Genealogisch blog 694

 

Joodse Huizen 9

Op zondag 16 april j.l kreeg acteur/schilder Jeroen Krabbé het eerste exemplaar overhandigd van het boek Joodse Huizen 9. In het nieuwste boek in de serie Joodse Huizen staat ook weer een verhaal van mijn hand. Dit keer heb ik het leven beschreven van de familie Frank uit de Ambachtstraat nr. 7 in Ochten.

Salomon Frank had in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog een plezierig en gelukkig leven. Het ontbrak hem en zijn gezin eigenlijk aan niets. Hij was dol op zijn vrouw Marianne en hun beider dochters Betty en Ietje. Ze woonden in een mooi huis, ze konden zich zelfs een werkster veroorloven.

Joodse Huizen 9

De zaken gingen goed, Salomon, wiens roepnaam Sam was, had door een aanbouw zijn winkel in manufacturen en textiel zelfs kunnen uitbreiden tot de grootste van de streek. Op de kleerhangers die in de winkel gebruikt werden stond trots de naam van zijn firma. Sam gebruikte in de winkel ook nog kleerhangers uit de zaak van zijn vader.

Zijn klanten kwamen graag bij hem in de winkel. Had hij iets niets op voorraad wat een klant wilde hebben dan deed hij zijn uiterste best om het bestelde in de kortste keren in huis te hebben. Mijn klanten moeten tevreden zijn, zo redeneerde Sam. Een ontevreden klant komt niet gauw terug, was zijn motto. Doordat de zaken zo goed liepen kon Sam in de Driehoek in Ochten twee nieuwe twee onder een kap huizen laten bouwen voor de verhuur. Het ging Sam voor de wind. Hij had een kersenboomgaard en in de garage bij zijn eigen huis stond een prachtige auto, de enige op het dorp en zijn pronkstuk!. Hij kon zich zelfs voor die tijd een dure hobby veroorloven, filmen. Sam was een verwoed amateurfilmer. Hij kon toen niet bevroeden, dat hij daarmee later geschiedenis zou schrijven.

Het gezin van Sam was helemaal ingeburgerd in het wat slaperige dorp Ochten, aan de Waal ten oosten van Tiel. Ochten bestond destijds uit niet veel meer dan een paar straten met wat boerderijen er omheen. Op het dorp kende iedereen elkaar.

Sam Frank en zijn beide dochters, foto Joods Historisch Museum

Bij alle gebeurtenissen op het dorp gaf Sam acte de présance. Hij behoorde immers tot de notabelen van het dorp, en daar genoot hij zichtbaar van. Sam zat in het bestuur van de Oranjevereniging, die elk jaar op 31 augustus tal van festiviteiten organiseerde voor een gezellige Koninginnedag voor de Ochtenaren. Er was dan van alles te doen op het dorp.

Sam was bijna 25 jaar secretaris van de plaatselijke harmonie, en niet minder belangrijk, hij was zelfs de eerste sponsor van de vereniging Harmonie. Op de jaarvergadering van 1925 van Harmonie stelde dirigent Willem de Jong voor het orkest uit te breiden met een saxofoon. Sam stelde het bestuur enthousiast voor zo’n instrument te kopen, hij was direct bereid de helft van de kostprijs te betalen. Dat lieten de andere bestuursleden zich geen tweede keer zeggen. Het instrument werd in Zwolle gekocht en Sam betaalde met fl. 54,- de helft van de kostprijs. In het jaarverslag over 1939-1940, zijn laatste, schreef secretaris Sam, dat het een zeer succesvol jaar was geweest, omdat Harmonie op concoursen in Renkum en Ochten de eerste prijs had gehaald in de allerhoogste afdeling. Al wat Ochten was begroette de muzikanten bij thuiskomst. Zij hadden de hoogste sport van de muzikale ladder bereikt, schreef Sam in het Jaarverslag. De optredens van Harmonie daarna in de muziektent in Ochten trokken uiteraard veel bekijks.

Wanneer Harmonie door het dorp paradeerde dan was Sam erbij met zijn filmcamera om opnamen te maken. Hij filmde niet alleen Harmonie door voorop te lopen, maar ook het dagelijkse doen en laten van de mensen in het Betuwse dorp. En zo gaf hij een boeiend inkijkje het dagelijkse leven van voor de oorlog in Ochten.   

Door de mobilisatie van 1939 verloor Harmonie een behoorlijk aantal leden. Toch schreef Sam als secretaris in het jaarverslag:

“De vereniging weet zich staande te houden en kan, gezien de laatste resultaten, vol vertrouwen de toekomst tegemoet zien.”   

Wel liet Sam weten, dat Ochten in de winter 1939-1940 een vesting was geworden. Zelfs in zijn eigen kersenboomgaard werden militaire stellingen gebouwd om Ochten tegen een eventuele aanval vanuit Duitsland te beschermen. De komst van de Nederlandse militairen gaf de economie van Ochten een enorme boost, die zeer welkom was in de zeer strenge winter van 1939-1940, waarin zelfs de Waal dicht vroor.

Uitgeverij Amphora Books kondigde het boek Joodse Huizen 9 in een persbericht met de volgende tekst aan:

“In wat voor land zouden we leven als de bloeiende joodse gemeenschap van Nederland niet door de nazi’s zou zijn weggevaagd? We weten het niet en we zullen het nooit weten. Maar aan de hand van verhalen kunnen we ons wel een voorstelling maken van hoe dat joodse leven eruitzag.

In Joodse Huizen deel 9 gaat het onder meer over een op hoog niveau biljartende slager uit Leeuwarden, over de bewoners van de zogeheten Granaat-panden in Amsterdam, over een manufacturenwinkelier en verwoed amateurfilmer uit Ochten, over een sociaal bewogen spoorwegman uit Tilburg, over een circusdirecteur uit Diemen, over een hoogleraarshuishouden in Leiden waar Albert Einstein over de vloer kwam en over een Rotterdamse koffiehuiseigenaar en zijn gezin”.

 

Het persbericht vestigde niet alleen de aandacht van landelijke media op het verschijnen van het boek, maar ook regionale en lokale media besteedden er aandacht aan. In het plaatselijke blad Het Kontakt stond het bericht, dat in deel 9 van Joodse Huizen weer een bijdrage van mij staat. Jammer genoeg plaatste de krant dit bericht al twee weken voor het uitkomen van het boek.

De Gelderlander benaderde mij voor een interview en een fotosessie ter plekke in Ochten. Uiteraard heb ik met genoegen meegewerkt aan het grote verhaal, dat op 15 april j.l. in de Betuwse katern van De Gelderlander stond. Zie hieronder:

 

De Gelderlander 15-04-2023

Het is te hopen, dat het nieuwe boek in de serie Joodse Huizen weer duidelijk maakt wat voor prachtige cultuur is weggevaagd door de fascisten en hun onzinnige denkbeelden. Bovendien vormen de boeken een prachtig monument voor hen die het niet mochten overleven.

Het boek Joodse Huizen 9 is te verkrijgen in de boekwinkel, via uitgeverij Amphora Books of via de Stichting Joodse Huizen. De prijs bedraagt € 22,50.

 

Tiel, 19 april 2023