Genealogisch blog 666

De grootvader van Sarah Bernhardt

De Franse actrice Sarah Bernhardt werd een van de grootste, misschien zelfs wel de grootste ster van haar tijd. De van oorsprong Ierse schrijver Oscar Wilde (1854-1900) noemde haar “The divine Sarah” (de goddelijke Sarah). Ze speelde niet alleen in Parijs, maar ook in Londen, New York, Antwerpen en Amsterdam en in veel andere steden en landen.

In maart 1880 trad ze voor het eerst op in het buitenland, en wel in Amsterdam in het Grand Théâtre. Bij haar aankomst op het Centraal Station was de belangstelling enorm. De politie had er de handen meer dan vol aan om alles in goede banen te leiden. Sarah Bernhardt had een geweldig aanbod gekregen om in Amsterdam te komen spelen, per slot van rekening lagen haar roots in Amsterdam, al deed ze vaak erg geheimzinnig over haar afkomst.

Sarah Bernhardt

In 1899 was Sarah Bernhardt terug in Amsterdam, nu met haar bekendste hoofdrol in het stuk “La Dame aux Camélias” van Alexandre Dumas Fils.(1824-1895). Op 28 september van dat jaar schitterde ze, als een echte diva, in de Amsterdamse Stadschouwburg. In 1876 had ze de hele wereld versteld doen staan door zich te kleden in een lange broek, ongehoord voor vrouwen in die tijd. Haar look kreeg echter wereldwijd gevolg

Het paste bij Sarah Bernhardt om als een echte diva geheimzinnig te doen over haar afkomst. Naar gelang het haar uitkwam was ze van Franse komaf en soms wilde ze haar bewonderaars doen geloven, dat ze een van oorsprong Nederlandse actrice was. Net naar het haar uitkwam, was ze af en toe Joods en vaak ook katholiek. Tijdens de Dreyfusaffaire, een groot gerechtelijk schandaal in Frankrijk rond 1900, benadrukte ze haar Joodse afkomst en steunde ze schrijver Emile Zola (1840-1902), die in een open brief aan de Franse president Felix Faure (1841-1899) het opnam voor generaal Alfred Dreyfus (1859-1935), die ten onrechte van spionage  werd verdacht.

Feit is, dat Henriëtte Rosine Bernardt alias Sarah Bernhardt op 11-jarige leeftijd katholiek werd gedoopt, maar dat haar moeder en grootmoeder Joods waren, en zij dus ook.

Sarah Bernhardt werd op 22 oktober 1844 in Parijs geboren als Henriëtte Rosine Bernardt. Aan haar artiestennaam voegde ze twee h’s toe om vooral haar naam een Franse uitstraling te laten krijgen. De moeder van Henriëtte Rosine was Judith-Julie Bernard, die in 1821 in Amsterdam ter wereld kwam. Moeder Judith-Julie was een van de zes kinderen van Moritz Bernard en Janetta Hartog. Wie de vader was van Henriëtte Rosine is altijd een raadsel gebleven. Moeder Judith-Julie was vanuit Amsterdam naar Parijs getrokken om daar als courtisane (prostituee voor de betere klasse) met de bijnaam “Youle” de kost te verdienen.

De ouders van Judith-Julie waren, zoals gezegd, Moritz Bernhard en Janetta Hartog. Moritz Bernardt, die in 1787 in Rotterdam ter wereld kwam, was een zoon van Baruch Bernardt en Jetta Wolf. Moritz en Janetta Hartog traden met elkaar in het huwelijk voor 1829, terwijl Moritz 42 jaar oud was en Janetta nog geen 32 jaar was. Het paar kreeg in totaal zes kinderen van wie Judith-Julie er een was.

Moritz Bernardt, de grootvader van Sarah Bernhardt was een “bijzondere” man. Hij stond geregistreerd als oogheelkundige en koopman in brillen. Op kermissen verrichtte hij staaroperaties. Hij trok door heel Europa om brillen te verkopen. En hij schreef een boekwerk over ooggebreken en de behandeling daarvan.

Boek geschreven door Moritz Bernardt

Moritz Bernardt stond ook bekend als een louche figuur met een kort lontje. Met ene Barend Citroen geraakte Moritz in een onverkwikkelijk conflict over fl. 1,50. Voor de Amsterdamse rechtbank betoogde Barend, dat Moritz hem met een mes had bedreigd. Moritz van zijn kant beweerde, dat Barend zo kwaad op hem werd, dat hij ramen en deuren moest sluiten om ongelukken te voorkomen en de buren niet te laten meegenieten van hun ruzie. Barend eiste een schadevergoeding, maar verloor de zaak.

In Amsterdam en elders verdacht de politie Moritz regelmatig van diefstal en zakkenrollerij. In 1829 werd hij aangezien voor de dief, die uit het Koninklijk Paleis in Brussel juwelen roofde. Hij is daarvoor echter nooit veroordeeld. Ook voor de andere zaken wist hij steeds de dans te ontspringen met zijn mooie, gladde praatjes.

Janetta Hartog, de echtgenote van Moritz, overleed in Rotterdam op 24 maart 1829. Amper een maand later ging Moritz in Amsterdam het huwelijk aan met de 20-jarige Sara Abraham Kinsbergen, nadat zij in Rotterdam op 16 april 1829 in ondertrouw waren gegaan. Hadden de twee al een verhouding?

Sara Abraham Kinsbergen was de oudste van de vier kinderen van Abraham Israël Kinsbergen (1785-1849), die meestal Brammetje werd genoemd, en van Roosje Marcus van Heeks (1786-1840). Brammetje en Roosje waren in Amsterdam op 27 mei 1808 in ondertrouw gegaan.

Ondertrouw Kinsbergen x van Heeks

Na de dood van Roosje in juni 1840 hertrouwde Brammetje in Amsterdam op 10 maart 1841 met Matje Frank, bij wie hij nog een zoon verwekte. Ze noemden de jongen Isaac naar zijn grootvader van vaderszijde.

Het is mij niet bekend wanneer Moritz Bernardt is overleden, dat moet in ieder geval voor 1878 geweest zijn. Na de dood van haar echtgenote woonde Sara Kinsbergen in de Slijkstraat in Weesp. Zij overleed in het huis Muiderbinnenweg 71 in Weesp op 6 september 1878 om 16.00 uur. Zij was toen 69 jaar oud.

O ja, Sarah Bernhardt had een relatie met de Belgische prins Charles-Joseph Eugène Henri Georges Lamoral de Ligne (1837-1914). Uit deze relatie werd een zoon geboren, die Maurice Bernhardt (1864-1928) heette. Maurice werd geen acteur van beroep maar impresario van verschillende toneelspelers onder wie zijn moeder.. Sarah Bernhardt bezat een grote collectie sieraden (sommige gemaakt door bekende kunstenaars zoals René Lalique (1860-1945)), die na haar dood echter overal en nergens zijn terecht gekomen.

Aan het leven van Sarah Bernhardt kwam een einde op 26 maart 1923, ze was toen 78 jaar oud. Ze overleed door uremie (niervergiftiging) gevolgd door nierfalen. Haar stoffelijke resten werden in een opvallende roze kist begraven op de Parijse begraafplaats Père-Lachaise.

 

Tiel 23 november 2022