Genealogisch blog 600

Het gezin van Judith Swaab

Vier van de zes kinderen van Jesaias Swaab (1862-1913) en Kaatje Klerk (1860-1943) verdienden hun brood in de diamantindustrie. De andere twee, zoon Pinehas die altijd Philip werd genoemd, en dochter Judith wier roepnaam Julie was, gingen aan de slag in de muziek. Philip was fluitist in het Residentie Orkest. Over hem ging het onder meer in Genealogisch blog 585 van 26 november 2021. Julie was een begenadigd pianospeelster en ontwikkelde zich tot pianolerares.

Judith Swaab werd in Amsterdam geboren op 27 februari 1897. Als jonge vrouw speelde ze pianomuziek bij stomme films in de Amsterdamse bioskopen. Ze componeerde zelf ook. Ze onthield alle melodieën, die ze componeerde, en speelde ze tot op hoge leeftijd. Ze schreef nooit een noot muziek op papier. Ze stimuleerde haar kinderen om ook muziek te maken, oudste zoon Hans speelde ook piano, tweede zoon Jacques speelde viool en jongste zoon Freddie was een meer dan behoorlijk fluitist. Met haar zoons en met andere muzikanten en zangers gaf Julie regelmatig muzieksoirees in de “mooie” kamer van het huis. In doodse stilte luisterden de aanwezigen naar de uitgevoerde muziek. Tijdens de pauze kregen de aanwezigen slechts een kopje thee of koffie. 

Judith Swaab, foto Fred Greenwood

Julie was 24 jaar toen ze in Eindhoven in het huwelijk trad met de een jaar oudere André Hartog Groenewoudt, wiens roepnaam Andries was. Bij de voltrekking van het huwelijk waren Samuel Hijmans, een oom van Andries, en Philip Swaab, de broer van Julie de getuigen. Tot 1939 woonden Andries en Julie en hun kinderen op de Tongelreselaan in Eindhoven. Ze voedden hun zonen op in de tradities van het Joodse geloof..

Andries was een zoon van slager Hartog Adries Groenewoudt en Kaatje Hijmans. Hij werd in Eindhoven geboren op 21 mei 1896. Hoe Julie en Andries elkaar hebben leren kennen is niet te achterhalen.

Andries Groenwoudt, foto Fred Geenwood

Andries was van beroep iets tussen een slager en een veehandelaar in. Hij kocht vee bij de boeren in de omgeving van Eindhoven, liet dat slachten in het slachthuis en verkocht het vlees dan aan de slagers in de stad. In 1939 verhuisde het gezin van de Tongelreselaan naar de Helmerslaan 15 in een betere buurt van Eindhoven. In het begin van de oorlog verschaften Andries en Julie onderdak aan twee vluchtelingen uit Duitsland en Oostenrijk. Daarvoor moesten de jongens allemaal op een kamer slapen. Later tijdens de oorlog woonde Levie Swaab, een verre neef, in hetzelfde huis in de Helmerslaan.

Op 27 september 1923 schonk Julie het leven aan oudste zoon Hartog André, die kortweg Hans werd genoemd.  Hij leerde van zijn moeder piano spelen en deed dat meer dan gemiddeld goed. Hij speelde met zijn moeder graag quatre-mains. Hans was een echte studiebol. Na het gymnasium op het Lorentz Lyceum wilde hij wel verder studeren, maar dat ging niet, omdat hij in 1941 door de dood van zijn vader kostwinner was geworden. Hij ging werken als chemicus bij Philips. 

Hans Groenewoudt, foto Joodsmonument

In 1942 moest Hans onderduiken om niet gedeporteerd te worden door de nazi’s. Vanuit zijn onderduikadres vluchtte Hans naar Frankrijk. Mogelijk was hij van plan naar Engeland te gaan. Tijdens zijn vlucht, echter, pakten de nazi’s hem op en vermoordden hem. Waar en wanneer dat precies is gebeurd is niet bekend. Als zijn officiële datum van overlijden staat 29 februari 1944 genoteerd. Ter ere van hem is voor het huis Helmerslaan 15 in Eindhoven een zgn. struikelsteen geplaatst, die vermeldt dat hij tijdens zijn transport naar Auschwitz zou zijn vermoord.

