Genealogisch blog 410

Atlantikwall

Verschillende leden van de Amsterdamse tak van de familie Van Haeften moesten zich als dwangarbeider inzetten voor de Duitse oorlogseconomie tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ik heb voor hen een monument opgericht in Genealogisch blog 141 van 15 januari 2017. Daarbij was opvallend, dat uit het gezin van Johannes Martinus van Haeften (1886-1964) en Mie Luising (1886-1964) vijf zonen zich in moesten zetten voor de bezetter. Tot een week geleden verkeerde ik in de veronderstelling, dat dat het enige leed was dat de familie in de oorlog was aangedaan. Maar dat blijkt niet zo te zijn.

Enige tijd geleden ontdekte ik, dat twee familieleden lid geweest zijn van de NSB en dus het nodige op hun kerfstok gehad zullen hebben, met vooral na de oorlog het nodige te verwerken. Ik wil het over hen om verschillende redenen verder niet hebben.

Toen de NGV mij via de laatste nieuwsbrief attendeerde op het Arolsen Archief in Duitsland, kwam ik erachter, dat toch ook een lid van de Amsterdamse familie Van Haeften een tijd in gevangenschap in een concentratiekamp heeft doorgebracht. Ik heb het dan over Gerardus (ook wel Gerhardus) Antonius van Haeften met de roepnaam Gerard, die op 29 november 1922 in Amsterdam werd geboren. Hij was een van de zonen van Johannes Martinus van Haeften en Mie Luising.

Gerardus Antonius van Haeften

Johannes Martinus van Haeften en Mie Luising kregen 13 kinderen, van hen werden een dochter en een zoon niet ouder dan 1 jaar. Ze kregen nog negen zonen en twee dochters. In het begin van de oorlog woonde het gezin in de Palmstraat in Amsterdam op nummer 75 op 2 hoog.

Afgaande op de hierboven geplaatste foto van Gerard, was hij een sterke jonge man, die net als vier van zijn broers niet ontkwam aan de Arbeitseinsatz. Hitler-Duitsland had de eigen mannelijke bevolking nodig aan de fronten waar werd gevochten. Zo’n 7,7 miljoen arbeiders van buiten Duitsland moesten de oorlogseconomie draaiende houden.

De Duitsers hadden bepaald, dat Gerard in Frankrijk moest gaan werken. Daarvoor moest hij een paspoort hebben. Dat kon hij op 25 juni 1942 kosteloos afhalen bij de gemeente. Zijn paspoort had nummer AO 25421. Door het paspoort kennen we ook het signalement van Gerard. Hij had een ovaal gezicht, licht grijze ogen en blond haar.

Paspoortaanvrage Gerardus Antonius van Haeften

 Met zijn nieuwe paspoort vertrok de nog ongehuwde Gerard op 30 juni 1942 naar Frankrijk als medewerker van het bedrijf Kreuger & van Kempen C.T., dat voor de Organisation Todt werkte aan de opbouw van de Atlantikwall. De administratieve afhandeling van de Arbeitseisatz van Gerard berustte in 1942 bij de afdeling tewerkstelling in Duitsland van het Gewestelijk Arbeids Bureau Amsterdam.

Kaart Gerardus Antonius van Haeften bij Gewestelijk Arbeids Bureau

Organiosation Todt was verantwoordelijk voor de opbouw van de Atlantikwall. De Atlantikwall was een aaneenschakeling van kustbatterijen, versperringen en ondersteuningsbunkers, waarmee de Duitsers een inval van de geallieerden van overzee probeerden te voorkomen. Behalve artillerie tegen invasieschepen werd ook luchtafweer en antitankgeschut geplaatst. Bij het antitankgeschut werden veelal tankversperringen aangelegd, zoals tankgrachten, drakentanden, tankmuren en tankvallen.

De vergoeding, die Gerard zou ontvangen voor zijn werkzaamheden, zou worden overgemaakt op de rekening van Antonia Hendrina Maria Reinpoldt, zijn aanstaande schoonmoeder, die in 1931 gescheiden was van haar echtgenoot Jacob Medendorp en die in de Boomstraat in Amsterdam woonde. Gerard had verkering met haar dochter Jacoba Medendorp.

Gerard kwam in Saint Malo terecht. Saint-Malo en Saint-Servan maakten deel uit van het Duitse verdediging- en vestingsysteem dat zich van Cancale, aan de westkust van de baai van Mont Saint-Michel, tot aan de monding van de Frémur bij Saint-Briac-sur-Mer uitstrekte.

 

Deel van de Atlantikwall bij Saint Malo

Hoe lang Gerard in Saint Malo heeft gewerkt valt niet meer precies te achterhalen. Wel is uit beschikbare documenten te herleiden, dat hij eind 1942 met verlof terug in Nederland moet zijn geweest.

Het is zeer aannemelijk, dat Gerard na afloop van zijn verlof niet is terugegekeerd naar Frankrijk. Hij had er waarschijnlijk geen zin meer in om als dwangarbeider voor de bezetter te werken. Het volgende dat van hem gedocumenteerd is, is het feit, dat hij op 16 februari 1943 binnenkwam in Concentratiekamp Vught. Hij was derhalve door de Duitsers in de kraag gevat. Of daaraan verraad ten grondslag heeft gelegen is onbekend.

Gerard kreeg in Kamp Vught nummer 5013 en verbleef daar in blok 17.  Het lijkt waarschijnlijk, dat Gerard is Vught vast zat als politiek gevangene. Op zijn kampkaart staat vermeld, dat zijn kaart afkomstig was uit Amersfoort. Daaruit kan de conclusie getrokken worden, dat hij eerst enige tijd in Kamp Amersfoort gevangen heeft gezeten.

Een kleine 5 maanden, t.w. op 9 juli 1943, later werd Gerard weer vrijgelaten. Uit de beschikbare documenten valt niet op te maken, dat hij terugkeerde naar Frankrijk. Het lijkt voor de hand te liggen, dat hij de rest van de oorlog ondergedoken heeft gezeten om verder uit handen van de Duitsers te blijven.

Kampkaart Vught Gerardus Antonius van Haeften

Vrij kort na de oorlog, op 11 oktober 1945, trad Gerard op het Amsterdamse stadhuis in het huwelijk met Jacoba Medendorp. Het huwelijk tussen Gerard en Jacoba duurde niet lang, want op 12 november 1953 werd de echtscheiding officieel geregistreerd, die de rechtbank in Amsterdam eerder had uitgesproken.

Tiel, 6 december 2019