Genealogisch blog 624

Klassieke saxofonist

In het voorgaande Genealogisch blog noemde ik Leon Kinsbergen (1842-1901) een van de eerste saxofonisten in Nederland. Een andere pionier op de saxofoon was Jacques Salomon (Jacques) Kinsbergen, een verre neef van genoemde Leon. Jacques Kinsbergen was de eerste klassieke saxofonist die als solist carrière maakte en misschien wel belangrijker voor de ontwikkeling van het instrument is geweest dan zijn bekende neef.

Adolphe Sax

Uitvinder van de saxofoon was de Belg Adolphe Sax, die in september 1842 de mogelijkheden van zijn nieuwe muziekinstrument ten gehore mocht brengen voor Koning Willem II. De koning was verrukt over het nieuwste instrument en complimenteerde Sax met zijn uitvinding,

“welke bestemd is eenen zoo grooten invloed uit te oefenen op de vorderingen van het instrumentale onzer orkesten”.

De dirigent van de Koninklijke Militaire Kapel, François Dunkler (1816-1878), komt de eer toe het nieuwste instrument in Nederland geïntroduceerd te hebben in 1849. Ook de beide zonen van Dunkler raken direct in de ban van de saxofoon. De saxofoon was bij de Dunklers nog een onderdeel van het blaasorkest. Als eerste Nederlandse solist op saxofoon kan de tweede dirigent van het Concertgebouworkest, Frans Wedemeijer (1838-1896), genoemd worden. Maar het was toch vooral Jacques Kinsbergen die vanaf de zestiger jaren van de 19^e eeuw tot in het begin van de 20^ste eeuw als solist triomfen vierde.

Jacques Salomon Kinsbergen kwam in Amsterdam ter wereld op 30 april 1839. Hij was de oudste van de drie kinderen van muzikant Salomon Abraham Kinsbergen (1806-1896) en Sara Mozes Hamburger (1814-1879). Gegrepen door de muziek ging Jacques viool en klarinet studeren aan de Amsterdamse Toonkunstmuziekschool. Op 21-jarige leeftijd werd hem in 1860 in de pers een grote muziekcarrière voorspeld:

“ .. en last, but not least moeten wij welverdiende hulde brengen aan het obligaat vioolspel van den jeugdigen heer Jacq. Kinsbergen, die Le petit tambour van David en Souvenir de Bellini van Artot met zoveel tact en gevoel voordroeg, dat hij in ruime mate de oorverdovende toejuichingen der vergadering mogt inoogsten. Met het oog op het goede voorkomen, den voortreffelijken aanleg, en vooral op het zich snel ontwikkelend talent van den heer Kinsbergen, mogen wij hem, bij ijverige en gezette studie een blijde toekomst voorspellen”

Speelde Jacques aanvankelijk alleen op altsaxofoon, in 1862 speelde hij als solist voor het eerst op sopraansaxofoon thema’s uit de opera Norma van Vincenzo Bellini (1801-1835). Op 27 februari 1865 schreef het Algemeen Dagblad over een optreden van Jacques Kinsbergen:

“Als violist toonde de Heer Kinsbergen groote vaardigheid en zekerheid en een vollen ronden toon te beschikken: zijne voordracht op de saxophone onderscheidde zich door zuiverheid en zangrijkheid, zoodat hij herhaalde malen onder luide toejuichingen werdt teruggeroepen.”

De geweldige optredens van Jacques Kinsbergen stimuleerden componisten tot het schrijven van nieuwe muziek voor saxofoon.

Op 1 november 1865 beloofde Jacques in Utrecht eeuwige trouw aan zijn bruid Jacoba Son, die toen 21 jaar oud was. Jacoba was een dochter van Joseph Mozes Son en Anna Joseph Mok. Bij het burgerlijke huwelijk van Jacques en Jacoba traden Pieter Buisman, Cornelis van Gelderen, Willem Leendert van der Gulden en Willem Hendrik Molijn op als getuigen.