Struikelsteen ter ere van Hans Swaab

De tweede zoon van Andries en Julie was Jacques van 9 juli 1929. Met medewerking van de heer Michael van Lieshout (oom Michael) uit Eindhoven vond Jacques tijdens de bezetting veilige onderduikadressen in Limburg en Utrecht. Dankzij valse papieren kon hij zich daar vrij bewegen. Van Lieshout nam ook moeder Julie onder zijn hoede en jongste zoon Freddie. In Utrecht werkte Jacques mee aan de verspreiding van een illegale krant, een gevaarlijk werk. Na de oorlog kon Jacques ook de middelbare school volgen op het Lorentz Lyceum. Ook hij hield erg van muziek en was een goede violist.

Op 30 augustus 1956 trouwde Jacques in Amsterdam met Marianna Jettchen van der Rhoer. Het paar kreeg twee kinderen, een dochter en een zoon. Jacques was werkzaam als assuradeur. Hij overleed in Amstelveen op 13 december 1995.

Freddie Groenwoudt in 1951, foto Fred Greenwood

De jongste zoon van Andries en Julie, Freddie, kwam op 14 februari 1930 ter wereld. Ook Freddie had aanleg voor muziek. Hij kreeg van zijn oom Philip Swaab een van diens fluiten om daarop te spelen. Hij overleefde de oorlog door in Eindhoven van het ene naar het andere onderduikadres gebracht te worden door oom Michael. In twee jaar verbleef hij op veertien verschillende veilige adressen in Eindhoven.

Freddie was vanaf zijn geboorte zijn hele leven stapelgek op zijn moeder. Hij schreef later over haar:

“My mother was a wonderful woman, patient, caring and loving. Friends talked to her about their problems and always left feeling better”.

Na de oorlog doorliep Freddie ook het gymnasium op het Lorentz Lyceum. Hij had grote moeite met de klassieke talen. Na afloop van zijn schoolperiode, probeerde hij aan de kost te komen als fluitist in een orkest. Dat lukte niet echt en in 1952 nam Freddie het besluit zijn geluk verder te beproeven in de USA. Op 2 juni 1952 vertrok hij met ms. Nieuw Amsterdam naar New York. Hij werd in de USA toegelaten, omdat zijn oom Maurice (Mozes) Swaab voor hem garant stond en bij wie hij aanvankelijk woonde..

Diamantair Mozes Swaab (1894-1978) had in 1939 zijn fabrieken in Amsterdam en Antwerpen van de hand gedaan en emigreerde naar de USA, waar hij in New York een nieuwe diamantfabriek met succes begon.

In de jaren 1953-1954 diende Freddie, die zijn naam had laten veranderen in Fred Greenwood, in het Amerikaanse leger in Korea. Tot 1966 woonde hij in New York en daarna in Phoenix, Arizona.

Wie meer over het leven van Freddie of Fred wil weten verwijs ik naar de site http://www.freecreditfix.info/fred/lif.htm waar hij zijn hele leven uitvoerig in het Engels heeft beschreven.

Het is al aan de orde geweest, dat Andries Groenewoudt in het begin van de oorlog overleed. Op 12 mei 1941 blies hij zijn laatste adem uit. Hij stierf aan de gevolgen van kanker. Voor echtgenote Julie brak toen een zware tijd aan. Met drie opgroeiende jongens moest ze het hoofd boven water zien te houden, waarbij de muziek een grote steun voor haar was, net als later toen ze moest onderduiken. Michael van Lieshout regelde voor haar vanaf 11 oktober 1942 een onderduikadres in Den Haag bij de katholieke familie Koens. Met dochter en operazangeres Ria Koens kon Julie het goed vinden. Vaak oefenden de beide vrouwen samen.

Na de oorlog keerde Julie voor een paar jaar terug naar Eindhoven, waar ze zich vestigde op de Heezerweg 212. Tot eind 1953 woonde ze nog op twee andere adressen in Eindhoven. Ze is nooit hertrouwd. Op 30 oktober 1953 verhuisde ze naar het Hygiëaplein in Amsterdam. In oktober 1972 betrok ze een onderkomen in het A.H. Gerhardhuis aan de Slotermeerlaan. Daar overleed ze op 2 december 1973 op 76- jarige leeftijd.

 

Tiel, 13 januari 2022