Genealogisch blog 672

Dikke Dirk

Dirk, ook wel Diederick genoemd, van Haeften was de tweede zoon van Dirk van Haeften (1547-1610) en Elsabe (of Elisabeth) van Dorth (1561-1613). Dirk had een oudere broer Allard (1581-1625) en een jongere broer Joost (1595-1642). Dirk had ook vier zussen: Johanna, Cunegonde, Elisabeth en Alida. Dirk kwam ter wereld op Kasteel Verwolde in het Gelderse Laren op 22 maart 1592, dat was de dinsdag na Midvasten. Pasen viel dat jaar op 10 april.

Dirk was van 1612-1616 lid van de Ridderschap van Nijmegen, hij werd geadmitteerd op 13 mei 1612. Van 1616 tot zijn dood was hij lid van de Ridderschap van Zutphen, hij werd officieel lid op 13 mei 1616. Hij vernieuwde zijn ridderlijke eed op 6 januari 1621.

Dirk van Haeften

Het was destijds niet de bedoeling, dat Dirk als tweede zoon de bezittingen van zijn vader zou erven. Die waren eigenlijk bestemd voor Dirks oudere broer Allard. Dirk koos daarom aanvankelijk voor een militaire loopbaan. Het is zeer voor de hand liggend, dat vader Dirk hem daarin gestimuleerd heeft. Het was destijds zeer onrustig in Gelre en Overijssel, waar Spaanse troepen nog redelijk succesvol waren in de strijd tegen de opstandige bewoners van de lage landen. De Spanjaarden hadden vader Dirk in 1583 gevangen gezet in Steenwijk. In 1599 ondertekende hij de eed van de Landdag ter ondersteuning van de Unie van Utrecht en verwerping van de Koning van Spanje.

Zoon Dirk werd in 1612 ritmeester van een compagnie ruiters in dienst van Prins Maurits. Deze compagnie ruiters was gelegerd in Cansant, het tegenwoordige Cadzand, dat Maurits in 1604 veroverd had op de Spanjaarden. Het is niet bekend hoelang Dirk in de Zeeuwse gebieden heeft vertoefd, in ieder geval tot 1630 toen hij in een akte voor het laatst genoemd werd als

“ritmeester van een compagnie ruyters, garnisoen houdende in 't Lant van Casant.”

Tijdens zijn verblijf in de Zeeuwse contreien zal Dirk ontdekt hebben, dat het goed zaken doen was in het zuidwesten van de Lage Landen. In 1629 machtigde hij notaris Nicolaes van der Hage om voor de schepenen van Nieuw Beijerland een rentebrief van fl. 1000,- over te dragen (verkopen) aan Dirk Claessen Panser, de Hogeheemraad van Delftland. In hetzelfde jaar bevestigde hij, dat hij aan Pieter Adriaensz de With fl. 300,- schuldig te zijn. Getrouw aan de familietraditie heeft Dirk zich zijn hele leven bezig gehouden met de handel in gronden en eigendommen, niet alleen in het zuidwesten van het land, maar ook in de nabije omgeving van Kasteel Verwolde, waar hij woonde.

De omgeving van Kasteel Verwolde

Op 34-jarige leeftijd trad Dirk in Lochem op 13 januari 1627 in het huwelijk met Aleida van Aeswijn. Het kerkelijke huwelijk tussen de twee vond ook in Lochem plaats op 4 maart 1627. Aleida was een dochter van Eustatius (Staas) van Aeswijn en Anna Wachtendonck. Aleida van Aeswijn was voor Dirk een prima huwelijkspartner. Zij had de hoeve “Welgelegen” in Beijerland in bezit. Bij de hoeve behoorden 70.517 morgen land. Dirk en Aleida verpachtten de hoeve. Door het huwelijk van Aleida van Aeswijn en Dirk van Haeften kwam ook Kasteel Gramsbergen in het bezit van de familie Van Haeften. Dirk was vanaf toen niet alleen Heer van Verwolde, maar ook Heer van Gramsbergen.

Uit het huwelijk van Dirk van Haeften en Aleida van Aeswijn zijn twee zonen geboren: Hendrik Berent van Haeften over wie mij weinig bekend is, en Dirk Eustatius Reinhard (Dirk Statius) van Haeften over wie ik uitvoerig schreef in Genealogisch blog 370 van 26 mei 2019.

Aleida van Aeswijn overleed in 1631. Al haar bezittingen, waaronder Kasteel Gramsbergen, komen na haar dood in handen van haar zoon Dirk Statius. Dirk van Haeften, die heel vaak “Dikke Dirk” werd genoemd hertrouwde met Everhardina van Heeckeren in het Belgische Welle op 24 april 1632. Everhardina, geboren rond 1600, was een dochter van Joost van Heeckeren en Henrica van Bevervoorde. Ook zij was voor Dikke Dirk een goede partij, want zij verkreeg bij haar huwelijk het adellijke huis De Blanckenborg in het Gelderse Laren.

