Genealogisch blopg 365

Kerkmeester te Hien

Over Jan François van Haeften, die in het dagelijks leven Frans werd genoemd, heb ik al het een en ander verteld in Genealogisch blog 235 met de titel “Den Esch”. Maar over Frans valt nog meer te vertellen als in genoemd blog. Hier volgt zijn levensverhaal.

Wanneer Jan François van Haeften precies is geboren, is niet bekend. Het moet in ieder geval vóór 1603 zijn geweest. Zijn ouders waren Marten (ook wel Meerten) van Haeften en Margaretha van Loe. Marten en Margaretha hadden een gezin van zeven kinderen. Frans was de jongste van het stel. Het eerste, dat we van Frans weten is, dat hij in 1625

"sijn edeles huys ende hoffstat, boomgaart, twee morgen met de lange boomgaard",

afkomstig van zijn vader en in 1600 vermeld als “Den Esch”, in 1625 van zijn broer Otto heeft overgenomen.

Huis Den Esch in Hien

Frans stond van 1631-1665 geregistreerd als lid van de Ridderschap van Nijmegen. In 1653 was hij Heemraad van de Neder-Betuwe. Zo ongeveer in de tijd, dat hij eigenaar werd van Den Esch (1625), zal Frans in het huwelijk getreden zijn met Sibilla Suermondt, van wie we niet weten wanneer ze geboren is noch wie haar ouders waren. Frans en Sibilla kregen twee dochters en vier zonen. Oudste dochter Sibilla Maria trad in het huwelijk met Marten Coolwagen tot Essenburgh. Over zoon Julius niet helemaal niets bekend. Zoon Marten trouwde met Mechteld Scheffer. Zoon Otto Paul vond in Anna Maria von Bodeck zijn levensgezellin. Jongste zoon Casper François van 1642 bleef ongehuwd. Over jongste dochter Margaretha Elisabeth is eveneens weinig bekend.

In 1628 werden Frans en Sibille voor het eerst vermeld, toen zij op 17 maart van dat jaar een jaarlijkse rente van 12 carolus gulden, die zij genoten uit twee naast elkaar gelegen huizen in de Pauwelstraat in Nijmegen, verkochten aan de boekhouder van St. Michiel- en het H. Geesthuis (armenhuisje en ziekenzaal). Uit dezelfde huizen verkochten ze ook een jaarrente van 6 carolus gulden aan Johan van Muylicum.

Kopie van de akte verkoop jaarrente van 6 car. Gulden

Frans was als (ex) kerkmeester en ouderling van de kerk in Hien behoorlijk actief. Daarnaast hielden hij en zijn vrouw zich ook nadrukkelijk bezig met allerlei zaken betreffende onroerend goed. Naar verluidt is Frans ook luitenant in het Staatse leger geweest.

Een kerkmeester was als leek verantwoordelijk voor het dagelijkse financiële beheer, de betaling aan de predikant en koster van een kerkgemeenschap. Hij had ook de zorg voor het onderhoud van het kerkgebouw. Wanneer Frans precies begon als kerkmeester is niet bekend, maar zeker is, dat hij die functie uitoefende van 1640 tot 1649. In 1646 klaagde de classis (regionale vergadering van predikanten) van Tiel bij Johannes van Raesfeld, de ambtman van de Neder-Betuwe, dat Frans weliswaar op de jaarrekening van 1645 fl. 250,00 had gereserveerd voor de opbouw van de kerkmuur in Hien, maar dat hij tot dan toe nog niets had laten uitvoeren. De classis verzocht de ambtman Frans achter zijn broek te zitten. En zo geschiedde.

Kerk van Hien

In zijn jaren als kerkmeester heeft Frans de Onze Lieve Vrouwe vicarie in de kerk van Hien gesticht. De vicarie wisselde in de jaren tot 1653 geregeld van eigenaar. In oktober 1649 was Frans geen kerkmeester meer, maar de toenmalige kerkmeesters Joost van Stepraedt en Johan van Wely riepen wel zijn hulp in om voor de kerk van Alardt Dircksen van Hattum, die getrouwd was met de weduwe van Jan Guerdtss, een jaarrente los te krijgen, die genoemde Alardt ontving uit een boerderij in Wely, een buurtschap bij Hien.

