Genealogisch blog 654

 

Pauselijke dispensatie

Johan van Haeften, veelal aangeduid in akten en in de literatuur als Jan van Haeften, werd op 26 augustus 1519 geboren. Zijn ouders waren Walraven van Haeften (1485-1541) en Johanna van Broeckhuijsen, die in 1520 stierf. Er zijn auteurs, zoals Jan Groenendijk en Peter van Maanen, die de mogelijkheid openlaten, dat niet Johanna van Broeckhuijsen de moeder van Johan was, maar Gerarda van Hoenselaer, de tweede vrouw van zijn vader. Het zou kunnen, maar dan zou Johanna van Broeckhuijsen voor 1519 overleden moeten zijn. In navolging van Willem Jan baron D'Ablaing van Giessenburg (1812-1892) hou ik het erop, dat Johanna van Broeckhuijsen zijn moeder was.

Johan was de oudste zoon van Walraven en Johanna, dus vielen hem na het overlijden van zijn vader al diens eigendommen ten deel. Zo werd hij op 17 februari 1541 beleend met Goudenstein, het kasteel in Haaften, met het huis Frissestein in Herwijnen en met de bijbehorende tienden. Johan was nu Heer van Haaften, de tiende uit het geschat Van Haeften. Hij werd ook Heer van Herwijnen met al zijn bezittingen daar en heer van Hellouw. Omdat hij nog niet mondig was, toen zijn vader overleed tuchtigde hij zijn stiefmoeder, Gerarda van Hoenselaer, zodat zij zijn zaken kon behartigen tot hij mondig was.

Na het overlijden van Johan erfde zijn zoon Walraven de heerlijkheid Haaften. Walraven was net 40 jaar oud, toen hij in 1608 overleed. Daarop ging de heerlijkheid Haaften over op zijn zus Theodora. Die op haar beurt trad in het huwelijk met Floris van Brederode, waardoor de heerlijkheid Haaften in handen kwam van de familie Van Brederode.

Kasteel Goudenstein

Als lid van de in de Betuwe tamelijk machtige familie Van Haeften behoorde Johan tot de Ridderschap van Nijmegen. Van 1557 tot 1560 was hij schepen in de Hoge Bank van Tuijl. Tot 1572 was hij ook Dijkgraaf van de Bommerler- en Tielerwaard. Begin 1572 beklaagden de inwoners van Dalem zich bij hem over de kwaliteit van de dijk langs de Waal tussen Dalem en Vuren. Die zou niet sterk genoeg zijn en gevaar voor de bewoners van Dalem opleveren. Johan droeg in februari van dat jaar de zaak over aan het Hof. Het Hof echter vond niet, dat zij daaraan wat moest doen en liet Johan weten, dat hijzelf samen met de heemraden ervoor moest zorgen, dat de dijk weer sterk genoeg werd. Johan had daar kennelijk geen zin in en nam zijn ontslag als dijkgraaf, zo liet de ambtman het Hof vervolgens weten. Daarop moesten de heemraden de zaak opknappen.

Johan trad in Bergen op Zoom in 1554 in het huwelijk met de toen 20-jarige Anna van Spangen. Anna, die in Bergen op Zoon geboren werd op 12 maart 1534, was een dochter van Cornelis van Spangen en Maria van Immerseel van Lyre. Via de moeder van Anna ontstond er weer een verbinding tussen de familie Van Haeften en de familie Van Immerseel van Lyre. In feite waren Johan en Anna verre verwanten van elkaar, en wel in de vierde graad. Over de verbindingen tussen de families Van Haeften en Van Immerseel van Lyre heb ik uitvoerig bericht in Genealogisch blog 297 van 21 juni 2018. Het huwelijk van Johan en Anna van Spangen ging in tegen de toen nog geldende katholieke kerkelijke wetten. De beeldenstorm vond pas in 1566 plaats en de Reformatie startte officieel in de Nederlanden in 1571 met de stichting van de Nederduits Gereformeerde Kerk. Eigenlijk was het huwelijk van Johan en Anna onwettig. Maar de twee wilden elkaar om allerlei redenen en vroegen daarom dispensatie aan bij de kerkelijke autoriteiten. Op 1 mei 1559 kregen ze van Paus Pius IV officieel pauselijke dispensatie voor hun huwelijk, hoewel ze aan elkaar verwant waren in de vierde graad. Daarmee was hun huwelijk officieel goedgekeurd volgens de regels van de katholieke kerk.

Paus Pius IV

Uit het huwelijk van Johan van Haeften en Anna van Spangen zijn vier kinderen voortgekomen. Zoon Walraven en dochter Maria overleden beiden op jonge leeftijd. Dochter Theodora zag het eerste levenslicht in 1560. Zoals al gemeld, verbond zij zich aan Floris van Brederode. Theodora overleed op 15 juli 1625 in Petershem bij Maastricht. Zoon Walraven kwam ter wereld in Haaften in 1560. Hij was de logische erfgenaam van zijn vader. Walraven trouwde in 1594 met Philiberta van Immerseel van Lyre. Hij overleed op 12 juli 1608 in ’s Gravenhage, waarna zijn zus Theodora van hem de heerlijkheden Haaften, Hellouw en Herwijnen erfde, die daardoor aan de familie Van Brederode kwamen..

In 1568 kwamen de Nederlanden onder leiding van Willem van Oranje (1533-1584) in opstand tegen de Spaanse koning Filips II, die met harde hand trachtte de Nederlanden zijn wil op te leggen. Johan van Haeften was toen al een keer in aanraking gekomen met de Spaanse Landvoogd Alva, die in 1570 van hem gedaan wilde krijgen, dat hij zijn bezittingen verkocht aan Balthasar van Hellouw. Johan ging daar niet op in.

Willem van Oranje

Johan had namelijk in het conflict met de Spaanse koning de zijde van de opstandelingen onder leiding van Prins Willem van Oranje gekozen. Daardoor dreigde, dat Alva de heerlijkheden Haaften Hellouw en Herwijnen zou aanvallen. Willem van Oranje schoot Johan te hulp en beloofde hem op 17 juni 1570 een Sauvegarde (bescherming) voor zijn heerlijkheden

Johan overleed op 17 april 1574, hij was toen 54 jaar oud. Uit een akte van 26 oktober 1584, die ik vond op de site van het Landesarchiv Nord Rheinland-Westfalen, vallen twee dingen op te maken. Ten eerste, na de dood van Johan werd zijn zus Wilhelmina van Haeften (1533-1607) aangesteld als voogdes van de twee nog onmondige kinderen van Johan. Uit de genoemde akte blijkt als tweede punt, dat Anna van Spangen na de dood van Johan hertrouwde met ene Gerard van Oyen. In de betreffende akte werd Gerard van Oyen de weduwnaar van Anna van Spangen genoemd. Op de aktedatum vond er een erfmagescheid (boedelverdeling) plaats tussen Gerard van Oyen en Wilhelmina van Haeften, die als voogdes optrad namens de kinderen van haar broer Johan. Over Gerard van Oyen heb ik nergens enige nadere informatie kunnen vinden.

Anna van Spangen kreeg op 18 maart 1578 van haar zwager Hendrik van Munster het verzoek om diens goederen in Herwijnen en Ophemert te beheren. Ik ga ervan uit, dat Anna aan dat verzoek heeft voldaan.

Anna van Spangen blies haar laatste ademtocht uit op 18 augustus 1584, naar ik aanneem, in kasteel Goudenstein in Haaften.

 

Tiel, 8 oktober 2022