Genealogisch blog 704

Ook hij verdient een monument

De Duitsers hebben tijdens de Tweede Wereldoorlog in hun vernietigingskampen veel mensen omgebracht, die voordat ze opgepakt werden een bloeiend leven leidden, dat de moeite waard was. Ze hebben echter ook tal van mensen vermoord van wie we eigenlijk alleen de naam weten, maar die daarom niet vergeten mogen worden. Ook hun leven was de moeite waard. Ze verdienden het absoluut niet om op zo’n brute wijze aan hun einde te komen. Maar… ze waren joden. Ook zij hebben recht op een monument.

Een van de personen die haast anoniem in de gaskamers van Sobibor werd vermoord was Asser Swaab, die op 16 december 1871 in Amsterdam in de Batavierstraat werd geboren. De ouders van Asser waren Machiel Samuel Swaab (1837-1901) en Kaatje de Groot (1840-1913). Asser was een van de twaalf kinderen van Machiel en Kaatje. Vier van hun kinderen werden niet ouder dan maximaal twee jaar. Asser had verder drie zussen en vier broers.

Lidmaatschapskaart ANDB van Asser Swaab

Asser was nog maar 17 jaar, toen hij op 8 januari 1898 lid werd van de ANDB, de vakbond van werkers in de diamantindustrie. Asser leerde het vak van briljantslijper. Hij heeft dat zijn hele leven gedaan tot aan zijn pensioen in 1937. Hij kreeg toen een pensioen uitgekeerd van Fl. 104,- per jaar. Zijn pensioen ging het jaar daarop met fl. 2,00 omhoog.

Asser, die om onbekende redenen altijd ongehuwd is gebleven, heeft het grootste deel van zijn leven op of rond het Waterlooplein in Amsterdam gewoond. Over de wijze waarop hij zijn leven leidde is totaal niets bekend. Hij was een onopvallende figuur, die in alle rust zijn eigen gang ging.

Toen hij niet meer voor zichzelf kon zorgen kwam Asser uiteindelijk op 7 april 1939 terecht in het A.C. Wertheimhuis op de Plantage Parklaan nummer 15. Doordat hij in het Weertheimhuis terecht kwam, is niet uit te sluiten, dat de verstandelijke vermogens van Asser op latere leeftijd ernstig verminderd waren. Hij zal wel dement geweest zijn, al bestaat daarover geen uitsluitsel.

Het Wertheimhuis werd in 1934 officieel in gebruik genomen als dependance van Het Apeldoornse Bos en bood plaats aan een dertigtal rustige, mannelijke patiënten. Het huis werd in Amsterdam geopend, omdat de meeste patiënten voor het Apeldoornse Bos uit Amsterdam kwamen. De patiënten waren doorgaans tussen de 40 en 60 jaar oud.

Op 3 februari 1943 vond de deportatie naar de vernietigingskampen plaats van de toen aanwezige patiënten. In de hongerwinter werd al het hout uit het pand gesloopt, met als gevolg, dat het Wertheimhuis in 1948 helemaal werd afgebroken.

A.C. Wertheimhuis, foto: Gemeentelijk Archief Amsterdam

Op 4 februari 1943 belandde Asser in barak 55 in Kamp Westerbork. De ANDB en zijn zus Esther (1878-1943), die getrouwd was geweest met Juda d’Ancona (1871-1940), hebben toen alles in het werk gesteld om Asser uit Westerbork te krijgen. Zijn zus was bereid hem in haar huis aan de Van Woustraat nr. 228 eenhoog op te nemen, ondanks het feit dat twee van hun drie volwassen kinderen nog thuis woonden.

Voor Asser mochten de inspanningen van zijn zus en de bond allemaal niet baten. Op 2 maart 1943 ging hij mee met het eerste transport van Westerbork naar Sobibor met nog 1107 andere joden. Geen van hen heeft de verschrikkingen van Sobibor overleefd. In de Nederlandse Staatscourant van 15 september 1949 werd de moord van Asser Swaab officieel bevestigd.

 

Tiel, 13 augustus 2023