Genealogisch blog 678

Geen familie

Enkele dagen geleden kreeg ik het boek “Besneden en begraven.., Vijf eeuwen Joden in Tiel en het Gelders Rivierengebied” van Jakob Becker in handen. Het boek is in 1992 uitgegeven door de Stichting Onderzoek Joods verleden Tiel. In het boek zijn geboorte en sterven bijeengebracht als twee uitersten die tot een eenheid geworden zijn om niet te vergeten.

Uiteraard ging ik in het boek direct op zoek naar bekende namen en personen die mogelijk in mijn stambomen zouden kunnen voorkomen of daarin thuishoren. Onder de naam Kinsbergen kwam ik enkele aanvullende gegevens tegen, maar ook ene Betje Kinsbergen die als ongehuwde moeder op 14 januari 1813 een zoon ter wereld bracht die zij de namen Abraham Jacob gaf. Nader onderzoek naar deze persoon is in de toekomst nodig. Onder de naam Swaab vond ik een aantal mij volkomen onbekende personen. Er volgde enkele dagen van intensief onderzoek op het Internet om de in het boek genoemde personen eventueel een plek te kunnen geven in mijn stamboom van de familie Swaab. Ook nam ik contact op met Kamp Amersfoort om gegevens te krijgen over een van de gevangene van het kamp.

Het bleek een ijdele hoop de nieuw gevonden personen Swaab in mijn stamboom in te passen. Waarom ga ik nu uitleggen. In 1795 werden Philip Juda Philips en Roosje Izaks de ouders van dochter Kaatje Philips en drie jaar later van zoon Simon Philips. Kaatje, die in Winterswijk was geboren, overleed in Arnhem op 17 oktober 1835. Haar akte van overlijden (zie hieronder) bevat belangrijke informatie, die kan helpen de afkomst van Philip Juda Philips te duiden.

Akte van overlijden van Kaatje Philips

Op de akte staat vermeld, dat Simon Philip Zwaab, haar broer, het overlijden heeft aangegeven van Kaatje Philips ook genaamd Zwaab. Haar vader wordt simpelweg Philip Juda genoemd en haar moeder Roosje Izak. Het feit, dat de kinderen van Philip Juda en Roosje Izak “Zwaab” genoemd worden, kan erop duiden, dat de familie afkomstig was uit het Duitse Schwabenland, de bakermat van alle Swaabs die ik ooit beschreven heb.

Er is nog iets opvallends. Zowel in het eerder genoemde boek als in latere akten werd aan zoon Simon Philip steeds de achternaam “Swaab” gegeven en niet “Zwaab”. Hij wilde blijkbaar behoren tot de grote Joodse familie Swaab, die toen nog vooral in Amsterdam woonde en waarvan verschillende leden als artiesten de kermissen in het Rivierenland bezochten. Zij deden ook Lienden aan, waar Simon Philip Swaab, geboren in Arnhem op 22 februari 1798, zich had gevestigd na zijn huwelijk met de Liendense Daatje R(h)eens.

Slachter Simon Philip Swaab beloofde in Lienden 6 oktober 1837 eeuwige trouw aan Daatje Reens. Daatje kwam op 18 september 1802 ter wereld. Zij was een dochter van Hijman Reens en Jannigje Levie van Brink. Het pas getrouwde stel kreeg drie kinderen, een zoon en twee dochters. Tot 1851 woonde het gezin in Lienden. Vanaf 1851 woonde het gezin op verschillende adressen in Amsterdam.

In 1853 kwam Simon Philip in het Amsterdamse Binnengasthuis terecht vanwege gezondheidsproblemen. Hij heeft toen twee weken in het ziekenhuis gelegen van 1 tot 15 juli 1853. Niet al te gek lang daarna is Simon Philip overleden, in ieder geval voor 1860, want in dat jaar verhuisde echtgenote Daatje Reens alleen met haar dochters naar de Ruiskade in Rotterdam. Ik heb niet kunnen achterhalen wanneer Simon Philip precies is overleden.

Na het overlijden van haar echtgenoot heeft Daatje Reens een zekere onrust over zich gekregen. Ze verhuisde van Rotterdam terug naar Lienden, vervolgens naar Weesp, toen naar Amsterdam, daarna naar Tiel en tenslotte naar Rotterdam waar ze overleed op 8 januari 1892. Ze bereikte de leeftijd van 89 jaar.

De oudste zoon van Simon Philip Swaab en Daatje Reens was Philip Simon van 14 maart 1837, die ook wel Feiwel werd genoemd. De Tielse rabbijn David Hes besneed de kleine jongen op 21 mei van dat jaar. Philip Simon hoefde niet op te komen voor militaire dienst, daar hij daarvoor veel te klein was. Hij was van beroep leerlooier. 

Clara Swaab

Philip Simon was al 42 jaar oud, toen hij voor de eerste keer trouwde met Sara Levie van Blijdestein, die in 1842 geboren was in het Betuwse Opijnen en die de weduwe was van Jacob Levie Fles. Zij was een dochter van Levie Mendel Emanuël van Blijdestein en Debora Meijer Kuit. Uit dit huwelijk kwamen drie kinderen voort. De eerste twee, dochter Debora en zoon Mozes, overleden kort na hun geboorte. Tweede dochter Clara van 20 juli 1885 bleef, voor zover mij bekend, haar hele leven ongehuwd. Zij werd in Auschwitz vermoord op 22 oktober 1943.

