Genealogisch blog 676

 

Gelukkige kleinzoon

Ik was van plan in dit Genealogisch blog 676 het verhaal te vertellen van Hijman Swaab en Cornelia Appel en hun zes kinderen. Er zal echter in dit verhaal iets meer aandacht uitgaan naar hun kleinzoon Herman Lezer. Omdat ik meer dan alleen zijn geboortedatum wilde weten over kleinzoon Herman startte ik een zoektocht op internet. Al gauw ontdekte ik, dat Herman tegenwoordig Harry heet en in Perth in Australië woont. Harry, die in Amsterdam geboren werd op 22 maart 1939 overleefde de oorlog net als zijn grootvader Hijman Swaab en diens twee zonen Simon en Levi Swaab. Ik begin het verhaal met Hijman Swaab en kom dan vanzelf terecht bij zijn zonen en zijn kleinzoon die de oorlog overleefden. 

Hijman Swaab

Hijman Swaab kwam in Amsterdam ter wereld op 2 augustus 1884 als oudste van de vijf kinderen van Levie Swaab en Mietje Appel. Hijman was nog maar 19 jaar toen hij op 10 februari 1904 in het huwelijk trad met de tien jaar oudere Cornelia Appel. Bij de voltrekking van hun huwelijk waren vier ambtenaren van het Amsterdamse Gemeentehuis de getuigen. Cornelia Appel was in 1901 al getrouwd met Joachim Sanders. Uit dat huwelijk werd op 31 januari 1902 dochter Elisabeth geboren. Joachim Sanders werd maar 26 jaar oud en overleed op 9 januari 1903. Elisabeth werd in Auschwitz door de nazi’s vermoord op 13 november 1942. 

Cornelia Appel

Cornelia Appel was een dochter van Simon Barend Appel en Amalia Velleman. Zij zag het eerste levenslicht op 1 oktober 1874 in Amsterdam. Hijman en Cornelia hebben een tijd in Blaricum gewoond, voordat zij zich in Amsterdam vestigden op 28 februari 1924. Na eerst op verschillende adressen gewoond te hebben, verhuisden ze op 7 juli 1936 naar 2^e Oosterparkstraat 203a. Daar had Hijman een handel in tweedehands meubelen. Tot in 1942 heeft Hijman zijn handel kunnen uitvoeren getuige onderstaande advertentie in het Joods Weekblad van 23 januari 1942.

Advertentie Hijman Swaab

Hijman Swaab en Cornelia Appel werden de ouders van zes kinderen, vier dochters en twee zonen. Amalia van 10 november 1904 was hun oudste dochter. Na haar schooltijd was zij van beroep kostuumnaaister. Amalia trouwde op 9 februari 1933 met de 33-jarige slager Filippus Wolf. Filippus, geboren in Onstwedde op 15 december 1899, was een zoon van Benjamin Wolf en Frouke Dalsheim. De nazi’s vermoordden Amalia op 3 september 1943 en Filippus op 31 maart 1944 in Auschwitz.

Mietje was de tweede dochter van Hijman en Cornelia. Zij werd op 25 december 1906 geboren in Amsterdam. Om de kost te verdienen werd Mietje kantoorbediende. Zij trouwde op 5 januari 1933 met de reiziger/vertaler Jozef Lezer. Jozef werd geboren op 7 mei 1904 in Musselkannaal in de provincie Groningen. Hij was een zoon van Herman Lezer en Saartje Wallage. Herman en Mietje vestigden zich in de Tweede van Swindenstraat in Amsterdam. Op 22 maart 1939 kwam het eerste en enig kind van Mietje en Jozef ter wereld, zoon Herman. Jozef Lezer werd in juli 1942 door de nazi’s opgepakt en in Vught gevangen gezet. Eind februari 1943 werd hij overgebracht naar Westerbork. Daar vond de hereniging plaats met echtgenote Mietje. Zoontje Herman zat toen al ondergedoken bij de familie Jansma in het Friese Harkerhorne.