Huwelijksakte KInsbergen x Son

Uit het huwelijk van Jacques Kinsbergen en Jacoba Son werden drie kinderen geboren. De oudste was zoon Salomon (Sal) van 25 juli 1867, die ook carrière maakte in de wereld van muziek en entertainment. Hij introduceerde in Nederland de Franse film. Nadat Sal zijn geluk beproefd had in Amerika en na tien maanden weer terug was in Nederland, trouwde in 1894 met Francisca Catharina Rentmeester. Sal en Francisca werden de ouders van dochter Jacoba Helena van 28 maart 1895. Francisca overleed in mei 1938. Sal hertrouwde pas in 1954 met Jenny van Biene, die toen 60 jaar oud was. Twee jaar later overleed Sal.

Het tweede kind van Jacques en Jacoba was dochter Anna, die geboren werd op 10 september 1869 in Amsterdam. Anna is nooit getrouwd. Zij werd in Sobibor vermoord op 20 maart 1943.

Het jongste kind van Jacques en Jacoba was dochter Sara van 24 juni 1871. Sara stapte op 17 december 1909 in het huwelijksbootje met de journalist Simon Troeder. Simon, een zoon van Salomon Troeder en Jansje Dekker, kwam ter wereld op 12 juli 1876. Sara en Simon werden beiden vergast in Sobibor op 7 mei 1943.

Ook in de jaren zeventig van de 19^e eeuw boekte Jacques Kinsbergen veel succes als solosaxofonist. Over een optreden in de zomer van 1872 meldde de pers:

“Behalve het orkest, onder leiding van den heer L. A. Franse, dat zich met lust van zijne taak kweet, heeft de heer L. M. Kinsbergen, die in zijne beide solovoordrachten op zijn overigens niet zeer dankbaar speeltuig, saxophone eene mate van geoefendheid aan den dag legde, welke niet bij elken liefhebber wordt aangetroffen, ten volle aanspraak op een woord van lof.”

Jacques bracht zijn kunsten op de saxofoon eigenlijk alleen in Amsterdam ten gehore. Heel af en toe liet hij het publiek buiten de hoofdstad van zijn kunsten genieten. Jacques trad niet alleen op als solist op saxofoon, maar ook als violist. Hoewel hij in 1860 nog solist was op klarinet, raakte hij dit instrument in de latere jaren nauwelijks meer aan.

Jacques speelde niet alleen op zijn instrumenten, hij gaf ook vioolles en vermoedelijk ook les in het spelen op de saxofoon. In 1879 bracht hij “Introduction et Air Varié” van de Nederlandse componist Jacques Jacobs, (geb, 1829) ten gehore, een Nederlandse compositie alleen voor saxofoon!

Concert 23 augustus 1880

In 1886 vierde Jacques zijn 30-jarig jubileum als muzikant. In de daarop volgende jaren trad hij weer vaak op als solist en bracht hij tal van composities of arrangementen voor saxofoon ten gehore. Bovendien gaf hij er blijk van ook met kamermuziek uit de voeten te kunnen. In 1898 trad Jacques voor het eerst op in het buitenland, en wel in het Belgische Oostende. Zijn optreden in Calais in 1901 was zeer succesvol. Hij speelde toen met een orkest waarvan zijn zoon Sal de directeur was.

Jacques speelde voor het laatst als solist in 1903. Met het Muziekkorps van de Schutterij vertolkte hij de “Fantasie pastorale” van de Belgische componist Jean Baptiste Singelée (1812-1875), die veel muziek voor saxofoon heeft geschreven. Een feestelijke huldiging van Jacques Kinsbergen vond plaats in 1909 ter gelegenheid van zijn 70^ste verjaardag en zijn 55-jarig jubileum als muzikant.

In 1911 kwam er een einde aan het leven van deze pionier van de saxofoon in Nederlands. Hij bereikte de leeftijd van 72 jaar.  Echtgenote Jacoba Son overleefde haar man zes jaar. Zij stierf op 19 december 1917 in Amsterdam.

 

Tiel, 12 april 2022