Genealogisch blog 578

Schilderijen

Johan Ottensz van Haeften, gewoonlijk aangesproken als Jan van Haeften, en zijn echtgenote Anna Dirksdr van den Berch zijn al langsgekomen in een aantal Genealogische blogs van mij, soms uitvoerig, soms ter loops.

In dit Genealogische blog staan Jan en Anna weer centraal, niet omdat er zoveel nieuws over hen valt te vertellen, maar wel omdat portretten van hen uit een particuliere verzameling openbaar zijn geworden. In Genealogisch blog 576 van 22 oktober 2021 heb ik verteld over het schilderij waarop Anthoni van Haeften, een zoon van Jan en Anna, en zijn gezin in vrome devotie zijn afgebeeld. Dit schilderij was tot kort geleden onbekend, omdat het deel uitmaakt van particulier bezit. Het is aan kunsthistoricus Evelyne Verheggen te danken, dat het schilderij bekend is geworden bij een breed publiek.

In haar artikel over het schilderij met Anthoni van Haeften en zijn gezin, getiteld “Religieuze kunst als verzet en troost in de Tachtigjarige Oorlog” laat Verheggen haast ter loops weten, dat tot hetzelfde particuliere bezit ook twee schilderijen behoren met de portretten van Johan Ottensz van Haeften en Anna Dirksdr van den Berch. Ook deze portretten zijn door Verheggen in de openbaarheid gebracht. De olieverf portretten van Jan van Haeften en Anna van den Berch zijn op doek geschilderd in de periode 1550-1575 en hebben beide een grootte van 79 x 65 cm.

Johan Ottensz (Jan) van Haeften

De zware originele lijsten zijn van beide portretten opvallend. Die zijn postuum gesierd met teksten. Op het schilderij van Jan van Haeften luidt het bijschrift:

“gheen beter mediciin dan wel te doen ende vrolick te siin. Obiita 1583 28/1 Aeta 50”

Als teken van zijn waardigheid heeft patriciër Jan in zijn linker hand twee handschoenen, hij was zijdelakenkoopman en van 1560-1564, als cameraer van Utrecht, beheerder van de financiën van de stad. Daarnaast was hij van 1551 tot 1568 lid van de vroedschap en in die periode een aantal keren schepen. Door zijn handel in zijdenlaken had hij zich een fortuin vergaard. Daardoor kon hij de panden de Grote Helm en de Cleyne Helm aan de Oude Gracht kopen.

Jan trad in 1547 in het huwelijk met de toen 27-jarige Anna Dirksdr van den Berch. Anna werd op 20 juni 1520 geboren als dochter van Dirk van den Berch en Maria van Heel. Anna en Dirk kregen negen kinderen. Bij hun huwelijk lieten Jan en Anna gelden vastleggen voor hun eigen oude dag en voor die van hun kinderen.

Anna Dirksdr van den Berch

Het schilderij van Anna van den Berch heeft een even imposante lijst als het portret van haar echtgenoot. Op de lijst van haar portret staat:

“het is al niet sonder Godt te leven want wii moeten de wereld begeven, abita Ao 1597 Aeta 77”.

Anna heeft in haar handen een rozenkrans met een opvallend groot kruis. De foto’s van de beide schilderijen zijn gemaakt door Marc Scheidius.

Jan en Anna maakten als ouders de beeldenstorm mee, die woedde van 10 augustus 1566 tot begin oktober van dat jaar. Met veel geweld haalden de protestanten heiligenbeelden en andere voorwerpen uit de katholieke kerken. De beeldenstorm moet Jan en Anna diep geraakt hebben in hun vrome Roomse zielen. Ze wisten hun kinderen, die de beste katholieke opvoeding ontvingen, er vermoedelijk toe over te halen uit de kerken te redden wat er te redden viel en de kunstschatten veilig op te bergen.

Over de vroomheid van hun zoon Anthoni en diens echtgenote en gezin schreef ik al eerder in Genealogisch blog 576 van 22 oktober jl.

