Genealogisch blog 76

Wat… als…?

Het is vandaag 72 jaar geleden (het was toen net zo warm als nu), dat Claus Schenk von Stauffenberg en zijn adjudant Werner von Haeften ’s morgens vroeg van Berlijn naar de Wolfschanze in Oost Pruisen vlogen om een aanslag op het leven van Hitler te plegen. Tot kort voor de 20^ste juli 1944 had Von Haeften zich voortdurend afgevraagd ‘Moet ik…mag ik?’

Von Stauffenberg zou zijn tas met een dodelijke bom neerzetten onder de vergadertafel, waaraan hij overleg zou hebben met de Führer. Von Haeften ging mee naar de Wolfschanze om de in Afrika verminkte Von Stauffenberg te helpen met de allerlaatste voorbereidingen ter plaatse. Hij was niet hoog genoeg in rang om ook bij het overleg met Hitler aanwezig te mogen zijn.

Werner von Haeften (foto bewerkt door Dorothea von Haeften)

Nadat hij de tas onder de vergadertafel had geplaatst verliet Von Stauffenberg met een smoes het vertrek. Het leek erop, dat hij spoedig terug zou zijn. Terwijl hij in de vluchtauto stapte ging de bom om 12.40 uur af. In de overtuiging dat de aanslag gelukt was, haastten Von Stauffenberg en Von Haeften zich terug naar Berlijn. Met veel moeite (en geluk) kwamen ze door de tweede veiligheidscontrole op de Wolfschanze. Op weg naar het vliegveld werd een tweede bom uit de auto gegooid. 

Claus Schenk von Stauffenberg

Maar Hitler overleefde de aanslag. Ondanks de enorme ravage werd hij slechts licht gewond aan zijn arm, terwijl drie anderen later aan hun verwondingen bezweken. Nog in het huidige Polen op de Wolfschanze liet Von Stauffenberg telefonisch aan zijn medecoupplegers weten, dat Hitler dood was en dat de geplande staatsgreep kon beginnen. Dat bericht bereikte door een technisch probleem Berlijn echter nooit.

Wat zou er gebeurd zijn, wanneer de aanslag op Hitler wel was geslaagd en de samenzweerders het gezag over de Duitse staat hadden kunnen overnemen? Von Stauffenberg en de zijnen zouden ongetwijfeld snel vrede hebben willen sluiten met het Westen, maar bijna zeker niet met het Oosten. De geallieerden zouden zeer waarschijnlijk niet overwogen hebben af te stappen van een onvoorwaardelijke overgave van Duitsland, want dat zou geleid hebben tot een breuk tussen het Westen en de Sovjets. Immers de coalitie van beide blokken berustte op het volledig vernietigen van het Duitse militarisme en nazisme. Waarschijnlijk zouden de samenzweerders uiteindelijk ingestemd hebben met een volledige overgave van Duitsland. Daarmee zou de oorlog in juli 1944 beëindigd kunnen zijn en zou het immense bloedvergieten tot mei 1945 voorkomen zijn.

De vraag is of de Duitse generaals, die tegen het Rode leger vochten, daarmee zouden hebben ingestemd?  Zouden de fanatieke SS’ers ermee akkoord gegaan zijn? Het is denkbaar, dat nazifanaten de nieuwe Duitse regering ten val zouden hebben gebracht met als gevolg mogelijk een burgeroorlog, nu Hitler gedood was door enkelen van zijn eigen officieren, toen hij voorging in de strijd van Duitsland om een nationaal bestaan.

De weggeworpen bom

Een dergelijke ‘wat…als…?’ biedt geen antwoorden en is pure speculatie. Daarom is het beter de historische feiten onder ogen te zien. De aanslag mislukte. Hitler ontving diezelfde middag Mussolini alsof er niets gebeurd was en nog dezelfde avond werden Von Staffenberg, Von Haeften en de generaals Olbricht en Merz von Quirnheim gefusilleerd, nadat een snel bijeengeroepen krijgsraad ze schuldig had bevonden aan hoogverraad. Generaal Beck benam zichzelf eerder die dag het leven, toen hij inzag, dat de staatsgreep gedoemd was te mislukken. In de weken na 20 juli 1944 werden nog tientallen andere betrokkenen opgehangen aan pianosnaren op bevel van Hitler zelf. 

Tot de aanslag op Hitler richtte de naziterreur zich vooral op de gebieden die de Duitsers veroverd hadden. Vanaf 20 juli 1944 richtte de terreur zich ook tegen het eigen Duitse volk met als gevolg nog een paar miljoen doden.

Tiel, 20-07-2016

Meer weten? Lees:
Paul Welling, Spotlight op Werner von Haeften. Soest : Boekscout 2012. 219 blz.  Index. ISBN 9789462061019. Prijs € 17,95. Te bestellen via boekscout.nl

Ian Kershaw, Tot de laatste man, Duitsland 1944-1945,  Spectrum, Houten, 2011