Genealogisch blog 230

Vijf en vier heren in Amersfoort

Op woensdag 11 oktober j.l. werd een traditie voortgezet, die in 2015 is begonnen: de jaarlijkse samenkomst met mijn (achter)neven in Amersfoort. Dit jaar begon de bijeenkomst op het voormalige concentratiekamp “Kamp Amersfoort”, waar (achter)neef Thijs Welling, kamp nummer 471, in 1942 zes maanden in hechtenis heeft gezeten. Het kamp was gedurende de Tweede Wereldoorlog van 1941-1943 Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort (PDA) en daarna Erweitertes Polizeigefängnis Amersfoort. In de volksmond bleef men het kamp het PDA noemen.

Ons bezoek van vier neven Welling aan Kamp Amersfoort werd in de ochtend gecompleteerd met Jan van Haeften, die eenzelfde relatie heeft tot mijn vrouw als ik heb tot mijn neven: onze grootvaders waren broers. Jan werkt als vrijwillig onderzoeker op het kamp. Hij heeft zich bezig gehouden met het terugbezorgen van eigendommen van tijdens de oorlog in concentratiekampen omgekomen Nederlanders.

Als eerste kregen we een videofilm te zien, waarin de dochter van een Amersfoortse predikant vertelde, hoe en waarom haar vader en broers door de Duitsers gevangen waren genomen en haar vader en een van haar broers werden gefusilleerd. Kamp Amersfoort kende verschillende categorieën gevangenen. Politieke gevangenen droegen een rode driehoek op hun kampuniform (meestal oude uniformen van postbodes en treinmachinisten en –conducteurs), priesters en dominees droegen een witte driehoek. Jehova’s Getuigen onderscheidden zich door een paarse driehoek. Verder waren er nog de asocialen (veelal “gewone” criminelen), Joden (uiteraard met een gele driehoek), Amerikaanse burgers en Russische krijgsgevangenen, over wie de laatste tijd veel te doen is geweest.

Na de film kwam medewerker Eddy van der Pluijm ons vertellen, dat hij voor ons nog onbekende informatie had gevonden in de archieven over het verblijf van Thijs Welling in Kamp Amersfoort. Uit de namenlijst van gevangenen, die in de ziekenbarak waren opgenomen, kwam naar voren, dat onze achterneef op 29 september 1942, hij zat toen bijna drie maanden in het kamp, in de ziekenbarak werd opgenomen met keelklachten. Zijn keelklachten waren blijkbaar van dien aard, dat hij geïsoleerd moest worden. Hoelang Thijs in de ziekenbarak verbleef is helaas niet bekend.

Namenlijst ziekenbarak Kamp Amersfoort (detail)

Vervolgens werden we rondgeleid door vrijwilliger Onno Doorn, die op een indringende manier uitleg gaf hoe het er in het kamp aan toeging, hoe wreed de Duitse bewakers waren en hoe de gevangenen van mensen veranderden in nummers. Hij schroomde daarbij niet zijn betoog te larderen met persoonlijke verhalen over twee ooms van hem die ook in Kamp Amersfoort gevangen hadden gezeten en van wie er een omkwam in het kamp. De boeiende verteltrant van deze historicus/emeritus predikant sprak ook andere bezoekers van het kamp in hoge mate aan. Ze liepen een tijdje met onze groep op.

Onno Doorn geeft uitleg aan vlnr Wim, Jules en Hans Welling en Jan van Haeften

Na de rondleiding gebruikten we de lunch op het kamp. Zonder Jan van Haeften vertrokken we daarna met z’n vieren naar het centrum van Amersfoort om een bezoek te brengen aan de St. Joriskerk, wat in de voorgaande jaren niet was gelukt. Nu lukte dat wel dankzij de ruimere openstelling van de kerk voor publiek in de zomerperiode. In de St. Joriskerk was de heer Teus Lam onze rondleider. Hij heeft zich bezig gehouden met het in kaart brengen wie er waar in de kerk in het verleden begraven is. Volgens de zgn. Eemlandse Klappers, een boek op cd-rom van de DTB-boeken van de kerken in Amersfoort en omgeving van 1619-1811, een uitgave van het Archief Eemland, zijn er in de St. Joriskerk verschillende voorouders van ons begraven.

Teus Lam liet echter weten geen graf gevonden te hebben, dat van een Welling is geweest. Dat betekende niet, dat er geen Wellingen in of rond de St. Joriskerk begraven zouden kunnen zijn. Mogelijk zijn de Wellingen anoniem in de kerk begraven of is hun graf in het verleden al geruimd. Het kan ook zo zijn, dat de Wellingen vlak naast de kerk begraven waren. In dat geval is niet meer terug te vinden wie daar gelegen hebben. Het is overigens wel verbazingwekkend, dat er katholieke Wellingen in of rond de reformatorische St. Joriskerk begraven zijn. In de dagelijkse omgang met elkaar was blijkbaar de scheiding tussen katholieken en reformatorische christenen niet zo scherp.

Een graf in de St. Joriskerk met de letter W

Teus Lam wees ons op verschillende graven, waarvan niet bekend is wie daar liggen en die afgedekt waren met een steen met daarin de letter W gebeiteld. Mogelijk een verwijzing naar de familie Welling. Had men destijds onvoldoende geld voor een grafsteen met daarin de volledige naam van de overledene gebeiteld? Na enig zoeken vond ik twee grafstenen van personen met een familienaam die gerelateerd was aan de Wellingen. Dat waren de graven van Gijsbert Aertsen Botter en Lambert Petersen Feer. Alijda Botter trad in 1758 in het huwelijk met Dirck Welling en in 1793 trouwde Willem Feer met Alijda Welling. Dirck en Alijda Welling waren neef en nicht van elkaar.

Het graf van Gisbert Aertsen Botter

Gisbert Aertsen Botter was in 1613 getrouwd met Tuentien Jansdr. Van Woerden. Het vraagt verder onderzoek om precies te bepalen welke relatie de twee gevonden overledenen hadden tot de familie Welling.

De St. Joriskerk wordt tegenwoordig niet alleen gebruikt voor de eredienst. Er zijn regelmatig exposities te zien van werken van beeldend kunstenaars en de kerk leent zich zeer goed voor uitvoeringen van grote koren en andere musici, o.a. de Gerfkamer wordt verhuurd voor vergaderingen.

Na ruim een uur namen we onder dankzegging afscheid van Teus Lam. Traditiegetrouw sloten we onze nevendag af in “onze” familiekroeg “In de Groote Slok”, pal naast de St. Joriskerk. Onder het genot van een biertje en een glaasje wijn besloten we volgend jaar weer een nevendag te organiseren, echter, dan niet meer in Amersfoort doch in Amsterdam, waar onze grootvaders en/of vaders veelal heen trokken. We waren bovendien van mening, dat we alles in het werk moeten stellen om de groep volgend jaar wat uit te breiden. We keuvelden nog wat na over wat we die dag gezien hadden. En als echte Wellingen losten we daarna de problemen in de wereld even op door….

Tiel, 13 oktober 2017