Genealogisch blog 492

Sociaal bewogen Rotterdamse musicus

Ik noemde hem al in het vorige Genealogische blog en ook in Genealogisch blog 234 van 30 oktober 2017. In dit Genealogisch blog richt ik de spotlights volledig op Meijer Werij, die op 24 januari 1892 in Rotterdam werd geboren. 

Geboorteakte Meijer Werij

Zijn ouders waren Eduard Werij en Betje Swaab. Meijer was een telg uit een Joodse artiestenfamilie die te zien waren op kermissen en in circussen. Muziek werd hem door zijn vader met de paplepel ingegoten. Hij begon zijn muzikale carrière dan ook als klarinettist in het orkest van zijn vader.

De jonge Meijer Werij

Meijer speelde niet alleen klarinet, maar ook viool en saxofoon. Hij speelde in 1914 enige tijd in het Zweedse Jönköping. In het specialiteitentheater Casino Variété aan de Coolsingel speelde hij viool. Hij trad ook op in café Palatinat en café-concert De Matador aan de Mathenesserweg in Rotterdam. Later maakte hij deel uit van het salonorkest van de Italiaanse dirigent Marcello Lanfredi. Daarna speelde hij bij het Italiaanse Heeren Orkest van Gaetano di Vito en Mr. Masseltop, pseudoniem van de Amerikaans-Duitse acrobaat Frank Wagner, die met gekke sprongen en goedkope grappen tijdens de Eerste Wereldoorlog de aandacht trok als komische kapelmeester. 

In 1916 werd Meijer lid van de Rotterdamsche Toonkunstenaars Vereniging (RTV) die op 21 december 1919 opging in de Nederlandsche Toonkunstenaars Bond (NTB). Tijdens de eerste Wereldoorlog organiseerde Meijer acties voor een zesdaagse werkweek voor musici. Deze acties konden niet op tegen de machtige bond van Rotterdamse theaterdirecteuren. De RTV moest een boete betalen van fl. 2500 wegens het aanzetten tot contractbreuk. Pas in 1930 kwam er alleen voor de musici, die in bioscopen speelden, een wekelijkse vrije dag op maandag.

Sara de Leeuw

Op 6 augustus 1919 trad Meijer in het huwelijk met zijn grote liefde, de onderwijzeres Sara de Leeuw. Sara werd geboren in Rotterdam op 5 augustus 1892. Zij was een dochter van Isaac de Leeuw en Mietje Tokkie. Meijer en Sara kregen, voor zover mij bekend, drie kinderen.

Op 5 mei 1923 kwam zoon Iwan, roepnaam Jan, ter wereld. Jan overleed toen hij 21 jaar was, op 21 april 1945 ergens in Midden-Europa. Jan kwam op 30 november 1943 aan in Westerbork in barak 67. Hij ging vervolgens op 25 januari 1944 op transport naar Auschwitz, zo blijkt uit zijn gegevens in het Arolsen Archief. In Auschwitz heeft hij het meer dan een jaar uitgehouden. Hij was een van de deelnemers van de zgn. dodenmarsen en is tijdens zo’n mars omgekomen van honger en uitputting.

Een volgend kind kwam op 3 oktober 1929 ter wereld. Helaas, bleek dit kind doodgeboren. Meijer en Sara kregen ook een dochter, die ze Jenny noemden. Over haar is mij, helaas niets bekend.

Sara overleed op 40-jarige leeftijd op 27 juli 1933. Zij is in Rotterdam begraven. Na de dood van Sara is Meijer nooit meer hertrouwd.

Jenny Werij (in rolstoel) met haar familie, foto Wim de Beek 

Op 10 juni 1918 werd het in een zaaltje van de Rotterdamse Tivoli Schouwburg het “Genootschap van Beroepsmusici tot onderlinge Kunstbeoefening”, opgericht door onder anderen Meijer Wery, Jules Zagwijn en dirigent Willem Feltzer. Twee jaar later werd het genootschap herdoopt tot “Rotterdamsch Philharmonisch Genootschap”. In 1937 kreeg het orkest zijn huidige naam als “Rotterdams Philharmonisch Orkest”.

