Genealogisch blog 714

Joseph Blanus

Dit verhaal over Joseph Blanus en zijn gezin zal ook weer duidelijk maken hoezeer de circusfamilies Blanus, Swaab en Kinsbergen aan elkaar verweven waren.

Joseph Blanus (ook komt voor Blanes) kwam ter wereld in Montfoort in het huis Hoogstraat 197 op 25 april 1824 om 12.30 uur. Hij was een zoon van Moses Joseph Blanus en Elisabeth Hermanus Kinsbergen. Toen zijn vader zijn geboorte de volgende dag op het Stadhuis van Montfoort ging aangeven nam hij Willem van Agthoven en Diederik Jacobus van Wijk mee als getuigen. De ouders van Joseph waren rondtrekkende circusartiesten, wat tot uiting kwam in de verschillende geboorteplaatsen van hun kinderen, maar hun vaste woonplaats was toch Amsterdam.

Joseph was nog geen 20 jaar, toen hij door de Derde Kamer van de Arrondissements Rechtbank in Amsterdam werd veroordeeld tot een geldboete van fl. 10,00 of acht dagen hechtenis, omdat hij zich niet had laten inschrijven voor de Nationale Militie. Hij had dat in maart 1843 moeten laten doen.

Op 34-jarige leeftijd trouwde Joseph in Amsterdam op 4 november 1858 met Jeanetter Cohen. Jeanette werd doorgaans Esther genoemd. Esther, die in Amerongen ter wereld kwam op 6 maart 1837, was een dochter van Levi Marcus Cohen en Julie Kinsbergen. Zij was het vierde van de acht kinderen van Levi Marcus Cohen en Julie Kinsbergen.

Joseph Blanus begon zijn carrière als baardscheerder, barbier dus. Maar al gauw stapte hij over naar het circus. In 1858 stond hij geregistreerd als kunstrijder. Dat bleef hij doen tot 1902.

Aankondiging Paardenspel door Joseph Blanus

In de jaren 1891 tot 1898 voerde Joseph de directie over zijn eigen paardenspel. In februari 1873 verbleef Joseph met zijn paardenspel in Asperen aan de Linge. Tijdens dat verblijf beviel Esther Cohen van haar negende kind, zoon Leendert, over wie ik eerder al wat verteld heb. Waarschijnlijk was Joseph met zijn paardenspel niet alleen in Asperen om voorstellingen te geven. Mogelijk wilde hij op de destijds beroemde Asperense paardenmarkt nieuwe dieren kopen voor zijn show. In Asperen werd drie keer per jaar een paardenmarkt gehouden.

Het eerste kind van Joseph en Esther was zoon Lion van 27 juli 1859. Lion, die geboren werd in Leeuwarden, overleed in ’s Hertogenbosch al vier maanden na zijn geboorte.

De tweeling broer van Lion kreeg de naam Mozes. Mozes verdiende als artiest de kost. Hij was al 65 jaar oud toen hij in Ouder Amstel in het huwelijksbootje stapte met de 56-jarige Jetje Velt. Jetje was de weduwe van Jesaia Swaab (1865-1919) met wie zij trouwde in Zaandam op 24 oktober 1897. Mozes overleed in Diemen op 22 december 1936, terwijl Jetje in Sobibor werd vermoord op 23 april 1943.

Het volgende kind was dochter Elisabeth van 1 augustus 1861. Zodra ze kon ging Elisabeth bij haar vader werken als paardrijdster. Op 4 november 1891 trad zij in Amsterdam in het huwelijk met Salomon Simon Swaab, die in Maastricht geboren werd op 6 maart 1857. Salomon was een zoon van Simon Salomon Swaab en Julie Blanus. Ook hij vertoonde in het circus zijn kunsten als acrobaat.

Paardenspel van Blanus in 1861

Elisabeth overleed in Zijpe in 1916. Echtgenoot Simon Salomon Swaab was toen al overleden. Hij stierf op 38-jarige leeftijd in 1895 in Zutphen.

De volgende twee kinderen van Joseph Blanus en Esther Cohen, de dochters Julie en Rosina, leefden beiden maar kort, Julie een maand en Rosina 3 maanden. 

Zoon Levy van 14 april 1866, die zoals te doen gebruikelijk Louis werd genoemd, vertoonde ook op kermissen zijn kunsten. Hij gaf zijn ja-woord op 14 augustus 1901 aan de in Rotterdam geboren Klaartje Schuitevoerder. Het stel kreeg drie kinderen. Louis overleed op 23 april 1940. Klaartje werd vermoord in Auschwitz op 27 november 1942.

