de aantekening, dat partijen de geboorten van de kinderen Jacob (*1843), Anthonie (*1849), Joli (*1851), Eduard (*1854) en Senetje of Jeanette (*1856) erkenden. Maar Betje had voor haar huwelijk nog een kind gebaard. Op 28 april 1845 werd haar zoon Lion in Groningen geboren.

Detail geboorteakte Lion Swaab

Geautoriseerde vroedvrouw Margaretha Jans Smit, oud 41 jaar, assisteerde bij de bevalling en verzorgde de aangifte van de kleine Lion. Uit het feit, dat Lion niet genoemd werd op de huwelijksakte van zijn moeder, moet de conclusie getrokken worden, dat hij voordien al was overleden.

Dat Betje en Antonie bij hun huwelijk de vijf nog levende kinderen, die Betje gebaard had, erkenden, betekende, dat zij in juridische zin ook de kinderen van Anthonie werden en dus diens achternaam kregen. Of Anthonie ook de biologische vader van de zes kinderen van Betje is geweest, is daarmee niet zeker, maar wel aannemelijk. Van een paar kinderen van Betje Swaab is bekend, dat zij zich ook in hoge mate tot het artiestenleven aangetrokken voelden. Zoon Jacob, die slechts 20 jaar oud werd, was muzikant. Zoon Anthonie voelde zich in zijn jonge jaren ook aangetrokken tot het artiestenvak, maar begon later een koffiehuis. Van dochter Joli is haar paardennummer bekend.

Anthonie en Joli Werij

Zoon Eduard werd kermisreiziger en trouwde op 14 april 1887 met Betje Swaab (*1859), die in Auschwitz omkwam.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog kon de joodse Eduard Welling alleen uit handen van de Duitsers te blijven door aan te tonen, dat hij Arisch was. Een van de documenten, die Eduard daarvoor gebruikte was een verklaring van de gemeente Westdongeradeel inhoudende, dat Betje Swaab, Anthonie Werij en hun kinderen Rooms Katholiek waren. In werkelijkheid waren ze Joods en heeft Eduard de welwillende medewerking gekregen van een ambtenaar van de gemeente Westdongeradeel, die een valse verklaring heeft afgegeven.

Valse verklaring van de gemeente Westdongeradeel

Vader Anthonie Werij overleed op 19 juli 1866 in Brielle, alwaar hij op 22 juli op de RK. Begraafplaats ter aarde werd besteld. Zijn graf werd gesierd met een doos met bloemen. Betje Swaab stierf op 8 februari 1899 om 20.00 uur in Reeuwijk. Zij was toen 77 jaar oud.

Nog vele andere leden van de familie Swaab hebben een artistieke carrière gehad, veelal in de muziek.

Tiel, 29 juni 2017