Genealogisch blog 645

Dodenmarsen

In het voorjaar van 1944 naderde het Rode Leger concentratiekamp Auschwitz tot op 200 km. De SS overwoog toen de kampen Auschwitz I en Auschwitz-Birkenau, waar op dat moment resp. 16.000 en 80.000 gevangenen zaten, zo snel mogelijk te sluiten. Dat is echter nooit gebeurd. In november 1944 kwam er een einde aan het vermoorden van de Joden in de gaskamers, alleen de Joden die bij die gaskamers en de crematoria hadden gewerkt werden dood geschoten. Zij waren immers volop getuigen geweest van de massamoord. De gaskamers werden vernietigd en de crematoria stelde men buiten gebruik. De SS vernietigde vervolgens zo veel mogelijk ander bewijs van wat er was gebeurd in de kampen.

Ingang van Auschwitz I

Een onderdeel van het vernietigen van bewijs van de massamoord in Auschwitz I en Auschwitz-Birkenau vormden de zgn. dodenmarsen, de evacuatie van de gevangenen naar kampen dieper in Duitsland, die in het najaar van 1944 begonnen. Het zou nog wel even duren, dachten de SS’ers, voordat de geallieerden deze kampen in Duitsland zouden bereiken. De SS’ers hadden nog wel tijd om al het bewijs verloren te doen gaan. Een vreselijke onderschatting van de snelheid van de geallieerden. Een fout die Hitler c.s. vaker maakten.

In januari 1945 was het de beurt aan Lion Swaab om vanuit Auschwitz met een dodenmars mee te gaan naar Loslau, 60 km lopen vanaf Auschwitz, terwijl het zo’n -20º C. vroor. Het was een barre tocht, die voor Lion Swaab begon op 26 januari 1945 en die het uiterste vroeg van de 23-jarige jongeman en zijn medegevangenen. Enkele dagen eerder was zijn broer Meijer, die geboren werd op 5 november 1926, bezweken tijdens een eerdere dodenmars. Lions vader kwam eveneens om tijdens een dodenmars, zijn moeder werd direct na aankomst in Auschwitz vermoord. Ook zijn al getrouwde zus Heintje van 13 mei 1919 werd in Auschwitz vermoord, haar man overleefde de oorlog. De jongste zus van Lion, die Judith heette en geboren werd op 3 september 1924, overleefde de oorlog. 

De Duitsers arresteerden Lion, zijn ouders en zijn broer en zus eind september of begin oktober 1942. In de periode 3-5 oktober 1942 kwamen zij aan in Westerbork, waar ze onderdak vonden in barak 67. Ruim een maand later, t.w. op 25 januari 1944, gingen Lion en zijn vader met nog 873 andere gevangenen vanuit Westerbork op transport naar Auschwitz. Lion en vader Philip hoefden niet bang te zijn dat zij direct door de schoorsteen zouden gaan. Ze waren jong en sterk en dus uitermate geschikt voor de slavenarbeid in het kamp.

Tijdens de dodenmars naar Loslau verloren veel gevangenen het leven door honger en uitputting. De SS’ers moordden er lustig op los, wie niet verder kon kreeg de kogel. In Loslau moesten de gevangenen instappen in open veewagons voor het verdere transport door de bittere kou naar concentratiekamp Buchenwald bij Weimar. Ze kregen tijdens die treinreis helemaal geen eten of drinken.

Dodenmars, foto Yad Vashem

Lion bereikte Buchenwald. Zo’n 15.000 andere gevangenen lieten onderweg het leven. Er was absoluut geen sprake van enige rust voor Lion in Buchenwald. Door alle gevangenen die van elders werden aangevoerd, raakte Buchenwald overvol. En de geallieerden naderden in hoog tempo.

Toen de Amerikanen vlak bij Buchenwald waren, stuurden de SS’ers vanaf 6 april 1945 Lion en nog ca. 28.000 andere gevangenen richting de concentratiekampen Dachau, Flossenburg en Theresienstadt. Weer een dodenmars voor Lion. De Amerikanen bevrijdden Buchenwald op 11 april 1945, terwijl er nog 21.000 gevangenen in het kamp aanwezig waren, onder hen bevonden zich ca. 1000 kinderen.

                                                      Bevrijding van Buchenwald

Waarschuwing: Deze film bevat zeer schokkende beelden en is niet geschikt voor jeugdige kijkers. Om de film  te bekijken moet je inloggen op You Tube, bijv. via je Google account.

Voor Lion kwamen de Amerikanen te laat. Tijdens een van de dodenmarsen vanuit Buchenwald bezweek hij door uitputting en honger ergens in Duitsland.

Monument ter herinnering aan de dodenmarsen uit Buchenwald in april 1945

Lion Swaab kwam ter wereld in Utrecht op 2 april 1922 als tweede kind van Philip Swaab (1898-1944) en Sara Zegerius (1900-1944). Lion had een oudere zus Heintje, een jongere broer Meijer en een jongere zus Judith (1924-1950). Vader Philip was van beroep handelsreiziger. In het begin van de oorlog woonde het gezin in de Utrechtse Voorstraat op nummer 3.

Lion zal een normale jeugd gehad hebben. Kort na de Duitse inval zal hij verliefd geworden zijn op Miep Cohen, met wie hij zich verloofde op 12 april 1942. Vanwege de oorlog werd er ter gelegenheid van hun verloving geen groot feest gegeven. Miep woonde op de Oudenoord 53 bis A in Utrecht. De geliefden dachten een gelukkige tijd tegemoet te gaan, maar hoe anders pakte dat uit door de arrestatie van Lion en zijn familieleden.

Verloofd Lion Swaab en Miep Cohen

Over Miep Cohen heb ik op Internet helemaal geen betrouwbare informatie kunnen vinden. Ik vermoed, dat Miep haar roepnaam was en dat ze eigenlijk Mietje heette. Ik sluit niet uit, dat Miep geboren is in Utrecht op 22 april 1923. Het zou zo kunnen zijn geweest, dat Philip Cohen (1896-1960) en Julia Os (1897-1975), die beiden de oorlog overleefden, haar ouders geweest zijn, maar zeker weet ik dat niet. Ik hoop, dat een lezer mij de juiste informatie over Miep Cohen en haar familie kan verschaffen.

 

Tiel, 18 augustus 2022