Genealogisch blog 643

Gestorven in het harnas

Een week na zijn overlijden van haar man hervatte echtgenote Jansi de reguliere voorstellingen van Circus Kinsbergen in Stadskanaal onder het motto “the show must go on”, zo berichtte de krant “De Noord-Ooster” 11 juli 1925. Terwijl hij met zijn circus in Wildervank stond tijdens de Landbouw- en Zomerfeesten, overleed Rudolph Kinsbergen op zaterdag 29 juni 1925 ’s avonds om 23.00 uur. Zoon Leon ging de volgende dag het overlijden van zijn vader aangeven bij de Gemeente.

Rudolph oogstte veel succes met zijn voorstellingen in het Noorden van het land. Het publiek stroomde in groten getale toe, al konden ze in hun kleine circustent maar 250 bezoekers toelaten. Op het programma stond een dressuur van 17 paarden door echtgenote Jansi Schuitevoerder. Zoon Leon oogstte veel bijval met zijn gedresseerde honden. Dochter Flora, deftig Miss Florence genoemd, vertoonde haar kunsten op een telefoondraad en liet gehypnotiseerde duiven allerlei kunstjes doen. August de Domme, de broer van Jansi, bracht het publiek in extase met zijn grappen en grollen.

In overleg met de artiesten besloot echtgenote Jansi drie dagen na zijn heengaan een afscheidsvoorstelling te houden ter ere van Rudolph op het sportterrein achter café Van der Laan in Wildervank. Na afloop van de voorstelling werd zelfs vuurwerk afgestoken. Rudolf zou het, immers, niet anders gewild hebben.

Rudolph Kinsbergen pas overleden

Roelof Kinsbergen, wiens roepnaam Rudolf was, kwam ter wereld in Hoorn op 29 augustus 1858. Hij was een zoon van Leendert Kinsbergen en Jeanette Blanes. Roelof was een van de zeven kinderen van Leendert en Jeanette. Drie van die kinderen overleden in hun tweede levensjaar. Roelof had uiteindelijk nog twee broers en een zus. Uit het Militieregister van de Gemeente Hoorn weten we wat over zijn uiterlijk. Hij had een lengte van 1.63 m. en was daarmee eigenlijk te klein voor de militaire dienst. Toch kwam hij door nummerverwisseling bij de artillerie terecht. Hij had een ovaal gezicht zonder verdere bijzondere kenmerken. Zijn haren en wenkbrauwen waren zwart. Tot 1889 woonde Roelof op het Rembrandtplein nr. 25 in Amsterdam. Hij verdiende destijds zijn brood als kunstrijder bij het familiecircus, waarvan hij later de directeur werd. Hij staat zelfs te boek als de laatste mannelijke exploitant uit de familie van Circus Kinsbergen.

Op 16 december 1889 trad Roelof in Harlingen in het huwelijk met Jansi Schuitevoerder. Het is zeer waarschijnlijk, dat de beide echtelieden elkaar hebben leren kennen in het circus van de familie Kinsbergen. Jansi werkte daar ook als kunstrijder.

Bij de voltrekking van het huwelijk tussen Roelof en Jansi waren Jan Dreijer, Roelof van der Meulen, Jan Postma en Melle Weertsma als getuigen aanwezig. Jansi, die geboren werd in het Belgische St. Truiden, was een dochter van Simon Isaac Schuitevoerder en Elisabeth Salomon van Heeks. Zij was de broer van de bekende clown August de Domme over wie ik vertelde in Genealogisch blog 254 van 16 januari 2018.

Jansi Schuitevoerder

Het eerste kind van Roelof en Jansi was dochter Elisabeth, die, nog geen jaar oud, overleed in Olst op 24 november 1890. Het volgende kind was Jeanette, die in Amersfoort op 4 november 1891 ter wereld kwam. Met haar man Jan van der Pol van 3 september 1904, zette Jeanette het Circus Kinsbergen voort na het wegvallen van haar moeder. Jan was als knecht bij het Circus Kinsbergen begonnen. Hij overleed op 11 juni 1978 en is begraven in het Brabantse Vessem, toen de thuisbasis van Circus Kinsbergen.