Niet alleen zoon Anthoni was een vrome man, ook andere zonen van Jan en Anna waren godvruchtig. Derde zoon Steven van 23 april 1553, die theologie had gestudeerd in Leuven, werd kanunnik in het kapittel van de Dom. Hij ontving daarvoor een prebende. Hij beheerde de goederen van het kapittel in IJsselstein en deed uitkeringen aan zijn collega-kanunniken. Steven overleed op 19 mei 1600. Hij werd begraven in de Domkerk.

Jongste zoon Joost van Haeften van 1562 studeerde ook theologie en behaalde daarin de graad van licentiaat (tegenwoordig zouden we zeggen doctorandus). Hij beheerde de Utrechtse kapittelgoederen in de Bommelerwaard. Joost overleed in 1634.

Oudste zoon Dirk, die ook wel Thiery werd genoemd, kwam ter wereld op 13 april 1548. Dirk koos voor een bestuurlijke carrière en werd maarschalk van Abcoude. Hij trad in het huwelijk met Jacomina van der Aa. Dirk en Jacomina kregen zes kinderen. Dirk overleed in 1605 en Jacomina in 1627

Tweede zoon Gijsbert Jan, geboren 20 oktober 1549, wilde militair worden. Hij was nog maar adelborst, toen hij op 25 januari in Utrecht werd getroffen door een Spaanse kogel en daardoor stierf.

De oudste dochter van Jan en Anna was Cornelia van Haeften van 6 mei 1551. Zij vond op 21-jarige leeftijd in Joris van Lamsweerde een uitstekende huwelijkskandidaat. Het stel maakte in 1596 hun testament op, dat luidde:

"woenende binnen Utrecht, malcanderen van wederzyde gelyftocht in alle alsulcke goederen, als dé erste van hen beyde, overlydende achterlaten zal, te weeten de voorn. Lamsweerde lyftocht die voorn. zyne huysfrouw in een stuk heerlicx ofte leengoedts, als hy te leene hout vande heere van Gendt, als besitter vande hoffstede ten Veen."

Cornelia werd 76 jaar oud en Joris 81 jaar.

Over tweede dochter Johanna of Jannigje is mij niet meer bekend dan haar geboortedatum, t.w. 1 oktober 1555. Dochter Maria van 28 januari 1560 overleed ongehuwd op 12 augustus 1614. Zij werd overluid door de Domkerk.

Op 3 april 1561 kwam zoon Otto ter wereld. Hij studeerde medicijnen in Leuven en werd arts in Utrecht. Op 24-jarige leeftijd trouwde hij met Gouborch van Dashorst. Otto en Gouborch kregen vier kinderen. Otto was korte tijd vicaris van de Dom. Hij had echter een gat in zijn hand. Op zijn verzoek bepaalde zijn moeder in 1595 in haar testament, dat een deel van haar erfenis rechtstreeks aan zijn kinderen zou toevallen om te voorkomen, dat alles naar zijn crediteuren zou gaan. In 1601 werd een lijfrente, die het Klooster van de H. Maria te Wijk bij Duurstede van hem te vorderen had in verband met zijn dochter Anna en die enige tijd onbetaald was gebleven, pm gesteld "alsoe hy noch syn goederen niet te becomen en syn". In 1602 gaven hij en zijn echtgenote al hun meubelen, niets uitgezonderd, en enige lijfrentebrieven over aan familieleden in verband met een grote som gelds, die deze beloofd hadden te zullen betalen aan zijn crediteuren. Otto overleed op 44-jarige leeftijd. Zij stoffelijke resten werden op 11 april 1606 begraven in de Utrechtse Buurkerk.

Nicolaaskerk Utrecht

Terug naar Johan Ottensz van Haeften en Anna Dirksdr van den Berch. Jan kreeg op 27 januari 1583 een beroerte, door de gevolgen waarvan hij niet meer kon praten en de volgende dag om 19.00 uur overleed. Hij vond zijn laatste rustplaats in de Nicolaaskerk in Utrecht.

Anna ruilde het aardse voor het eeuwige op 17 oktober 1597 om 9.00 uur, nadat zij op 4 oktober 1597 ook een beroerte had gehad. Ondanks die beroerte bleef ze tot het laatst bij haar volle verstand. Anna werd ook in de Nicolaaskerk begraven.

 

Tiel, 28 oktober 2021