Toneelspeler en directeur
Op 23 januari 1865 kwam in Amsterdam de kleine Ben Delmonte ter wereld. Zij voornamen waren voluit: Benjamin Abraham. De ouders van Ben waren Abraham Delmonte (1815-1888) en Klaartje Delden (geb. 1830). Vader Abraham was van beroep kleermaker. Ben daarentegen voelde zich aangetrokken door de wereld van toneel en variété. Hij werd acteur en regisseur. Hij voelde er kennelijk weinig voor in dienst van anderen te moeten spelen, want al gauw had hij eigen gezelschappen waarmee hij van kermis naar kermis reisde. Hij was een speler van het destijds populaire ambulante toneel.
 |
|
Benjamin Abraham Delmonte |
Zijn eerste gezelschap was “Het Hollandsch Toneelgezelschap”, waarbij hij in seizoen 1897-1898 samenwerkte met de toneelspeler Eugène Ducaju. De Theaterencyclopedie geeft aan, dat er in genoemde jaren meerdere gezelschappen waren met dezelfde naam. Er was van 1882 tot 1910 een gezelschap onder leiding van de gebroeders Van Lier en er was een gezelschap met dezelfde naam dat van 1895-1903 de thuisbasis had in het Paleis voor Volksvlijt te Amsterdam en waarover Barend Barendse de scepter zwaaide. Daarnaast kon Ben Delmonte een eigen gezelschap hebben met dezelfde naam, omdat hij zich richtte op het ambulante toneel. Met compagnon Cornelis Pierren Thibaut Bigot (1838-1915) had hij de leiding over de Nieuwe Nederlandsche Toneelvereeniging, een gezelschap dat bestond tot 1916.
Ben Delmonte trad op 31 januari 1889 in Weesp in het huwelijk met de toen 17-jarige Johanna Simon Kinsbergen, een dochter van diamantslijper Simon Roelof Kinsbergen (1831-1894) en Betje Mozes Rooselaar (1795-1857), die in totaal 12 kinderen kregen.
Haast in haar eerste huwelijksnacht moet Johanna Kinsbergen zwanger zijn geraakt, want het eerste kind van Johanna en Ben werd geboren op 22 september 1889. Dat was een zoon, die naar zijn grootvader Abraham werd genoemd. Helaas leefde de kleine Abraham iets meer dan een jaar, hij overleed op 25 januari 1891.
Het tweede kind van Ben en Johanna was zoon Simon van 23 mei 1893. Simon werd 42 jaar en stierf op 28 maart 1936. Simon gaf op 21 november 1917 zijn ja-woord aan Johanna Louise Elisabeth Storm (1888-1961). Het paar woonde op het adres Sarphatipark 131 tweehoog.
In de periode 1916-1921 was Ben Delmonte mededirecteur van Frascati’s Kluchtspel Ensemble. Dezelfde, eerdergenoemde theaterencyclopedie geeft aan, dat niet Ben Delmonte een van de directeuren was van Frascati’s Kluchtspel Ensemble, maar zijn zoon Simon.
Ik denk, dat hier sprake is van verwarring van personen en functies. Mijn conclusie is, dat Ben Delmonte niet de zakelijke leiding van het ensemble ter hand genomen, maar was hij als regisseur de artistiek leider, terwijl zoon Simon verantwoordelijk was voor de zakelijke kant van het toneel. Bij Ben speelden onder meer de bekende Bep Blaaser (geb. 1893) en Jan Nooij (geb. 1888), beide telgen uit beroemde artistieke geslachten.
 |
|
Herman Bouber |
Herman Bouber (1885-1963) heeft diverse keren met en onder regie van Ben Delmonte gespeeld. In de jaren 1918-1919 associeerde Bouber zich met zoon Simon en zo kwam het Ensemble Delmonte-Bouber tot stand. Daarna gingen Bouber en Simon Delmonte ieder hun eigen weg.
In 1920 kreeg Ben Delmonte een grote klap te verduren door het overlijden van zijn vrouw Johanna Simon Kinsbergen op 12 mei 1920 in Groningen, waar ze kennelijk verbleven voor een voorstelling. De stoffelijke resten van Johanna werde naar Amsterdam overgebracht en op 14 mei 1920 begraven op de Portugees-Joodse Begraafplaats Beth Haim in Ouderkerk aan de Amstel.
Na het overlijden van Johanna Simon Kinsbergen is het zo’n zes jaar stil rond Benjamin Delmonte. Hij was 61 jaar oud, toen hij op 9 juni 1926 in het huwelijk trad met de 50-jarige Duifje Wessel. Duifje werd in Amsterdam geboren op 30 december 1875; zij was een dochter van Meijer Wessel en Sellie Barmes. Duifje was de weduwe van Abraham Witteboon, met wie zij trouwde op 25 januari 1891. Abraham Witteboon (1874-1922) was een zoon van Pinas Witteboon en Rachel Voorzanger. Uit het huwelijk van Abraham en Duifje zijn drie kinderen voortgekomen, twee dochters en een zoon.
 | |
|
Ben Delmonte en Duifje Wessel ontkwamen niet aan de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. De nazi’s namen hen in september 1943 gevangen en voerden hen af naar Kamp Westerbork, waar ze vanaf 29 september 1943 in barak 61 moesten verblijven.
Op 11 januari 1944 werden Ben en Duifje op transport gezet naar concentratiekamp Bergen-Belsen. Daar bezweek Ben op 18 maart 1944 van de ontberingen en honger. Duifje overleefde voorlopig.
Tussen 6 en 11 april 1945 brachten de nazi’s een deel van de gevangenen uit Bergen-Belsen, in totaal 6800 mensen, meest Joden, per trein over naar concentratiekamp Theresienstadt Een van de drie treinen, die de nazi’s daarvoor gebruikten, konden de Russen bevrijden in de omgeving van het dorp Tröbitz. De SS wilden de inzittenden van de trein gebruiken als “ruiljoden”, maar in feite waren ze gijzelaars.
Deze laatste trein had een dwaaltocht van 13 dagen en meer dan 600 km. achter de rug. De hygiënische omstandigheden in de trein waren erbarmelijk geweest. Veel joden verloren het leven door ziektes als vlektyfus. Wanneer de trein ergens stilstond werden de doden naast het spoor begraven. Tijdens de tocht overleden in totaal 108 mensen. Na aankomst in Tröbitz duurde het nog acht weken voor de vlektyfusepidemie onder controle was. In die periode lieten nog eens 320 mensen het leven, niet alleen door de ziekte maar ook door het voedsel waartegen de lichamen van de slachtoffers door de geleden honger niet meer bestand waren. In totaal vonden tijdens het “Verloren Transport” 520 mensen uit 13 landen het leven. Over het zgn. “Verloren Transport” schreef ik al eerder in Genealogisch blog 288 van 26 mei 2018. Toen ging het verhaal over Sonja Veffer en Salomon Kesnig.
 |
|
Gedenksteen Tröbitz |
Tot de overledenen behoorde ook Duifje Delmonte-Wessel. Met 124 andere personen is zij ter aarde besteld op de Joodse begraafplaats, die direct in 1945 werd aangelegd naast de rechter muur van de christelijke begraafplaats van Tröbitz.
Tiel 17 februari 2022
Geen opmerkingen:
Een reactie posten