Mietje en de kleine Herman werden tegelijk met Jozef opgepakt. Zij werden voorlopig ondergebracht in de Hollandsche Schouwburg en de crèche voor de kinderen tot 13 jaar daartegenover. Ik heb niet kunnen achterhalen wanneer precies Mietje overgebracht werd naar Westerbork. De kleine Herman is op enig tijdstip uit de crèche gesmokkeld en overgebracht naar de familie Jansma. Hij werd toen Herman Julius Oostwald, een evacueetje uit het gebombardeerde Rotterdam. Vaak noemden de kinderen Jansma hem gewoon “Broer”.

Het lukte moeder Mietje vanuit de Hollandsche Schouwburg drie brieven te sturen naar kennissen, de familie Van der Meulen, die meubelmakers waren. In haar brieven vraagt Mietje de familie Van der Meulen voedsel te sturen voor haarzelf en fruit voor de kleine Herman. In haar tweede brief van 31 juli 1943 bedankt Mietje de familie Van der Meulen voor het ontvangen pakket en vraagt ze nog wat te sturen. Met haar derde brief laat Mietje de familie Van der Meulen weten op weg te zijn naar Westerbork. Ze verzoekt tevens weer wat lekkers daarheen te sturen. Op 24 augustus 1943 gaan Jozef en Mietje vanuit Westerbork naar Auschwitz, hun ondergang tegemoet.

Herman Julius Oostwald alias Herman Lezer

In Friesland heeft Herman een zeer gelukkige tijd. Hij hoefde niet naar school, maar op de boerderij van de familie Jansma was altijd wat te doen. Vader Jansma is zeer actief in het verzet. Zijn boerderij wordt gebruikt voor wapenopslag en er verblijven meerdere onderduikers. De Duitsers komen twee keer langs voor huiszoeking, maar de familie ontspringt de dans, omdat de nazi’s niets konden vinden..

Na de oorlog kwam oom Simon Swaab Herman ophalen bij de familie Jansma en nam hem mee naar Amsterdam. Het afscheid van de familie Jansma viel Herman erg zwaar. Hij had het er zo naar zijn zin. In 1951 ging hij mee met oom Simon en zijn gezin naar Australië, waar hij zijn roepnaam veranderde in Harry. Ook noemde hij vanaf dat moment zijn moeder niet meer Mietje maar Mary. Kort voor vertrek brengt Herman nog een bezoek aan de familie Jansma. In 1979 kwam hij, inmiddels getrouwd, terug naar Nederland en bracht weer een bezoek aan de familie Jansma, die hij nog altijd dankbaar is voor wat ze in de oorlog voor hem hebben gedaan.

 

Harry Lezer en zijn vrouw Robin (links) bij de familie Jansma in 1979

In het gezin van oom Simon bleef Harry in Australië echter een buitenbeentje. In 1967 trouwde Harry met zijn vrouw Robin. Er kwamen drie kinderen en zes kleinkinderen. Harry woont tegenwoordig in Perth en is werkzaam geweest als manager van verschillende hotels.

Kort geleden is de familie Van der Meulen met veel moeite erin geslaagd om Harry Lezer via de sociale media in Australië op te sporen. De familie van der Meulen wilde Harry de laatste brieven van zijn moeder laten lezen. Hoewel Harry dat erg graag zou willen blijkt een bezoek aan Nederland voorlopig nog niet mogelijk, omdat de artsen hem hebben afgeraden zo’n lange reis te ondernemen i.v.m. zijn gezondheid. Wel is Harry ervan op de hoogte, dat de laatste drie brieven van zijn moeder bewaard zijn gebleven. Het is de bedoeling de brieven op korte termijn aan Harry te overhandigen.

