Joden op de Bredeweg (1)
Toen ik vernam, dat op de Facebookpagina van de afdeling Betuwe van de NGV het filmpje stond van het interview dat ik met Regio TV Tiel had over mijn nieuwste boek “Klaverjassen in Appeltern” zag ik op diezelfde Facebookpagina een verwijzing naar de site Pointer van KRO-NCRV over de onteigening en doorverkoop van Joods vastgoed tijdens de Tweede Wereldoorlog, zie:
https://pointer.kro-ncrv.nl/artikelen/hier-staan-van-joden-onteigende-panden-bij-jou-in-de-buurt
Op de kaart van Nederland kun je nagaan of er ook bij jou in de buurt panden stonden die van de Joden werden afgepakt en doorverkocht. De Duitsers hebben dat destijds nauwkeurig bijgehouden in de zgn. Verkaufsbücher. In totaal werden ruim 7000 panden van Joodse eigenaren onteigend. Van meer dan 5000 daarvan is de juiste locatie achterhaald.
Ik herinnerde me direct de verhalen die in mijn jeugd op de Bredeweg in Amsterdam Oost verteld werden over de Joodse bewoners, die voor en tijdens de oorlog op de Bredeweg woonden.
 |
|
Bredeweg, Amsterdam Watergraafsmeer |
Ik klikte op de kaart onmiddellijk de drie panden op de Bredeweg aan, die destijds door de Duitsers van Joden onteigend waren. Het waren de panden Bredeweg 32, 34 en 38. Bredeweg 32 boven is het pand waar ik een groot deel van mijn jeugd heb doorgebracht. Op nummer 34 woonden onze buren, de families Prinsen, Reetra en Van der Spek. Uit de woningkaarten van de gemeente Amsterdam valt op de maken, dat de families Prinsen en Reetra al voor de oorlog op dat adres woonden. Op de bovenwoning van Bredeweg 38 woonde in mijn jeugd de familie Swaan, die daar in 1943 kwam wonen. Op de bovenstaande foto zijn de panden Bredeweg 32 en Bredeweg 34 te zien achter de beide bestelbusjes.
De panden Bredeweg 32 en 34 zijn eigendom geweest van ene A. Zadich. H. van Breda kocht beide panden op 9 augustus 1943 en op 20 november 1942 voor de prijs van fl. 15.000 per stuk. Het pand Bredeweg 38 is eigendom geweest van Erb. A. Jacobs en werd op 23 april 1943 verkocht aan J.C. Paanen voor fl. 12.500.
Uit de verhalen van vroeger herinnerde ik me, dat er verschillende Joodse mensen op de Bredeweg gewoond hebben. Ik vroeg me af wie dat geweest zijn en wat er van hen terecht is gekomen. Dus verder zoeken.
In een bijlage van Het Parool uit april 2015, die te vinden is op:
https://www.4en5meiamsterdam.nl/image/2015/10/13/parool_bijlage_22_april.pdf
vond ik 21.662 adressen waar de ca. 61.700 Amsterdamse Joden woonden, die in de Tweede Wereldoorlog zijn vermoord. In die lijst vond ik vier adressen aan de even kant van de Bredeweg. Aan de oneven kant van de Bredeweg hebben op 11 adressen Joodse gezinnen gewoond.
Dezelfde adressen vond ik op www.joodsmonument.nl nu echter met de namen van de mensen die op die adressen gewoond hebben. Ter controle hiervan maakte ik gebruik van de huizenkaarten en de gezins- en archiefkaarten op de site van het Gemeentelijk Archief.
Hieronder zal ik wat vertellen over de Joodse mensen, die op de verschillende adressen op de Bredeweg gewoond hebben vlak voor en tijdens de oorlog. Wat ik vertel houdt overigens niet in, dat er niet meer Joden op de Bredeweg hebben gewoond voor de oorlog. Zij waren bij het uitbreken van de oorlog al verhuisd naar andere adressen.
 |
|
Bredeweg 6, foto Joodsmonument |
Bredeweg 6 huis
Op dit adres woonde het gezin van Benjamin Koster. Benjamin werd op 7 april 1893 in Amsterdam geboren. Hij werd vergast op 9 april 1943 in Sobibor. Benjamin, van beroep behanger en stoffeerder, was op 21 augustus 1918 getrouwd met Anna Blits, die ter wereld kwam in Amsterdam op 28 februari 1893. Zij werd tegelijk met haar man vermoord.
Benjamin en Anna hadden twee dochters en een zoon. Oudste dochter Sara, geboren op 4 augustus 1919, was getrouwd met behanger Mordechai (Morris) Breemer. Sara en Mordechai werden beiden in 1943 in Auschwitz vergast.