Rouwadvertentie Louis Blanus

Het zevende kind was weer een zoon, die de naam Leon kreeg. Hij werd geboren in Gouda en overleed op 16-jarige leeftijd in het Belgische Dilsen op 13 november 1884.

Ook dochter Rosina van 19 november 1870 trok van stad naar stad om te laten zien wat ze kon. Zij was 27 jaar, toen ze eeuwige trouw beloofde aan Jacob Swaab, die een broer was van Salomon Simon Swaab, die met Elisabeth, de zus van Rosina, was getrouwd. Rosina overleed in Amsterdam op 19 juni 1939. Ze werd in Diemen begraven. Jacob Swaab die zijn brood had verdiend als paardrijder en portier, blies zijn laatste ademtocht uit op 27 december 1940. Zijn stoffelijk overschot werd ter aarde besteld in Diemen. 

Joseph Blanus en Esther Cohen gaven hun volgende dochter de naam Thérèse. Zij werd geboren op 27 maart 1875 in Gorinchem. Thérèse was 29 jaar toen zij trouwde met Joseph Swaab van 23 oktober 1875. Over Thérèse en haar dochter Jeanette heb ik uitvoerig bericht in Genealogisch blog 383 van 28 juli 2019. Haar echtgenoot Joseph Swaab heeft in de Tweede Wereldoorlog veel samengewerkt met zijn neef Eduard Welling bij het opstellen van een afstammingsonderzoek om deportatie te ontlopen. Dochter Jeanette was innig bevriend met Sara Fransman, de vrouw van Eduard.

Eduard Blanus

Het elfde kind van Joseph Blanus en Esther Cohen was weer een jongen, die ter wereld kwam op 8 juni 1877 in Amsterdam. De jongen kreeg de naam Eduard. Eduard trouwde in 1906 in Vianen met Saartje de Vries. Saartje, geboren op 15 november 1880 in Vianen, was een dochter van Levie de Vries en Naatje Waterman Eduard en Saartje woonden in het begin van de oorlog in Borgerhout in België. Nadat Eduard door de nazi’s was opgepakt en gevangen gezet in de Dossin Kazerne in Mechelen, ging hij op 26 september 1942 op transport naar Auschwitz. Drie dagen later ging hij door de schoorsteen. Echtgenote Saartje is ook slachtoffer geworden van de naziterreur. Zij kwam om ergens in Midden Europa op 22 april 1943.

Dochter Eleonora van 18 oktober 1878 was het twaalfde kind in het gezin van Joseph Blanus. Zij werd slechts vier jaar oud en stierf op 15 juni 1883 in Valburg.

Het jongste en laatste kind van Joseph en Esther was zoon Nathan, wiens roepnaam Noos was. Hij kreeg vanwege broederdienst vrijstelling van de militaire dienst. Door de keuring die hij wel moest ondergaan weten we iets over zijn uiterlijk. Hij had een lengte van 1.74, zijn ogen waren blauw en zijn haren blond. Hij had bruine wenkbrauwen. Noos ging uiteraard ook in het circus werken als stalknecht en paardrijder. In 1942 stond hij geregistreerd als kelner. Op 33-jarige leeftijd trouwde Noos met Mirjam Swaab, een zus van Noos’ zwager Joseph Swaab en dochter van Aron Meijer Swaab en Joli Wery, die op hun beurt weer de ouders waren van Betje Swaab, de moeder van Eduard Welling. De roepnaam van Mirjam was Mimi. Zij kwam ter wereld in Delft op 6 februari 1882. Noos en Mimi kregen twee kinderen. Toen Noos en Mimi tijdens de oorlog bij een razzia werden opgepakt en in een vrachtwagen werden gestopt, riepen hun kinderen, dat ze ook mee wilden. Noos en Mimi overleefden de oorlog, maar hun kinderen, helaas, niet. Noos en Mimi kwamen op 26 mei 1943 in Westerbork aan. Nog geen twee maanden later, nl. op 12 juli 1943, werden beiden uit Westerbork ontslagen. Het is niet helemaal duidelijk waarom ze Westerbork weer konden verlaten en terugkeren naar huis. Hun kinderen werden in Auschwitz vermoord. Noos overleed op 7 september 1953. Zijn stoffelijke resten vonden hun laatste rustplaats in Ouderkerk a/d Amstel. Mimi overleed op 8 augustus 1966. Twee dagen later werd ook zij in Ouderkerk a/d Amstel begraven.

Aan het leven van Joseph Blanus kwam een einde in Vianen op 6 december 1902. Hij was toen 78 jaar oud. Jeanette Cohen overleed in Ouder Amstel op 15 februari 1925. Haar stoffelijke resten vonden op de begraafplaats Beth Haim in Ouderkerk a/d Amstel op 17 februari 1925.

 

Tiel, 20 oktober 2023