De oudste zoon van Hijman Swaab en Cornelia Appel was de al genoemde Simon van 26 augustus 1908. Simon ging net als zijn vader aan de slag als koopman in tweedehands meubelen. Hij trouwde in Amsterdam met Judik van Coevorden op 12 december 1934. Judik was een dochter van Nathan van Coevorden en Frederika van Coevorden. Ze kwam ter wereld op 2 november 1911. Simon en Judik kregen twee dochters. Simon en Judik wisten op de een of nadere manier de oorlog te overleven. Zoals al opgemerkt emigreerden Simon en Judik in 1951 naar Australië en namen hun neef Herman mee. Ze gingen in Sydney wonen. Daar overleed Simon op 22 december 1971 en Judik op 12 juni 1993. 

Esther Swaab

Esther was de op een na jongste dochter van Hijman Swaab en Cornelia Appel. Zij aanschouwde het eerste levenslicht op 30 augustus 1912. Esther was 27 jaar, toen ze op 2 november 1939 haar ja-woord gaf aan de winkelbediende Marcus Snijders van 26 juli 1911. Marcus was een zoon van Jacob Snijders en Sophia Dwinger Esther werd door de nazi’s vermoord in Auschwitz op 13 november 1942. Marcus moest langer slavenarbeid voor de nazi’s verrichten en kwam om op 31 maart 1944 ergens in Midden Europa.

Helena was de jongste dochter van Hijman en Cornelia. Over haar is weinig meer bekend dan dat zij nooit in het huwelijk is getreden en in Auschwitz werd vermoord op 13 november 1942.

Levi was het jongste en zesde kind van Hijman Swaab en Cornelia Appel. Hij kwam ter wereld op 3 mei 1918. Hoewel Levie, die in het dagelijkse leven Lou werd genoemd, tegelijk met zijn zuster Helena in Westerbork aankwam op 8 november 1942, wist hij op de een of andere, onbekende manier te overleven. Op zijn kaart in het Arolsen Archiv staat vermeld, dat hij na de oorlog in Hilversum ging wonen in de A. Loosjesstraat..In augustus 1945 beloofde hij eeuwige trouw aan Hendrika Johanna (roepnaam: Rita) Kat, die ook de oorlog had overleefd. Rita werd geboren in Amsterdam op 29 oktober 1919; zij was een dochter van Albert Kat en Hendrika Johanna Rosmuller. Lou en Rita kregen twee kinderen. Rita overleed op 22 maart 1999 en Lou op 9 januari 2005.

Kaart in Arolsen Archiv van Levi Swaab

De nazi’s arresteerden Cornelia Appel begin november 1942 en stuurden haar en haar dochters Elisabeth Sanders en Helena Swaab op 8 november naar Westerbork. Twee dagen later volgde het transport naar Auschwitz, waar Cornelia en haar dochters op 13 november 1942 werden vermoord.

Echtgenoot Hijman Swaab wist uit handen van de nazi’s te blijven, vermoedelijk door onder te duiken. De eerste naoorlogse vermelding van hem is te vinden op zijn archiefkaart van de Gemeente Amsterdam. Die vermeldt dat Hijman op 11 december 1945 op het Brouwersplein in Haarlem ging wonen. Vanaf 1 maart 1946 woonde hij weer in de Tweede Oosterparkstraat in Amsterdam.

Hijman, inmiddels 62 jaar, hertrouwde op 4 september 1946 met de 57-jarige Duitse Elise Noach, die Liese werd genoemd. Liese werd in het Duitse Lüdenscheid geboren op 20 februari 1889. Zij was eerder getrouwd met Leopold Blaubaum, die in 1937 was overleden. Het huwelijk tussen Hijman en Liese duurde nog geen drie jaar, omdat Liese overleed op 21 maart 1949. Hijman overleefde zijn tweede echtgenote ruim elf jaar. Aan zijn leven kwam een einde in Amsterdam op 11 september 1958.

 

Tiel, 9 januari 2023