Blanckenborg

Dikke Dirk en Everhardina van Heeckeren werden de ouders van nog drie kinderen. Op 22 januari 1633 kwam in Zutphen dochter Aleida Henrica ter wereld. Aleida bleef haar hele leven ongehuwd, ze was non in het klooster Ter Hunnepe, waarover ik vertelde in Genealogisch blog 479 van 13 oktober 2020. Ze moet dus katholiek geworden zijn. Het is overigens niet duidelijk van welke godsdienst Dikke Dirk zelf aanhanger was. Van het Stift Weerselo ontving Aleida jaarlijks een prebende van fl. 150,- Aleida overleed op 4 september 1670.  Ze bereikte de leeftijd van 37 jaar. Haar stoffelijke resten vonden hun laatste rustplaats in de kerk in Lochem.

Zeno Joost, die op Verwolde geboren werd op 1 mei 1634, was de oudste zoon van Dikke Dirk en Everhardina. Zeno was nog minderjarig, toen hij de helft van het leen Almen kreeg van de gezusters van Heeckeren. In 1667 verkocht hij het leen aan Evert van Heeckeren. Zeno trad in het huwelijk met Everdina van Heeckeren. Zeno werd hooguit 37 jaar. Wanneer Everdina is overleden is mij niet bekend.

Dirk Evert van Haeften was de jongste zoon van Dikke Dirk en Everhardina van Heeckeren. Hij werd kapitein in het Infanterie Regiment van Caspar Richard Hundebeck, dat door de Staten Generaal in het leven was geroepen. In 1665 verbleef Dirk Evert in Den Briel. Hij overleed in ’s Gravenhage op 27 februari 1667, hij was pas 31 jaar. Hij werd begraven in de Nieuwe Kerk in ’s Gravenhage.

Na zijn militaire carrière legde Dikke Dirk zich vooral toe op bestuurlijke aangelegenheden. Vanaf 1640 oefende hij de functie uit van erfmarkenrichter. De bewoners van de buurtschappen rond Kasteel Verwolde organiseerden zich in een markenorganisatie. Aan het hoofd van zo’n markenorganisatie stond de erfmarkenrichter. In de markenorganisatie maakten de bewoners van de marken afspraken over het beheer van hun grondgebied. Een mark werd meestal begrensd door stenen of palen.

Van 1650 tot zijn dood was Dikke Dirk buitengewoon gecommitteerde namens Gelre bij de Staten Generaal van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in ’s Gravenhage.

Dikke Dirk van Haeften wordt in verschillende documenten Heer van Verwolde genoemd, Hij zou in 1617 beleend zijn met Verwolde. Maar dat was zijn broer Allard al in 1610, die na de dood van hun vader Diederick van Haeften als oudste zoon Kasteel Verwolde erfde. Ik ga ervan uit, dat Dikke Dirk ook op Verwolde woonde en daarom vaak Heer van Verwolde genoemd werd. Vanaf 1617 was Dirk van Haeften, de zoon van Allard, de eigenaar van Verwolde. Hij bleef dat tot 1634, toen de eigendom overging naar zijn neef Dirk Statius van Haeften, de zoon van Dikke Dirk. 

kasteel Verwolde

Ik sluit niet uit, dat er sprake kan zijn van enige persoonsverwisseling bij de vererving van Verwolde in de eerste helft van de 17^e eeuw. Vader, zoon en neef heetten allen Dirk of Diederick. Soms is het moeilijk te bepalen over wie het gaat.

Hoe het ook zij Dikke Dirk was, zoals gezegd, actief op de onroerend goed markt. Vaak verliep de handel gladjes, maar soms kwam er een kink in de kabel zoals in 1643. De geërfden van de buurtschappen Oolde, Laren en Verwolde bestreden de aanspraken die Dikke Dirk, hij was erfmarkenrichter, maakte op heidevelden en broeken rondom Kasteel Verwolde. De geërfden stapten naar de rechter, maar die verklaarde hun zaak niet ontvankelijk en handhaafde Dikke Dirk in het bezit van betreffende gronden. Soms hoefde Dikke Dirk een geschil niet voor de rechter uit te vechten, zoals het geval was bij zijn conflict met Gerrit Jan Nagel tot Ampsen over een uitweg van het goed de Molle. Partijen werden het onder leiding van scheidslieden eens.

Op 62-jarige leeftijd overleed Dirk van Haeften in Kasteel Verwolde op 2 december 1654. Zijn lichaam werd begraven in de kerk van Lochem op 15 december 1654. In het daarop volgende jaar vond de verdeling van zijn nalatenschap plaats tussen zijn echtgenote en de kinderen uit zijn beide huwelijken. Daarna verhuisde echtgenote Everhardina naar Zutphen, waar haar familie woonde.

Everhardina van Heeckeren blies haar laatste ademtocht uit op 24 oktober 1673. Zij bereikte de leeftijd van 73 jaar.

 

Tiel, 22 december 2022