Om voldoende inkomen te behalen gaf Meijer in de jaren ’20 ook vioolles en doceerde hij saxofoon, zijn grote passie, aan de Muziekscholen Maatschappij ter bevordering der Toonkunst en aan het muzieklyceum van Willem Feltzer (1874-1931), dat in 1929 als eerste begon met een jazzopleiding. Als voorzitter van de RTV verzette Meijer zich in de jaren ’20 en ’30 heftig tegen de komst van de vele buitenlandse (Duitse) musici, die voor veel lagere lonen wilden werken dan hun Nederlandse collega’s. Meijer speelde in die tijd saxofoon in verschillende harmonieorkesten, o.a. bij The Famous Band onder leiding van slagwerker en accordeonist Philip Willebrandts (1901-1963). Bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest speelde Meijer viool, basklarinet en saxofoon. Hij was de eerste saxofonist in een symfonieorkest.

In het begin van de oorlog ontsloeg de NSB Meijer uit zijn functie van voorzitter van de Afdeling Rotterdam van de NTB. Op 15 mei 1941 vaardigden de Duitsers het bevel uit, dat alle Joodse musici ontslagen moesten worden. De Duitsers hadden Meijer toen al gedwongen naar Amsterdam te verhuizen Hij ging deel uitmaken van het Joods Symfonieorkest. In 1941 arresteerden de Duitsers Meijer vanwege zijn betrokkenheid bij de Februaristaking. Tijdens zijn verhoren ontkende Meijer hardnekkig zijn Joodse afkomst. Hij wist te ontsnappen uit de Hollandsche Schouwburg. Daarna lukte het hem zich te laten registreren als halfjood. Mogelijk heeft hij daarbij gebruik gemaakt van het feit, dat zijn vader in de Duitse administratie geregistreerd stond als “arisch”. Hij kon tijdens de daarop volgende jaren zijn brood verdienen door bij verschillende orkesten, zoals heet Concertgebouw Orkest, te spelen. Hij woonde toen op de Amsteldijk 98 3 hoog bij de familie De Leeuw, oom, al overleden, en tante van zijn echtgenote Sara de Leeuw.

Toen hij in Amsterdam verbleef, kwam Meijer een keer in aanraking met de politie. Op 18 april 1943 deed hij aangifte van diefstal van zijn damesfiets ter waarde van fl. 50,-. De fiets was ’s nachts uit het portaal van zijn woning gestolen.

Meijer Werij

Na de oorlog keerde Meijer terug naar Rotterdam en vestigde zich op het adres Schiekade 97 b. Hij verzette zich hevig, en met succes, tegen de fusie van het RPhO met het Haagse Residentieorkest. Het RPhO bleef bestaan als zelfstandig orkest en maakte met name onder Edo de Waard (geb. 1941) furore. In 1957 ging Meijer met pensioen, maar dat betekende niet, dat hij stopte met muziek maken. Tot op zeer hoge leeftijd bleef hij lesgeven. Op 18 mei 1966 was hij eregast bij het concert van het RPhO ter gelegenheid van de opening van congres- en concertgebouw “De Doelen”. De NTB benoemde Meijer eind 1976 tot erelid.

Meijer Werij overleed op 86-jarige leeftijd op 12 oktober 1978.

Sinds 2013 verschenen op de gevels van panden op en rond de Oude Binnenweg de portretten van beroemde Rotterdamse jazzmusici als eerbetoon aan die musici. De portretten waren van de hand van bekende illustrators en cartoonisten. Het portret van Meijer Werij hangt op de hoek van de Oude Binnenweg en de Mauritsstraat en is ontworpen door cartoonist en grafisch ontwerper Joost Swarte (geb. 1947).

Cartoon van Meier Werij door Joost Swarte, foto Wim de Beek

Alle portretten van Rotterdamse jazzmusici op de route op en rond de Oude Binnenweg werden gemaakt op initiatief van Beeldende Kunst en Openbare Ruimte (BKOR) en Rotterdam Jazz Artist Memorial (R’Jam). 

R'Jam route in Rotterdam

 De rode stip op de revers van het jasje van Meijer Werij staat symbool voor zijn inspanningen om de werkomstandigheden en de sociale status van musici te verbeteren. Zijn cartoon kwam tot stand dankzij de inzet van de Gemeente Rotterdam en Primera.

 

Tiel, 3 december 2020 

========================================== 

Klaverjassen in Appeltern’ is een vlot geschreven boek. Je leest het in één adem uit.

M.D. te A.