De kinderen van Barend Swaab
Barend Swaab werd geboren in Amsterdam op 10 september 1862 als zoon van Zacharias Samuel Swaab (1826-1912) en Flora Joseph de Beer (1826-1911). Bij de keuring voor militaire dienst kwam naar voren, dat Barend een lengte had van 1.62 m., dat zijn ogen grijs waren en zijn haren en wenkbrauwen blond. Hij had een opvallend rond gezicht met een litteken op zijn voorhoofd. Door broederdienst en enkele lichamelijke gebreken hoefde Barend niet in dienst.
Voor zover bekend heeft Barend zijn hele werkzame leven als sjouwerman in de Amsterdamse haven gewerkt. Barend was 26 jaar oud, toen hij op 21 augustus 1889 in het huwelijk trad met de 32-jarige Rebecca Cassier, die een dochter was van Michael Anthonij Cassier en Jaantje Dondorp. Barend en Rebecca vestigden zich in de Joden Houtuinen op Kopergang 6, een van de slechtste, oude, joodse buurten van Amsterdam. Het was een echte krottenwijk waar het ongedierte welig tierde. In 1960 werd de buurt gesloopt.
 |
|
Jodenhouttuinen |
De ronduit erbarmelijke woonomstandigheden en de zeer slechte hygiëne zijn van grote invloed geweest op het leven van Barend en Rebecca.
Het eerste kind van Barend en Rebecca kwam op 30 augustus 1890 levenloos ter wereld. Het tweede kind was zoon Michael van 8 maart 1892. Hij werd van beroep letterschilder. In 1923 was hij getuige bij het huwelijk van zijn enige zus Marianne. Michael zelf was toen al op 13 augustus 1919 getrouwd met de Belgische gemeenteambtenaar Lutgardis Maria Bierkens. Lutgardis kwam ter wereld op 23 januari 1895 in Achel in België. Haar ouders waren Leonardus Bierkens en Petronella van der Hengst. Michael en Lutgardis kregen twee kinderen, een dochter, Bartha genaamd, en een zoon die Leon heette. Michael overleed op 66-jarige leeftijd op 9 februari 1959. Zijn stoffelijke resten werden op de Nieuwe Oosterbegraafplaats ter aarde besteld op 11 februari 1959. Lutgardis stierf op 22 juli 1967. Haar lichaam werd drie dagen later ook begraven op de Nieuwe Oosterbegraafplaats. Dat Michael de oorlog heeft overleefd zal te maken hebben gehad met het feit dat hij gemengd gehuwd was met de katholieke Lutgardis.
Het volgende kind van Barend en Rebecca was zoon Zacharias, die op 16 december 1894 het eerste levenslicht aanschouwde. Het jongetje was geen lang leven beschoren, want hij overleed al op 5 juni 1896, nog geen anderhalf jaar oud. De slechte woonomstandigheden van het gezin zullen ongetwijfeld van invloed geweest zijn op het snelle overlijden van Zacharias.
 |
|
Marianne Swaab, foto Joodsmonument |
Marianne van 18 december 1896 was de enige dochter van Barend en Rebecca die een volwassen leeftijd bereikte. Na haar schooltijd ging ze aan de slag als kleermaakster. Ze was 26 jaar toen ze op 28 februari 1923 eeuwige trouw beloofde aan Isaac Polak. Bij de huwelijkssluiting waren als getuigen aanwezig Leendert Polak, een broer van Isaac, en Michael Swaab, de al genoemde broer van Marianne.
Isaac Polak werd geboren in Amsterdam op 18 augustus 1896. Zijn ouders waren Benjamin Polak en Engeltje van Linda. Destijds verdiende Isaac de kost als bode, terwijl hij later ook geregistreerd stond als perser in de textielindustrie.
 |
|
Isaac Polak, foto Joodsmonument |
Marianne werd alleen de moeder van dochter Elly, die op 22 november 1931 geboren werd. Vanaf 1938 woonde het gezin Polak-Swaab in Amsterdam in de Smitstraat nummer 36 eenhoog.