In 1651 was Frans wederom kerkmeester. Samen met Joost van Stepraedt hield hij toen Frederick van Hattum aan zijn belofte om aan Willemke Heyen, die het zeer zwaar had, dertig gulden te voldoen. In hetzelfde jaar spanden de kerkmeesters een procedure aan tegen Alardt Dircksen van Hattum. Maar hun zaak werd niet ontvankelijk verklaard. In 1653 sprak Frans de weduwe van Alardt Dircksen van Hattum erop aan, dat ze het verschuldigde kerkgeld moest betalen.

Frans hield zich ook met bestuurlijke zaken bezig door in 1653 deel te nemen aan een vergadering van de ambtman en de ridderschap over de aanstelling van een nieuwe magistraat voor Zoelen. En in hetzelfde jaar lieten hij en zijn vrouw hun testament opmaken, waarbij ze elkaar tochtten met hun bezittingen in Hien en Dodewaard.

 

Hien bij Dodewaard

Maar als een echte Van Haeften ging de meeste aandacht van Frans uit naar zakelijke transacties. Zo beloofden Frans en Sibille in de zomer van 1654 aan Pauwel Erasmus 3000 gulden met rente uit hun huis, hof en hofstad in Hien, Den Esch, waar zij  woonden met daarbij een weert van 6 morgen en een stuk land genaamd Valen Erkes, groot 8 morgen. Marten van Haeften, de oudste zoon van Frans en Sibille, en zijn vrouw Mechteld Schiffors tekenden mede als borgen. Een paar maanden later was Willem Toniss 236 gulden aan Frans schuldig uit een perceel grond in Hien van 4 morgen, dat De Engh heette. Het volgende jaar kocht Frans nog een huis aan de Pauwelstraat in Nijmegen. Hij deed dat huis in 1670 weer van de hand.

Tussen de bedrijven door hadden Frans en Sibille af en toe tijd voor familieaangelegenheden. Zij waren in 1637 getuigen bij het kerkelijke huwelijk van de broer van Sibille, Casper Suermondt, en diens tweede echtgenote Anna Maria van der Krensen. Eerder was Frans getuige geweest bij het eerste huwelijk van Casper Suermondt met Sebylla Strijps. Frans was doopgetuige van zijn neefje Marcellis van Oost.

Frans is ergens rond 1670 overleden. Mogelijk is Sibille daarna hertrouwd met de uit Tiel afkomstige Johan van Haeften. Na het overlijden van Frans ontstond er de nodige trammelant over het huis Den Esch. Aan deze trammelant kwam voorlopig een einde op 29 december 1676, toen Sibille en haar kinderen met Johan Goris, die Den Esch had verkregen bij een akkoord uit 1670 waarbij hij de verplichting op zich nam om in het levensonderhoud van Sibille en haar dochters te voorzien, overeenkwamen Den Esch over te dragen aan Marten Coolwagen tot Essenburgh, de echtgenoot van dochter Sibilla Maria. Marten Coolwagen tot Essenburgh moest daarvoor wel de hypotheek van fl. 4000 overnemen, in het onderhoud van Sibille en haar dochters voorzien en de schulden betalen van zijn zwager Marten. Pas in 1701 kwam er definitief een einde aan de trammelant over Den Esch, toen Johanna Françoise, dochter van Marten Coolwagen tot Essenburgh en Sibilla Maria van Haeften, en haar man Alard Bernard Hackfort Den Esch kochten met de verplichting tot haar dood in het levensonderhoud van Sibilla Maria van Haeften te voorzien.

Sibille Suermondt overleed begin 1677, wanneer precies is niet bekend.

Tiel, 5 mei 2019