Genealogisch blog 203

Renaud de Châtillon

In mei 2018 zal de vijfde, tweejaarlijkse Haeften Meeting plaats vinden. Uit de vooraankondiging blijkt, dat de organisatoren dit keer ervoor gekozen hebben de bijeenkomst te houden in en in de omgeving van Châtillon sur Marne in Frankrijk. Ik heb mijn bedenkingen tegen de keuze om de meeting in Châtillon sur Marne te organiseren. Door daar bij elkaar te komen kan de indruk gewekt worden, dat het geslacht Van Haeften in rechte lijn afstamt van het Franse geslacht Châtillon. Hoewel er best een redelijke kans is, dat de Châtillons de directe voorouders van de familie Van Haeften zijn, staat dat historisch gezien geenszins vast. Ik schreef daar al eerder over. Ik herhaal hier dan ook de woorden van mijn grote leermeester in de genealogie Jan Groenendijk, dat een feit in de genealogie pas waar is, wanneer het onomstotelijk bewezen is. De afstamming van het geslacht Van Haeften van de familie Châtillon is dat geenszins. Het is eerder zo, dat de wens de vader van de gedachte is. Ik hoop dan ook, dat de organisatoren van de 5^e Haeften Meeting duidelijk zullen maken, dat de afkomst van de familie van Haeften van het geslacht Châtillon historisch gezien niet vaststaat.

Maar toch. Bij het (laten) maken van de stamboom van zijn familie zal Barthold de Cocq van Haeften zich niet alleen op de grote gelijkenis van zijn familiewapen met het wapen van de Châtillons, maar toch ook op bronnen hebben moeten baseren, toen hij het geslacht Châtillon opvoerde als voorouders van zijn familie. Helaas weten we niet welke gegevens Barthold daarvoor gebruikte. Of was ook toen de wens de vader van de gedachte? Hoe het ook zij, ik heb eerder verklaard waarom ik de Châtillons in mijn stamboom heb opgenomen als voorouders van de familie van Haeften. Ik schreef toen, dat een aantal leden van het geslacht Châtillon deelnamen aan de kruistochten. Een van hen wil ik in dit Genealogisch blog centraal stellen en wel Renaud (Reinoud, Reinold) de Châtillon. 

Châtillonwapen

Renaud werd in 1125 geboren in Châtillon sur Marne als zoon van Henry de Châtillon (1085-1135) en diens eerste vrouw Ermengarde de Montjay (1090-1139). Renaud was de jongste van hun drie zonen. Toen de Arabieren 50 jaar na de eerste kruistocht Edessa hadden ingenomen in 1145, gaf Renaud, evenals zijn broer Gaucher (1113-1148), gehoor aan de oproep van de monnik Bernard van Clairvaux en sloot zich aan bij de tweede kruistocht om geluk en fortuin te zoeken. Zijn geluk vond Renaud, toen hij in 1153 in het huwelijk trad met Constantia I van Antiochië (1127-1163). Waarom  Constantia, die in 1149 haar eerste man, Raymond van Poitiers, verloren had, met Renaud wilde trouwen blijft historisch gezien een raadsel. Renaud was van veel lagere adel dan Constantia. Vermoedelijk wilde ze met haar huwelijk de positie van Antiochië versterken. Door zijn huwelijk werd Renaud vorst van Antiochië.

Midden Oosten in 1135

Als vorst van Antiochië begon Renaud ermee de Griekse patriarch, Amalrik van Limoges die na de dood van Raymond van Poitiers het bestuur van het vorstendom op zich had genomen, af te zetten en te mishandelen. Renaud was geen lieverdje, zo bleek in 1156, toen hij met een Armeense prins het eiland Cyprus plunderde en verwoestte – het grootste bloedbad uit die tijd - om de Byzantijnse keizer Manuel I uit zijn tent te lokken. Terug in Antiochië, het tegenwoordige Antakya, verdedigde hij de stad tegen aanvallen van de moslimleider Nur ad-Din. Op advies van de koning van Jeruzalem en van de keizer besloot Renaud tot onderdanigheid. Met een steen om zijn nek ging hij in Mamistra op de knieën voor Keizer Manuel I. Aan zijn vernedering kwam echter nog geen einde, want Renaud werd gedwongen de keizer met veel pracht en praal in Antiochië binnen te halen.

Renaud de Châtillon zet de patriarch van Antiochië gevangen

Ook Nur ad-Din (118-1174), de gouverneur van Syrië die eerder Raymond van Poitiers had gedood, had nog een appeltje te schillen met Renaud. Hij nam Renaud in 1160 gevangen en sloot hem gedurende 16 jaar op in zijn kerkers in Aleppo. Om vrij te komen moest Renaud een belachelijk hoog losgeld betalen. Blijkbaar was Renaud in de ogen van de moslims een belangrijk heerser. Pas na de dood van Nur ad-Din kwam Renaud vrij. Daar Constantia inmiddels was overleden, hertrouwde hij met Stephanie van Milly (1145-1197). Door dit huwelijk werd Renaud Heer van Oultrejordain of Transjordanië en van Hebron van 1177 tot aan zijn dood.

De dood van Nur ad-Din betekende de opkomst van Saladin (1137-1193). In 1177 versloeg Renaud Saladin bij Montgisard, een knap staaltje krijgskunst van Renaud. Daardoor gesterkt besloot Renaud Mekka en Medina aan te vallen evenals de karavanen van de moslims die te dicht bij zijn kasteel kwamen. Bij een van deze aanvallen nam Renaud de zus van Saladin gevangen. Dat werd Saladin te gortig en hij was vast van plan Renaud te doden wanneer die hem in handen zou vallen.

Saladin

Maar Saladin slaagde er tot twee maal toe niet in het kasteel van Renaud te veroveren. Sterker nog, in 1186 trok Renaud zich niets aan van een wapenstilstand, die met Saladin was overeengekomen, en overviel een grote karavaan, die uit Cairo kwam en door zijn gebied trok. Omdat Renaud de gevangen genomen handelaren niet vrij wilde laten, zag Saladin geen enkele reden meer zich verder aan de wapenstilstand te houden. Hij nam Renaud op 4 juli 1187 gevangen tijdens de Slag bij Hattin, de kruisvaarders werden verslagen en Jeruzalem viel in handen van de moslims. Nog dezelfde dag onthoofdde Saladin met zijn eigen zwaard Renaud.

Onthoofding van Renaud door Saladin

Het beeld, dat van Renaud naar voren komt is soms positief, soms negatief. In de Amerikaanse speelfilm Kingdom of Heaven uit 2005 speelde de figuur van Renaud, vertolkt door Brendan Gleeson, een belangrijke rol.

Tiel, 22 juli 2017