Jeanette Kinsbergen

Jan en Jeanette kregen twee zonen, die het circusleven met de paplepel kregen toegediend, ondanks het feit, dat Circus Kinsbergen zich toen al in heel zwaar weer bevond. De tent voor 250 toeschouwers was veel te klein om op rendabele wijze een complete voorstelling te verzorgen. Er moest op het laatst zelfs in de openlucht opgetreden worden, maar dat kon natuurlijk alleen bij goed weer. Geld voor investeringen was er niet. Langzaam maar zeker viel in de jaren ’70 van de vorige eeuw het doek voor Circus Kinsbergen ondanks de verwoede pogingen van de laatste exploitanten het oudste Nederlandse circus, dat meer dan 200 jaar bestond, overeind te houden. 

Circus Kinsbergen in de openlucht

Arnold Jan van der Scheer heeft voor de serie “Paradijsvogels”, die de AVRO-televisie uitzond tussen 1992 en 1996 een indringend portret gemaakt van de twee zonen van Jeanette Kinsbergen en Jan van der Pol, van wie Pietje (Peter) van der Pol het circus tot aan zijn laatste ademtocht wilde doorzetten. Zijn broer moest daar niets van hebben.

 

De laatste Kinsbergen

Berend Boudewijn had de familie al in 1963 geïnterviewd. Het circus stond toen in Peize.

Jeanette Kinsbergen stierf in Vessem op 13 oktober 1980. Zij bereikte de leeftijd van 88 jaar. Haar stoffelijke resten liggen begraven op de RK Begraafplaats in Vessem naast die van haar echtgenoot, die op 11 juni 1978 was overleden.

Het derde en vierde kind van Roelof Kinsbergen en Jansi Schuitevoerder haalden allebei het eerste levensjaar niet. Dochter Flora was het vijfde kind. Zij diende zich aan in Brecht in België op 11 februari 1895. Flora vond werk in het circus van haar vader. Flora is haar hele leven ongehuwd gebleven. Op het laatst woonde zij op de Ringdijk nummer 82 huis in de Amsterdamse Watergraafsmeer. In de zomer van 1942 werd zij door de Duitsers opgepakt en naar Westerbork gestuurd. Op 7 augustus 1942 ging ze vanuit Westerbork op transport naar Auschwitz. Ze werd daar niet direct naar de gaskamers gestuurd. Ze kon nog nuttig zijn voor de nazi’s. Pas op 30 september 1942 was het haar beurt om door de schoorsteen te gaan..

Ook dochter Clara van 29 oktober 1897 werd maar een maand oud. Het zevende en laatste kind van Roelof Kinsbergen en Jansi Schuitevoerder was zoon Leon, die op 21 maart 1901 ter wereld kwam in Leeuwarden. Leon ging uiteraard ook in het circus werken. Hij trad op 2 oktober 1929 in het huwelijk in Amsterdam met Clara Kinsbergen, die een dochter was van Lion Kinsbergen (1860-1940) en Leonora Cohen (1868-1943). Clara werd in Blandain in België geboren op 9 april 1893. In 1940 woonden Leon en Clara in de Pythagorasstraat 53 boven in de Watergraafsmeer in Amsterdam.

Kaart Arolsen Archiv Leon Kinsbergen

Door onder te duiken op het platteland in de regio Hollandsche Rading-Maartensdijk hebben Leon en Clara de Tweede Wereldoorlog overleefd. Na de oorlog zijn ze in die streek blijven hangen. Ze woonden eerst in Hollandsche Rading en later in Maartensdijk op de Dorpsstraat nummer 14. In Maartensdijk was de moeder van Leon overleden.

Zoals ik al vertelde, Roelof Kinsbergen overleed in het harnas in Wildervank in de avond van 27 juni 1925. Een beroerte? Hij bereikte de leeftijd van 66 jaar. Jansi Schuitevoerder overleefde hij man 15 jaar. Aan haar leven kwam een einde in Maartensdijk in de morgen van 2 maart 1940. Dochter Flora heeft haar overlijden aangegeven.

 

Tiel, 11 augustus 2022