Genealogisch blog 485

Grote diefstal

In mijn Genealogisch blog heb ik al een paar keer verteld over de verbindingen, die er zijn tussen de families, waarvan ik de stambomen onderzoek. Zo zijn er verbindingen tussen de families Swaab en Welling, tussen Swaab en Koopman, Walvisch en Koopman. In dit verhaal gaat het over Zacharias Swaab en zijn vrouw Betje Koopman, die beiden op 1 juni 1943 met het 14^e transport van Westerbork naar Sobibor vertrokken en daar werden vermoord.

Zacharias Swaab was het derde kind van Hijman Swaab (1867-1943) en Veronica Cohen (1866-1943). Hijman en Veronica kregen samen in totaal zeven kinderen. Zacharias was hun enige zoon, de anderen waren dochters. Uit een eerder huwelijk met Levie de Boer (1867-1891) had Veronica zoon Abraham die in 1888 ter wereld kwam.

Van het gezin van Hijman Swaab en Veronica Cohen waren de dochters Mietje (1919), Grietje (1901) en Judith (1907) bij het begin van de Tweede Wereldoorlog al overleden. Zij zijn allen op jonge leeftijd overleden. De overige kinderen werden tijdens de oorlog door de Duitsers in concentratiekampen vergast, inclusief hun halfbroer Abraham de Boer.

Zacharias Swaab stapte in Amsterdam op 14 januari 1920 in het huwelijksbootje samen met de toen 19-jarige Betje Koopman. De broers van Betje Isaac (1886-1943) en Salomon Koopman (1888-1943) waren de getuigen bij de voltrekking van het huwelijk van Zacharias en Betje.

Betje, geboren op 10 september 1900, was een dochter van Emanuel Koopman (1862-1912 en op 7 juli 1912 begraven op de Joodse Begraafplaats Zeeburg) en Schoontje Levij (1860-1943). Betje kwam uit een gezin van negen kinderen. Twee kinderen overleden op jonge leeftijd.

 

Zacharias Swaab, foto: Joodsmonument

Zacharias en Betje begonnen een kruidenierszaak in de Amsterdamse Korte Houtstraat op nummer 11. Zij waren nog geen jaar getrouwd toen hun eerste kind zich aandiende. Op 17 december 1920 kwam zoon Emanuel ter wereld. Zo gauw hij kon, kwam Emanuel bij zijn vader in de zaak werken. Hij trouwde met Margaretha Witsen, een dochter van Joseph Witsen en Betsij Gobes. Emanuel overleefde de oorlog weliswaar, maar overleed kort daarna in 1948. Enige tijd later hertrouwde Margaretha Witsen met Levie Blanes.

Dochter Veronica van 19 juni 1923 was het tweede kind van Zacharias en Betje. Veronica verdiende haar geld als machinestikster. Ze was nog maar 18 jaar, toen ze op 2 oktober 1941 haar ja-woord gaf aan de toen 19-jarige Louis Soesan. Louis, geboren 10 februari 1922, was een zoon van Mozes Soesan en Heintje Franschman. Louis was van beroep dassenmaker. Tegelijk met haar ouders werden Veronica en Louis afgevoerd naar Sobibor. 

Huwelijksakte Zacharias Swaab x Betje Koopman

Op 11 augustus 1925 namen Zacharias en Betje de moeder van Betje, Schoontje Levij, in huis. De vader van Betje was al begin juli 1912 overleden.

In de beginjaren van de oorlog kregen Zacharias en Betje twee keer te maken met diefstal. Beide keren werden ze daardoor geraakt in de bedrijfsvoering van hun kruidenierswinkel. Op Oudejaarsdag 1941 werd de transportfiets, van het merk “Haring”, van Zacharias ontvreemd. Op 2 januari 1942 kon hij daarvan pas aangifte doen bij de politie. De transportfiets, met een waarde van fl. 70,00, gebruikten Zacharias en vermoedelijk ook zoon Emanuel om bestelde boodschappen bij hun klanten rond te brengen. Zacharias vertelde de politie, dat zijn transportfiets voor de deur van zijn huis gestolen was op 31 december tussen 18.30 uur en 18.35 uur.

De politie zegde Zacharias toe de zaak in onderzoek te zullen nemen. Ik vermoed, echter, dat Zacharias nooit meer wat van de politie heeft vernomen. Uit het politierapport, dat opgemaakt werd, toen Betje in oktober 1942 aangifte kwam doen van diefstal van allerlei goederen, valt op te maken, dat Zacharias en Betje een soort magazijn voor hun winkel hadden in de Rapenburgerstraat op nummer 107. Misschien een tweede winkel. De diefstal vond plaats in de nacht van 19 op 20 oktober 1942. De dief of dieven gingen er vandoor met 58 halve pakjes roomboter, 10-12 kg suiker, drie grote broden en 8 kadetjes. Ook werd voor fl. 15,- aan wisselgeld ontvreemd. Alles bij elkaar een aanzienlijke buit met een geschatte waarde van fl. 53,-.

Aangifte diefstal door Betje Swaab-Koopman

Uit onderzoek bleek, dat de daders zich toegang tot het pand verschaft hadden door aan de achterzijde van het perceel een raam omhoog te schuiven. De dieven waren netjes te werk gegaan, want er waren geen sporen van braak te vinden. Betje vertelde de politie, dat ze geen idee had wie de dader kon zijn. De politie beloofde haar ook deze zaak in onderzoek te nemen.

Of de politie daadwerkelijk op onderzoek is uitgegaan valt te bezien. In het voorjaar van 1943 pakten de Duitsers Zacharias Swaab, Betje Koopman, hun dochter Veronica, schoonzoon Louis Soesan en Schoontje Levij, de inwonende moeder van Betje, op en voerden ze af naar Westerbork. Schoontje Levij werd op 25 mei 1943 met het 13^e transport afgevoerd naar Sobibor. Niemand van de 2862 gevangenen van dat transport ontkwam aan de gaskamers. Bij het volgende transport van 1 juni 1943 waren Zacharias, Betje en dochter Veronica aan de beurt evenals schoonzoon Louis Soesan. Er werden toen 3006 personen van Westerbork overgebracht naar Sobibor. Slechts een man overleefde Sobibor.

 

Tiel, 2 november 2020

=====================================================