Eind januari 1943 pakten de Duitsers Isaac op en stuurden hem naar Concentratiekamp Vught, waar hij op 1 februari van dat jaar aan kwam. Marianne en haar dochter Elly lieten de nazi’s nog enige tijd met rust. Na een verblijf van ongeveer drie maanden in Vught kreeg Isaac op 29 mei 1943 een plaats toegewezen in het Buitencommando Moerdijk. Hij was nog sterk genoeg om zware lichamelijke arbeid te verrichten. In het buitencommando moesten vanaf maart 1943 zo’n 500-1000 Joden, bewaakt door SS’ers met honden, tankgrachten graven. De gevangenen moesten de afgegraven grond in kruiwagen in looppas afvoeren. Ging dat naar het oordeel van commandant Hauptscharführer Friedrich Meyerhoff of andere SS’ers niet snel genoeg, dan volgden onvermijdelijk stokslagen.
Isaac heeft bijna vijf maanden in het buitencommando Moerdijk doorgebracht. Op 18 oktober 1943 kwam hij vervolgens in Westerbork. Ruim een week later ging hij vanuit Westerbork op transport naar Auschwitz.
 |
|
Kampgeschiedenis Isaac Polak |
Uit zijn kaart bij de Joodse Raad valt op te maken, dat hij daags na aankomst in Westerbork direct op transport gezet werd naar het Oosten. Omdat er niet gedocumenteerd is, dat Isaac is vermoord in Concentratiekamp Auschwitz, maar ergens in Polen de dood vond, neem ik aan, dat hij bij aankomst in Auschwitz nog krachtig genoeg was om slavenarbeid voor de nazi’s te verrichten. Uiteindelijk overleed Isaac ergens in Polen op 31 maart 1944.
Zo’n twee maanden nadat ze Isaac hadden opgepakt, arresteerden de Duitsers Marianne en haar dochtertje. Die kwamen op 10 maart 1943 in Vught aan. Op 7 juni 1943 gingen moeder en dochter op transport naar Westerbork. De volgende dag gingen ze direct mee met het 15e transport van Westerbork naar Sobibor, waar ze drie dagen later werden vermoord.
 |
|
Kaart Joodse Raad Marianne Swaab |
Het vijfde kind van Barend Swaab en Rebecca Cassier was zoon Zacharias, die traditiegetrouw dezelfde naam kreeg als zijn eerder doodgeboren broertje. Zacharias kwam ter wereld op 28 september 1899. Hij had blijkbaar een zwakke gezondheid, want hij genoot een uitkering in het kader van de Invaliditeitswet en hij werd op 12 april 1928 opgenomen in het Joodse Ziekenhuis in de Nieuwe Kerkstraat 135 in Amsterdam. Hij heeft daar gelegen tot 13 maart 1929. Ik ga ervan uit, dat zijn slechte gezondheid de oorzaak was van het feit, dat hij nooit is getrouwd. Aan het leven van Zacharias kwam een einde op 22 augustus 1931. Hij bereikte de leeftijd van 31 jaar. Twee dagen na zijn overlijden werden zijn stoffelijke resten begraven op de Joodse Begraafplaats in Diemen.
Op 15 december 1901 diende dochter Flora zich aan als jongste kind van Barend Swaab en Rebecca Cassier. Helaas was de kleine Flora geen lang leven beschoren. Zij overleed al op 23 februari 1901, nog geen twee maanden oud.
Barend Swaab overleed op 6 november 1926, hij bereikte de leeftijd van 64 jaar. Rebecca Cassier overleefde hij man zeven jaar en stierf op 24 december 1933. Zij bereikte de leeftijd van 76 jaar. Haar stoffelijke resten werden op Eerste Kerstdag begraven in Diemen op de Joodse Begraafplaats.
Tiel, 29 oktober 2022