Genealogisch blog 205

Centrale Dienst voor Sibbekunde

Door het artikel “Sibbekunde” op het blog van Peter Miebies realiseerde ik me, dat Eduard Welling bij zijn pogingen om aan te tonen, dat hij geen “volle Jood” was volgens de Neurenberger Rassenwetten, ook in aanraking is geweest met de Centrale Dienst voor Sibbekunde (CDS). Eduard meende in 1941 voor de General-Commissar fùr Verwaltung und Justiz, een van de vier Ministeries die de Duitse bezetter in Nederland had ingesteld tijdens de Tweede Wereldoorlog, voldoende aangetoond te hebben, dat hij slechts één Joodse voorouder had en daarmee niet in aanmerking kwam voor deportatie. Hij juichte echter te vroeg, want de General-Commissar fùr Verwaltung und Justiz vroeg advies aan de CDS. Deze dienst was niet zo overtuigd van Eduards bewijsvoering en begon het hele onderzoek opnieuw.

De CDS was in 1941 opgericht door Ludo ten Cate vanuit het Nederlands Verbond voor Sibbekunde, waarvan Jurriaan van Toll de secretaris was. Van Toll had bij uitgeverij Liebaert in ’s Gravenhage het boekje “Van eenen bloede” uitgegeven, een korte inleiding over wat men onder sibbekunde verstond: 

“Sibbe- of geslachtkunde is de echt Nederlandsche naam voor de wetenschap, die wij tot dusver met een verfranscht Latijnsch woord genealogie plachten te noemen. Zooals vaak met dergelijke fraaie woorden het geval is, wist het grootste deel van ons volk niet wat men hier eigenlijk onder verstond, en verwarde deze wetenschap meestal met aardkunde of geologie, zoodat zij over den Rijks “genealogischen “ dienst spraken, en met h.i. merkwaardige steenen kwam aansleepen, als zij hoorde, dat iemand genealogie beoefende.”

In zijn boekje stelde Van Toll verder, dat alle Nederlanders 

“door banden des bloeds met elkaar verbonden zijn”.

Jurriaan van Toll

Ludivicus (roepnaam Ludo) ten Cate werd op 22 december 1904 in Amsterdam geboren. Na de HBS ging hij studeren, maar daar bracht hij weinig van terecht. Op 23-jarige leeftijd emigreerde hij naar Australië, maar ook dat werd geen succes. Al na een jaar was hij weer terug in Nederland en begon bij Oldenbroek op de Veluwe een pluimveefokkerij, net als Heinrich Himmler, die ook kippen hield. Ook Ten Cate had grote belangstelling voor genealogie. In 1933 werd hij lid van de NSB en in 1940 van de Nederlandse SS.

Met Van Toll en enkele andere geestverwanten riep Ten Cate het Nederlands Verbond voor Sibbekunde in het leven, daartoe gestimuleerd door dr. Wolfgang Ispert, die enorm zijn best deed Nederlandse genealogen voor de ideologie van de SS te winnen. Het verbond ging al snel een eigen tijdschrift uitbrengen, Sibbe.

Tijdschrift Sibbe

Voor Radio Hilversum verzorgde het Verbond vanaf december 1940 wekelijks een lezing over vraagstukken van ras en genealogie, voor ten Cate de ideale gelegenheid zijn ideeën daaromtrent uit te dragen. In ´s Gravenhage organiseerde het Verbond een tentoonstelling over genealogie. Ispert stuurde Ten Cate naar Berlijn om zich ervan op de hoogte te stellen hoe het Rasse- und Siedlungshauptamt en het Reichssippenamt in de praktijk werkten. Als particulier persoon begon Ten Cate vervolgens onderzoek te doen naar de afstamming van enkele NSB’ers van wie hij vermoedde dat ze weleens Joodse voorouders zouden hebben. Omdat hij voorzag als particulier persoon onvoldoende medewerking te zullen krijgen, riep hij de Centrale Dienst voor Sibbekunde in het leven.

Logo van CDS

De CDS deed aanvankelijk afstammingsonderzoek voor leden van de NSB en de Nederlandse SS, maar verlegde zijn werkterrein al snel, toen bleek, dat zowel binnen de NSB als in de Nederlandse SS men niet zo veel waarde hechtte aan een zuiver Arische afkomst.

Met hulp van Rauter kreeg Ten Cate gedaan, dat zijn dienst grote bevoegdheden kreeg bij het afstammingsonderzoek van veel Joden. De CDS legde zich toe op het aantonen van Joodse afkomst en had daartoe toegang tot de Rijksinspectie Bevolkingsregisters. In de kaartenbakken van de CDS kwamen in 1944 ca. 300.000 Joden voor. De dienst bereikte toen de maximale omvang met twintig medewerkers.

En zo kwam ook Eduard Welling in aanraking met de CDS. De dienst maande, bij monde van Ludo ten Cate zelf, Eduard in februari 1942 dringend aan spoed te maken met het aanleveren van documenten, die zouden bewijzen, dat zijn overgrootvader van Arische afstamming was.

De CDS maant Eduard Welling tot spoed

Uiteindelijk lukte het Eduard om binnen de gestelde termijnen zijn bewijsvoering rond te krijgen. Half mei 1942 liet hij de General-Commissar fùr Verwaltung und Justiz weten, dat hij zowel mondeling als telefonisch van de CDS vernomen had, dat hij erkend zou worden als niet-Jood. Daar hij daarvan nog geen officiële bevestiging had ontvangen verzocht hij daar om. Een maand later viel de bevestiging op de deurmat. Eduard werd geregistreerd als afstammeling van één Joodse grootouder en kon zich voor een persoonsbewijs zonder ‘J’ vervoegen bij de gemeentesecretaris van Amsterdam.

Na ‘Dolle Dinsdag’, 5 sept. 1944, werd de CDS opgeheven. Kort daarvoor werd Ten Cate door de Duitsers gevangen gezet, omdat hij geweigerd had dienst te nemen bij de Landstorm Nederland, een regiment van de Waffen-SS. Hij kreeg drie jaar gevangenisstraf opgelegd. Via de strafgevangenis kwam hij  terecht in Dachau, waaruit hij in maart 1945 wist te ontsnappen. Bij zijn terugkeer in Nederland na de oorlog werd hij weer gearresteerd.

Bij zijn verweer betoogde Ten Cate toen, dat hij nooit van doen had gehad met Joodse gevallen die voor deportatie bestemd waren. In zijn standaardwerk over Nederland in de Tweede Wereldoorlog noemde Lou de Jong deze opmerking een van de meest schaamteloze leugens, die hij in zijn jarenlange onderzoek was tegengekomen. In maart 1948 werd Ten Cate weer vrijgelaten. Daarna hield hij zich alleen nog bezig met stamboomonderzoek van dieren als wetenschappelijk medewerker van de Universiteit van Utrecht.

Tiel, 26-07-2017