Genealogisch blog 206

In Memoriam Jan von Haeften

Op 13 juni jl. is Jan von Haeften overleden in Hamburg. In kleine familiekring heeft een uitvaartdienst voor hem plaats gevonden in de St. Annenkirche in Berlijn-Dahlem, waar hij ook begraven is. De St. Annenkirche heeft altijd een zeer belangrijke rol gespeeld in het gezin Von Haeften, waaruit Jan voortkwam.

Jan von Haeften werd op 19 juli 1931 geboren als oudste van de vijf kinderen van Hans Bernd von Haeften en Barbara Curtius. Zijn doopnamen waren Johan Adam Werner Klaus Günter. Jan was nog maar 13 jaar oud, toen zijn vader in de Berlijnse Plötzensee-gevangenis werd opgehangen vanwege zijn betrokkenheid bij de aanslag op Hitler op 20 juli 1944. Zijn oom Werner von Haeften was daarvoor al eerder gefusilleerd. Voor haar vermeende betrokkenheid heeft moeder Barbara ook een tijd gevangen gezeten. Deze traumatische  gebeurtenissen hebben gemaakt, dat geschiedenis voor Jan niet iets was wat je leert uit een boekje, maar iets wat je meebeleeft en mede vormgeeft. 

Familiefeest bij grootouders Curtius, Jan rechts achteraan

In haar boek “Aus unserem Leben 1944-1950” bewonderde zijn moeder Barbara de wijze waarop Jan alleen bij de overgang vanuit de Russische Zone drie dagen lang op hun spullen, hoog opgeladen op een vrachtwagen met aanhanger, paste, terwijl de anderen al te voet naar de vrije westelijke zones gegaan waren. Hij was ook de enige, die tijdens die tocht van Berlijn naar de burcht Friedingen in Zuid Duitsland, niet ziek geworden was. In Salem aan de Bodensee bezocht Jan de school die de pedagoog Kurt Hahn opgericht had. Daarna ging hij naar het Gordenstoun Internaat in Moray in Schotland. Hahn had, met toestemming van de Britse regering, deze school gesticht tijdens zijn verblijf in Groot Brittannië na zijn vlucht voor de nazi’s.

Toen hij 26 jaar oud was trad Jan in Hamburg in het huwelijk met de 20-jarige Marie Eleonore (Nona) gravin von Lehndorff. Haar vader was ook betrokken bij de aanslag op Hitler op 20 juli 1944 en moest dat ook met de dood bekopen. Jan en Nona kregen twee zoons.

Nona von Lehndorff

Jan en Nona hadden op Mallorca een vinca waar Nona graag verbleef. In 1973 gingen ze uit elkaar. Nona hertrouwde met Wolf Siegfried Wagner, een achterkleinzoon van de componist Richard Wagner. En Jan hervond het geluk bij Tatiana von Hessen, Prinzessin zu Sayn-Witgenstein-Berleburg.

Na zijn verblijf in Schotland volgde Jan bedrijfsopleidingen bij het kolenconcern Rheinpreussen in Duisberg-Homberg en bij een houtzagerij in Bebra. Daarna schoot zijn carrière in het bedrijfsleven als een raket omhoog totdat hij een van de grootste Duitse captains of industry was geworden. Op zijn 24^ste werd hij bedrijfsleider bij Montan-Union AG in Wenen. Eind jaren ’50 was hij in Hamburg vennoot in een groothandel van Volkswagen. In de jaren ’60 stichtte hij met een partner de Lehndorffsche Vermögensverwaltung. Daarna volgden nog talrijke functies bij banken, in het verzekeringswezen en in de handel van onroerend goed. In 1967 vervolgde hij zijn loopbaan bij het familieconcern Franz Haniel & Cie GmbH. Via zijn moeder was hij lid van deze  wijdvertakte familie.

In 1978 trad Jan toe tot de Raad van Commissarissen van het concern. Voor Haniel pakte een belang van 33% in de Zwitserse levensmiddelengroothandel Metro AG zeer gunstig uit, toen Otto Beisheim na een bezoek aan Amerika Metro wilde ombouwen tot een cash & carry groothandel. Daardoor groeide Metro uit tot een miljardenbedrijf. In 1991 trad Jan von Haeften toe tot de Raad van Commissarissen van Metro.

Jan von Haeften

Grootaandeelhouder en oprichter Beisheim stelde Jan, geheel onverwacht, in 1994 aan tot zijn opvolger als CEO van Metro. Pikant detail hierbij is, dat Beisheim als jongeman lid was geweest van de “Leibstandarte Adolf Hitler”, onderdeel van de Waffen-SS. Jan is zich altijd bewust geweest, dat hij zijn glanzende carrière te danken heeft gehad aan een man uit het kamp waartegen zijn vader en oom zich zo verzetten tijdens de Tweede Wereldoorlog. Een handdruk van Beisheim leverde hem altijd een koude rilling over zijn rug op, zo vertelde hij. 

Otto Beisheim

In 2000 werd Jan von Haeften voorzitter van de Raad van Commissarissen van Metro en in 2003 voorzitter van de Raad van Commissarissen van het Hanielconcern met een omzet van 3,6 miljard euro. Na enkele jaren heeft hij zich teruggetrokken uit beide gremia, maar dat betekende niet dat zijn bemoeienis met beide bedrijven ophield. Wanneer er binnen beide concerns iets gebeurde wat hem niet aanstond, dan konden de directies rekenen op post uit Mallorca. Jan verbleef daar graag, mede omdat zijn eerste en tweede vrouw het uitstekend met elkaar konden vinden.

Al in 1988 had Jan de Haniel-Stichting opgericht. Deze stichting legde zich toe op kennisverspreiding, lang voordat er sprake was van kenniseconomie. Jan hanteerde daarbij het uitgangspunt, dat kennis niet alleen aan de elite toekomt, maar aan iedereen.

Jan von Haeften was een bescheiden mens, vrij van ijdelheden. Op internet zijn nauwelijks foto’s van hem te vinden. Jan vertelde daarentegen graag over zijn activiteiten als ondernemer evenals over zijn bezigheden in het Curatorium van de economische faculteit van de Humboldt Universiteit in Berlijn en over de adviesraad van Columbia University in New York, waarvan hij deel uitmaakte.

Overlijdensbericht Jan von Haeften

De familie van Jan von Haeften schreef heel toepasselijk bovenaan zijn overlijdensbericht  het slotwoord van Prosperos uit “The Tempest” van William Shakespeare:

“Then to the elements be free,  and fare thou well!!”

Tiel, 29 juli 2017