Genealogisch blog 662

De toren van Goudenstein

Al verschillende malen heb ik het in dit Genealogisch blog gehad over kasteel Goudenstein in het dorp Haaften aan de Waal tegenover Zaltbommel. Sinds 1467 was het kasteel een Gelders leen. Het geslacht Van Haeften had de Heerlijkheid Haaften in bezit al sinds het huwelijk van Johan Johansz de Cock van Weerdenburg en Geertruid van Haaften van Arkel en de Kijfhoek, dat rond 1285 werd voltrokken. Het kasteel was een huwelijksgeschenk van de vader van Geertruid. Als blijk van waardering nam Johan toen als achternaam “Van Haeften” aan, al zal die achternaam destijds anders geschreven zijn, want pas enkele generaties later bepaalde Walraven van Haeften, dat de familienaam officieel met “ae” geschreven moest worden. Aanvankelijk noemde de familie zich De Cock van Haeften naar de stamvader van het geslacht Rudolf de Cock

De familie Van Haeften heeft elf heren voortgebracht die de heerlijkheid Haaften bestuurden. De elfde heer van Haaften uit de familie Van Haeften was Walraven van Haeften (1568-1608), die getrouwd was met Philiberta van Immerseel van Lyre (1574-1613). Walraven en Philiberta kregen slechts een dochter, die op jonge leeftijd overleed. In rechte lijn was er toen geen erfgenaam voor de heerlijkheid en het kasteel. Dus erfde de zoon van Walravens zus Theodora (1560-1625), de volgende erfgenaam, in 1608 Goudenstein en de andere bezittingen van Walraven. Die zoon van Theodora was 10-jarige Reinier van Brederode. Omdat Reinier overleed toen hij 19 jaar oud was, ging Goudenstein en alle toebehoren over aan diens jongere broer Johan Wolfert van Brederode (1599-1655).

Johan Wolfert van Brederode

Tot 1700 bleef kasteel Goudenstein in handen van de Van Brederode’s. Kasteel Goudenstein was een vierkant huis met kleine ronde hoektorens. De onderstaande tekening van Goudenstein door J. Stellingwerff laat het kasteel zien zoals het er in 1667 uitgezien moet hebben, een fraai huis in een lommerrijke omgeving.

Kasterel Goudenstein in 1667

In het Rampjaar 1672 werd de Republiek der Zeven Verenigde Nederland aangevallen door Engeland, Frankrijk, het Bisdom Keulen en het Bisdom Münster. Nadat de legers van de Franse koning Lodewijk XIV bij Lobith de Republiek waren binnengevallen, bezetten ze grote delen van Twente en van De Graafschap. Daarna trokken deze troepen westwaarts en richtten al plunderend met name in de Betuwe grote verwoestingen aan. Kasteel Goudenstein in Haaften maakten de Fransen met de grond gelijk, alleen een toren bleef overeind, tot op de dag van vandaag. De toren, die tegenwoordig in Haaften in de tuin van een woning staat, heeft na de verwoesting van het kasteel door de Fransen nog lange tijd zijn spits behouden.

De toren is in twee verschillende periodes gebouwd. Het stenen gedeelte van de toren is 19 meter hoog met een doorsnee van 3,5 meter. De muurdikte van de toren bedraagt onderin 1,1 meter. Het muurwerk van het bovenste deel van de toren is niet meer dan 25 cm. dik.

Halverwege de toren zijn in het muurwerk kantelen te zien. Niet uit te sluiten is, dat de onderbouw, waarop een gekanteelde weergang heeft gelegen, uit de 14^e eeuw dateert. Aan de toren zijn nog fragmenten te zien van het muurwerk van het voormalige hoofdgebouw. In het bovenste deel van de toren, bevinden zich in de muurstukken nog de resten van twee schouwen van gotisch natuursteen. Dit duidt erop, dat de verhoging van de toren stamt uit de 15^e eeuw of op zijn laatst uit het begin van de 16^e eeuw.

De toren van Goudenstein in de 18e eeuw, tekening door H. Spilman

Van onderen naar boven is de toren opgebouwd uit een overwelfd keldertje, twee eveneens overwelfde kamertjes met daarboven nog een overwelfde ruimte die de overgang naar de bovenbouw vormt, waarin zich nog twee kamertjes bevinden met een balkenplafond. De vertrekken in de toren waren alleen vanuit het hoofdgebouw toegankelijk.

Het is niet bekend wanneer de toren zijn spits verloren heeft. Daardoor was het aanzicht van de toren niet meer echt aantrekkelijk. Tot 1912 was de toren omgeven door een bakstenen muurtje en daardoor praktisch ontoegankelijk.

Goudenstein bleef tot 1700 bezit van de heren Van Brederode, die ook Heer van Vianen waren. Ze verkochten toen de ruïne aan de familie Van der Pijl, die op zijn beurt in 1712 de restanten van het kasteel doorverkocht aan de familie Dutry van Haeften.

Ruïne van de toren zonder spits

Omwonenden, de Gemeente Haaften en kasteelminnaars maakten zich in de 20^ste eeuw zorgen over de toren. Maar omdat de toren gezamenlijk bezit was van leden van de familie Dutry van Haeften kon er geen overeenstemming worden bereikt om te toren aan te pakken.

Dat veranderde, toen in 1966 mr. G. Dutry van Haeften uit Willemstad de enige eigenaar werd. Hij vatte het plan op de toren te laten herstellen. Nadat de nodige subsidies waren toegekend kreeg architect H. Korswagen de opdracht een plan voor het herstel van de toren te maken. In 1969 was de restauratie van de toren voltooid.

Aan de muren van de toren hoefde niet veel gedaan te worden. Er werd weer een houten spits aangebracht die met leien werd gedekt. Ramen, luiken en een deur werden aangebracht en Om in de toren te kunnen komen werden aluminium laders geplaatst. Het muurtje rondom te toren werd verwijderd en vervangen door enkele hardstenen palen. De toren was nu weer toegankelijk. In het silhouet van het dorp Haaften was de toren vanaf de restauratie weer een gezichtsbepalend element.

De toren na de restauratie in 2010

Na 1973 bleek, dat de toren weer een onderhoudsbeurt moest hebben. Af en toe braken er stenen af van de uitstekende muurdelen. Voor mr. G. Dutry van Haeften was dat het signaal, dat hij niet langer eigenaar kon zijn van de toren. Vergezeld van een gift van fl. 5000 deed hij op 27 november 1975 de toren over aan de Stichting Vrienden der Geldersche Kastelen. In het Monumentenjaar 1975 kon het bestuur van de Stichting nog eens fl. 5000 in ontvangst nemen uit particuliere initiatieven voor het onderhoud van de toren.

Tegenwoordig trekt de toren geregeld bezoekers. In 2010 brachten de deelnemers uit Nederland, Duitsland en Argentinië aan de tweejaarlijkse Haeften-Meeting een uitgebreid bezoek aan de toren waar in een ver verleden hun voorvaderen rondliepen.

 

Tiel, 10 november 2022