De tweede dochter van Benjamin en Anna was Alida van 19 april 1922. Zij kwam om in Auschwitz op 30 september 1942.
Benjamin en Anna hadden ook nog een zoon, die Gerrit heette. Gerrit was geestelijk gehandicapt en woonde in het Apeldoornsche Bosch.
Bredeweg 28 huis
Meijer Joseph Veerman was op dit adres inwonend bij hoofdbewoner Johannes de Bruin. Meijer werd geboren in Amsterdam op 2 maart 1911. Zijn ouders waren Godschalk Veerman en de Veendamse Martha Estella Cohen. Meijer Joseph was kantoorbediende in de textielindustrie. Uit het militieregister van Amsterdam over de periode 1927-1940 valt op te maken, dat Meijer ten tijde van zijn keuring op 29 april 1930 nog in de Ruijschstraat op nummer 28 huis woonde en nog op school zat. Hij was 1.71 m. lang. Hij werd voorgoed ongeschikt verklaard voor de dienst. Ergens na 1941 namen de Duitsers Meijer te grazen. Waar en wanneer hij omgekomen is, valt niet meer te achterhalen.
Bredeweg 34 huis
Abraham Heertje en Mietje Kinsbergen woonden, samen met hun zoon Philip, op dit adres van 26 juli 1940 tot 7 april 1941, toen het gezin verhuisde naar de Vechtstraat. Abraham, die ter wereld kwam op 11 november 1878, was een zoon van Hartog Heertje en Saartje Hamel. Abraham was makelaar, hij was eigenaar van enkele huizen in Amsterdam en Den Haag. Daarnaast was hij een verdienstelijk tekenaar en schilder. Hij toonde zijn werk graag op exposities.
Abraham trouwde met Mietje Kinsbergen in Amsterdam op 22 juni 1905. Mietje was een dochter van sigarenmaker Philip Kinsbergen. Zij leed aan een bijzondere oogziekte, haar wimpers groeiden in haar ogen. Daarom moest echtgenoot Abraham elke dag haar wimpers uit haar ogen halen.
Zoon Philip wilde niet leren en verliet voortijdig de HBS en later de MULO. Het advies van zijn vader om werk te zoeken in de diamantindustrie wees hij af. Hij ging daarentegen naar de kappersschool. Philip trad twee keer in het huwelijk. Zijn eerste, niet-joodse vrouw en een kind uit zijn eerste huwelijk hebben de oorlog overleefd. Philip zelf werd vergast in Sobibor op 28 mei 1943.
Abraham Heertje en Mietje Kinsbergen hadden het niet slecht. Uit het politierapport van 4 augustus 1942 komt naar voren, dat Abraham die dag om 20.00 uur werd gearresteerd, omdat hij fl. 3200 had ondergebracht bij een kennis in de Eemstraat en zich daarmee had onttrokken aan de verplichting voor Joden om hun spaargeld in te leveren bij de “nazibank” Lippman, Rosenthal & Co. Toch lukte het Abraham nog meer bezittingen bij kennissen onder te brengen.
Toen hun bezittingen waren veiliggesteld besloten Abraham en Mietje op 6 augustus 1942 een einde aan hun leven te maken. Mietje verloor het leven door gaslampvergiftiging. De poging tot zelfdoding van Abraham mislukte, enkele dagen later werd hij alsnog op transport gesteld. Hij stierf in de gaskamers van Auschwitz op 30 september 1942.
Bredeweg 38 boven
Meer dan 38 jaar woonden Nochem Zeelander, Schoontje Zelander-Bendien en hun dochters Sara en Marianne op de Bredeweg. Nochem en Schoontje hebben nog twee kinderen gehad. Van hen overleed dochter Sophie op 2 mei 1935 en zoon Isaac op 30 januari 1936.
Briljantslijper Nochem van 22 maart 1876 was een zoon van Meijer Nochem Zeelander en Saartje Nias. Hij trouwde op 27 juni 1901 met de 33-jarige Schoontje Bendien, een dochter van Isaac Levie Bendien en Vrouwtje de Levita.
 |
|
Nochem Zeelander, foto Yas Vashem
|
 |
|
Marianne Zeelander |
Marianne Zeelander kwam in Amsterdam ter wereld op 13 november 1904. Ook zij bleef haar hele leven bij haar ouders wonen. Marianne verdiende de kost als onderwijzeres aan de Joodse school in de Jekerstraat. Marianne werd, evenals haar vader, op dezelfde dag als haar zuster Sara vermoord in Sobibor.
Tot zover over de Joden, die in het begin van de oorlog aan de even kant van de Bredeweg woonden. Over de Joden aan de oneven zijde ga ik verder in het volgende blog.
Tiel, 19 oktober 2020
======================================
Geen opmerkingen:
Een reactie posten