Genealogisch blog 668

 

Koopman in fruit…en koekjes

In verschillende archieven, t.w. de gemeentelijke archieven van Amsterdam en Rotterdam, staat Jozef Godschalk te boek als pakhuisknecht en koopman in fruit en koekjes, een vreemde combinatie. Toen hij in 1911 in Amsterdam werd gekeurd voor de militaire dienst, gaf Jozef als zijn beroep op pakhuisknecht. Een jaar later, toen hij in het huwelijk trad, was zijn beroep koopman in fruit en koekjes. Na zijn verhuizing naar Rotterdam in 1928 komen we dezelfde beroepen van hem tegen. Het is, naar mijn mening, niet uit te sluiten, dat Jozef de beide beroepen gelijk tijdig uitoefende. Dan zou hij een moderne deelnemer in het arbeidsproces zijn geweest, die zich voldoende inkomen verschafte door twee functies uit te oefenen: koopman en pakhuisknecht. Mijn veronderstelling is vooral gebaseerd op het feit, dat zijn Rotterdamse gezinskaart niet aangeeft wanneer hij in het ene dan wel in het andere beroep werkzaam was. Zijn postuur was stevig genoeg om twee banen te hebben getuige de foto op zijn Amsterdamse marktvergunning. Ik gebruik in dit Genealogisch blog de schrijfwijze van de voornaam van Jozef zoals die op zijn graf in Rotterdam voorkomt, wetende dat in andere bronnen ook een andere schrijfwijze voorkomt, nl. “ph” i.p.v. “f”.

Jozef Godschalk

Jozef Godschalk werd in Amsterdam geboren op 18 juli 1882. Zijn ouders waren Mozes Godschalk en Esther Doof. Jozef was het derde kind uit een gezin met elf kinderen. Op 31-10-1911 moest Jozef opkomen voor de keuring voor militaire dienst. Hij had toen een lengte van 1.58 m. De overige lichamelijke kenmerken van Jozef zijn in het militieregister niet vermeld. Hij dacht onder de dienst uit te komen vanwege broederdienst, maar kwam bedrogen uit. Hij werd wel ingedeeld. Om toch niet in dienst te hoeven besloot Jozef snel te trouwen met zijn geliefde Mietje Swaab, die 4 jaar ouders was dan hij.

De voltrekking van het huwelijk tussen Jozef Godschalk en Mietje Swaab vond plaats op het Stadhuis van Amsterdam op 5 juni 1912. De getuigen daarbij waren Abram van den Berg, Theodorus Bruscher, Leman Fransman en Isaak Segal. Bij het tekenen van de betreffende akte verklaarden de moeder van Jozef Godschalk en de vader van Mietje Swaab, dat ze niet konden tekenen, omdat ze niet konden, daar ze dat nooit geleerd hadden.

Op dezelfde 5^e juni 1912 vond de kerkelijke inzegening van het huwelijk van Jozef en Mietje plaats in de synagoge in de Rapenburgerstraat 173. Patriottische liberale Joden stichtten deze sjoel op het einde van de 18^e eeuw. Ze wilden, dat er tijdens de erediensten gebruikt gemaakt zou worden van het Nederlands. De eerste dienst in de sjoel in de Rapenburgerstraat vond plaats op 1 mei 1799. Een van de manieren van de gemeente om uitdrukking te geven aan hun hang naar verandering was het ontbreken van speciale zitbanken voor het bestuur van de synagoge.

Synagoge aan de Rapenburgerstraat

De sjoel in de Rapenburgerstraat bleef in gebruik tot in de Tweede Wereldoorlog. De nazi’s hebben het pand grondig geplunderd. Tegenwoordig heeft het gebouw een andere bestemming.

Mietje Swaab kwam in Amsterdam ter wereld op 5 juni 1889. Ze was een dochter van Salomon Swaab (1853-1929) en Betje Muller (1858-1922). Toen ze getrouwd waren, vestigden Jozef en Mietje zich op de Nieuwe Achtergracht in Amsterdam.

Jozef Godschalk en Mietje Swaab kregen twee dochters. De oudste, die Esther heette, werd geboren in Amsterdam op 25 juli 1912. Dat betekende, dat Mietje hoogzwanger was, toen ze met Jozef trouwde. Esther overleefde de oorlog en stichtte zelf een gezin. Zij overleed op 21 januari 1984 in Maasbree na twee huwelijken. Haar stoffelijke resten werden in Muiderberg ter aarde besteld.

De tweede dochter van Jozef en Mietje kreeg de naam Bertha. Zij kwam ter wereld op 24 mei 1914 Ook Bertha overleefde de Tweede Wereldoorlog en trouwde twee keer en kreeg kinderen; zij blies haar laatste ademtocht uit op 26 januari 1994 in Amsterdam. Zij bereikte de leeftijd van 79 jaar.

Tussen 1928 en 1940 heeft het gezin Godschalk-Swaab in Rotterdam gewoond. Niet helemaal duidelijk is waarom ze daarheen verhuisden. Mogelijk was Jozef van mening, dat hij in Rotterdam een betere boterham kon verdienen dan in de hoofdstad. Mogelijk lagen zijn roots daar. Het blijft gissen. Ook in Rotterdam werd vastgelegd, dat Jozef twee beroepen uitoefende, pakhuisknecht en koopman in fruit. Kennelijk handelde hij In Rotterdam niet meer in koekjes.

Jozef Godschalk kreeg eind jaren ’30 van de vorige eeuw grote problemen met zijn gezondheid. Een langdurig ziekbed werd zijn deel. Uit eindelijk overleed hij op 14 januari 1940 in Rotterdam. Twee dagen later werden zijn stoffelijke resten begraven in Rotterdam op de Joodse Begraafplaats aan het Toepad.

Graf Jozef Godschalk

Na het overlijden van haar man verhuisde Mietje Swaab weer terug naar Amsterdam. Samen met haar dochters overleefde Mietje de oorlog. Uiteindelijk overleefde ze Jozef zo’n 27 jaar.

Overlijdensadvertentie Mietje Swaab

Aan het leven van Mietje Swaab kwam in Amsterdam een einde op 12 juli 1967. Mietje bereikte de leeftijd van 78 jaar..

 

Tiel, 1 december 2022