Genealogisch blog 642

De zussen Clara en Naatje Kinsbergen

Over de verwevenheid van de families Kinsbergen en Blanes heb ik al meerdere keren geschreven. Net zo vertelde ik over de verwevenheid van deze families met de familie Swaab. De drie genoemde families hebben alle gemeen, dat veel leden van die families op het einde van 19^e en in het begin van de 20^ste eeuw hun geld verdienden als artiesten in het circus en op kermissen. De zussen Clara en Naatje Kinsbergen vormden daarop geen uitzondering. Sterker nog, de twee zussen vonden hun levensgeluk bij resp.de broers Leo-Hermanus Hijman (Leo) Blanes en Hermanus Hijman (Hermanus) Blanes, die beiden ook actief waren als artiest in het circus en op kermissen.

Clara Isaac Kinsbergen aanschouwde het eerste levenslicht in ’s Gravenhage op 14 mei 1857. Haar ouders, en dus ook die van zus Naatje, waren Isaac Roelof Kinsbergen (geb. 1825) en Eva Levie de Jong (1824-1900). Isaac, die zich graag Jacques liet noemen, was van beroep goochelaar. Hij stond eveneens geregistreerd als directeur van een rondreizend theater. Hij hield zich ook graag met de techniek in het theater bezig. Echtgenote Eva was toneelspeelster. Dat Isaac en Eva van stad naar stad rondtrokken om hun kunsten te vertonen, blijkt ook uit het feit, dat vier van hun tien kinderen niet zijn geboren in Amsterdam, de vaste woonplaats van het gezin, maar in allerlei andere plaatsen in het land waar vader Isaac Roelof zijn kunsten vertoonde. Dochter Naatje werd in Zoetermeer geboren op 21 september 1863.

Het lijkt mij waarschijnlijk, dat de beide zussen de lagere school doorlopen hebben in Amsterdam. Daarna zullen ze hun verdere opleiding gehad hebben in het rondtrekkende theater van haar vader. Door het rondtrekken met haar vader zullen de beide zussen in contact gekomen zijn met circusartiesten uit de genoemde andere families en dan kon de vonk nog wel eens overspringen.

Archiefkaart Amsterdam van Clara Kinsbergen

Clara was 27 jaar, toen ze in Purmerend op 21 oktober 1884 in het huwelijk trad met Leon Hermanus Kinsbergen. Bij de afsluiting van het huwelijk tussen Clara en Leon Hermanus waren Hermanus Buijs, Dirk Cadt, Simon Samuel Kapper, een zwager van de bruid, en haar neef Roelof Leendert Kinsbergen (1858-1925) de getuigen. Leon Hermanus kwam ter wereld in het Belgische Wachtebeke op 26 februari 1850, waar zijn vader toen werkte. Zijn vader was Hijman Mozes Blanes, die directeur was van een paardenspel. Zijn moeder heette Theresia Jacoba Blanes, die ook in het circus en op kermissen de toeschouwers vermaakte met haar kunsten met en op een paard.

Kunstrijden in het circus Blanes

Het is dan ook helemaal niet verwonderlijk, dat Leon Hermanus ook kunstrijder op een paard werd. Op het einde van de 19^e eeuw en in het begin van de 20^ste eeuw was Circus Blanes in Nederland en de omringende landen beroemd door het paardenspel, dat uitgevoerd werd in een zgn. kiosk, een houten geraamte met schotten, waar overheen een tentdoek gespannen was. In de jaren ’20 van de vorige eeuw verbleekte de ster van Circus Blanes.

Clara Kinsbergen werd moeder van zes kinderen, die allen op verschillende plaatsen in Nederland en België werden geboren. Twee van de kinderen stierven op jonge leeftijd. Zij werden niet ouder dan twee maanden. Dochter Eva, die in 1913 getrouwd was met de pianist Philip Barend Cavalje, overleed in 1925. Zij bereikte de leeftijd van slechts 38 jaar. De drie overige kinderen zijn omgekomen in de vernietigingskampen van de nazi’s.

Naatje Kinsbergen aanschouwde het eerste levenslicht in Zoetermeer op 21 september 1863. Zij trouwde in Breda op 28 februari 1887 met Hermanus Hijman Blanes, die zijn geld verdiende als kunstrijder – hoe kon het ook anders - in het circus van de familie.  Bij de huwelijksplechtigheid van Naatje en Hermanus waren Wolf Goldberg, Simon Haalmoen, Meijer Levie en Simon Levie de getuigen.

Hermanus was een broer van Leon Hermanus, de echtgenoot van de zus van Naatje. Hermanus was ook een zoon van Hijman Mozes Blanes en Theresia Jacoba Blanes. Hij werd geboren in het Belgische Tongeren op 27 februari 1857.

Naatje en Hermanus kregen maar twee kinderen, van wie de oudste, zoon Izaak Blanes van 1888, vermoord werd en Auschwitz, en de jongste, dochter Helena geboren in Groningen in 1900, door de schoorsteen ging in Sobibor.

De broers Blanes zijn beiden niet oud geworden. Kennelijk was het zijn van kunstrijder in het circus een zwaar bestaan. Leon Hermanus Blanes overleed op 52-jarige leeftijd in Hilversum op 21 juni 1902. Na zijn overlijden is echtgenote Clara nooit meer hertrouwd. Aan het leven van Hermanus Blanes kwam een einde in zijn toenmalige woonplaats Leiden op 15 juni 1905. Hij werd slechts 43 jaar. Ook Naatje Kinsbergen is na het heengaan van haar man nooit hertrouwd.

Naatje ging na het overlijden van Hermanus in ’s Gravenhage wonen. In de Fischerstraat op nummer 343. Clara bracht de laatste jaren van haar leven door in Amsterdam. In 1941 woonde zij nog op het adres Hemonylaan 9 huis, en in 1942 was haar adres Stadhouderskade 53 huis.

Het was de beide zussen niet gegeven te ontkomen aan de terreur van de nazi’s. Clara werd in de zomer van 1942 door de Duitsers opgepakt en afgevoerd naar Westerbork. Vandaar ging ze op 25 september 1942 op transport naar Auschwitz, waar ze drie dagen later de gaskamer in moest.

Kaart Naatje Blanes-Kinsbergen

Naatje Kinsbergen onderging een zelfde lot. Zij kwam tussen 3 en 5 oktober 1942 aan in Westerbork. Ze kwam daar tegelijk aan met Philip Blanes en zijn gezin. Philip was een ver familielid van haar overleden echtgenoot Hermanus Blanes. Pas op 2 februari 1943 werd Naatje vanuit de ziekenbarak van Westerbork op transport gesteld naar Auschwitz, waar ze drie dagen later werd vermoord.

Oorlogsmonument Zoetermeer

Omdat Naatje in Zoetermeer ter wereld kwam is zij een van de oorlogsslachtoffers voor wie mede in Zoetermeer in de zomer van 1951 een herdenkingsmonument is opgericht in het Wilhelminapark.

 

Tiel 8 augustus 2022