Sara Levie van Blijdestein, een telg uit de grote textielfamilie Blijdestein uit Tiel, stierf op 29 juli 1885 in Rotterdam. Ruim een jaar later, op 25 augustus 1886 hertrouwde Philip Simon met de 39-jarige Esther Groen, een dochter van Levie Marcus Groen en Saartje Israël Buitenkant. Esther Groen werd de moeder van twee kinderen, zoon Levie, die al na acht maanden na zijn geboorte op 1 juni 1887 overleed, en dochter Sara van 16 februari 1895, over wie ik geen verdere gegevens heb kunnen vinden.

In het najaar van 1890 overleed Esther Groen, waarop Philip Simon voor de derde keer in het huwelijksbootje stapte op 20 augustus 1891, en wel met Lea Trompetter. Lea, die in 1852 ter wereld kwam, was een dochter van Barend Trompetter en Mietje Rothschild. Lea en Philip Simon kregen drie kinderen. Oudste dochter Maria van 18 november 1892 trad in het huwelijk met de kantoorbediende Salomon van Messel, die op 21 mei 1892 in Harlingen was geboren. Maria en Salomon kregen geen kinderen en kwamen beiden om het leven in Bergen-Belsen in het voorjaar van 1945.

Het volgende kind van Lea en Philip Simon was dochter Jeanette, die, toen ze overleed op 12 maart 1894, slechts twee maanden oud was. Zoon Bernhard van 16 februari 1895 was het jongste kind van Lea en Philip Simon Swaab. Voor zover ik het heb kunnen nagaan, is Bernhard tegen z’n twintigste verjaardag als soldaat naar Ned.-Indië vertrokken om te dienen bij het KNIL Met een kleine onderbreking in de periode 1930-1931 is hij verder in Ned.-Indië blijven wonen.

Interneringskaart Bernhard Swaab

Rond 1919 is Bernhard getrouwd met de in Probolingo geboren Anna Louise van der Eb. Er kwamen drie kinderen, die allen geboren werden in Ampenan op Lombok. Bernhard werd op 29 juli 1942 door de Jappen gevangen genomen en opgesloten in een kamp op Java. Vanaf dat moment ontbreekt eigenlijk ieder spoor van hem al geeft de site oorlogsslachtoffers aan, dat hij op een onbekende plaats overleden is op 12 december 1945. Ik ga ervan uit, dat hij bezweken is in het jappenkamp. Dat hij naar Amerika gegaan zou zijn, is volkomen onzin.

Over de twee dochters van Bernhard is mij verder niets bekend. Zoon Philippus Simon Leopold van 10 juni 1920 verbleef tot 1938 in Indië, waarna hij, na het voltooien van de HBS, naar Nederland kwam en zich vestigde in Bloemendaal. Philippus, wiens roepnaam Phil en Pim luidde, was een stevige man met een lengte van 1.79 m. en een gewicht van 71 kg. Uit het feit, dat hij tijdens de oorlog gevangen heeft gezeten in het Oranje Hotel in Scheveningen, in Kamp Amersfoort en in Sachsenhausen en Mauthausen, maak ik op dat hij actief is geweest in het verzet en dus een politieke gevangene was. Hij heeft Mauthausen overleefd en de bevrijding van het kamp meegemaakt. In Mauthausen stond hij geregistreerd als monteur en Halfjood. 

Philippus Simon Leopold Swaab

Hij keerde terug naar Amsterdam waar hij zijn vrouw Johanna Wilhelmina Ester ontmoette. Ze kregen acht kinderen. In 1947 verhuisde Phil met vrouw en kinderen terug naar Djarkarta, waar hij een belangrijk reder werd. Ten gevolge van de onlusten die Indonesië in 1958 teisterden kwamen Phil en Johanna terug naar Nederland. Niet voor lang, want in november 1959 emigreerde het gezin naar Seattle in de USA, waar Phil zich tot zijn pensioen ook bezig hield met de in- en exporthandel. Phil kwam verschillende keren terug naar Nederland om zijn familie te bezoeken. Hij overleed op 94-jarige leeftijd op 10 mei 2015.

Jeanette, die geboren werd in Tiel op 29 april 1842, was het tweede kind van Simon Philip Swaab en Daatje Reens. Zij trouwde met Meijer van Krevel in ’s Gravenhage op 6 november 1872. Bij het huwelijk waren Johannes Martinus Geneste, zijn vader Abraham Krevel, Jonas Winkel en haar vader Simon Philip Swaab de getuigen. Jeanette en Meijer werden de ouders van twee dochters. De oudste was Johanna Frederika, die ter wereld kwam op 6 juni 1873. Zij is waarschijnlijk zeer vroeg overleden, want in 1874 staan alleen haar moeder en haar zusje Rebecca van 22 september 1874 geregistreerd als woonachtig in Amsterdam.

Het huwelijk van Jeanette Swaab en Meijer van Krevel heeft niet lang stand gehouden. De officiële scheiding dateerde van 17 november 1877, maar waarschijnlijk is het stel al in 1874 uit elkaar gegaan, omdat Jeanette toen woonachtig was in Amsterdam en Meijer niet. Was Meijer toen al overleden? Ik weet het niet.

 

Tiel, 23 januari 2023