Genealogisch blog 216

8^e Heer van Haaften

Wanneer we het hebben over de heren van Haaften kan er verwarring ontstaan. De vraag is of we het hebben over de Haeftense heren van Haaften of de Haaftense heren van Haeften. Hoe het ook zij, in beide gevallen gaat het in dit verhaal om de 8^ste van de 11 heren van Haaften uit het schildboortige geslacht van Haeften. Er zijn uiteraard meer heren van Haaften geweest dan de van Haeftens en meer van Haeftens dan de 11 heren van Haaften. Al heel lang geleden is besloten de familienaam altijd en consequent met “ae” te schrijven, al komen er ook ander schrijfwijzen van de achternaam voor, zoals “Haften”.

Het dorp Haaften, thans behorende tot de gemeente Neerijnen, ligt in de Tielerwaard aan de Waal, schuin tegenover Zaltbommel, en tussen Tuil en Hellouw. Het dorp is ontstaan uit de toenmalige heerlijkheid, waaraan het geslacht van Haeften zijn naam ontleent. Tot het dorp behoort ook de Polder Haaften, gelegen aan de Waal tussen de dorppolders Rumpt, Enspijk, Tuil en Hellouw. De oudste vermelding van Haaften dateert uit de 13^e eeuw. 

 Kaart van Haaften e.o uit 1867

Johan van Haeften, ook kortweg Jan genoemd, was de 8^e  Heer van Haaften uit het geslacht Van Haeften. Hij werd omstreeks 1440 geboren in Haaften en trouwde in 1478 in Herwijnen met Diderica van Immerseel van Lyre, dochter van Hendrick van Immerseel van Lyre en Heilwich van Berchem.

Johan erfde op 28 juli 1481 de wind en het huis en kasteel Frissestein te Herwijnen en de bijbehorende tienden van zijn vader Walraven (1410-1478). Hij erfde op dezelfde dag en werd ook tegelijk beleend met het huis te Haaften (= Kasteel Goudenstein, waar hij ook ging wonen) met 7 morgen land, de Coelhoff en 14 hond land in de Molencamp (tegenwoordig benzinestation langs de A15 bij Deil). In 1483 tuchtigde (gaf het vruchtgebruik) hij zijn vrouw Diderica van Immerseel, met de bepaling, dat, wanneer hij een zoon zou krijgen, die de heerlijkheid Haaften zou erven wanneer die mondig zou zijn. Tevens stelde hij de deken en het kapittel van Haaften aan als momber (voogd) van zijn kinderen. Johan erkende op genoemde datum ook 10 gouden Rijnse guldens schuldig te zijn aan het Kapittel van Haaften. De aflossing moest na zijn dood geschieden uit de opbrengst van al zijn leengoederen. In 1485 werd Johan ook beleend met het gericht van Herwijnen met toebehoren. Johan verkreeg, als erfgenaam van zijn moeder, in 1484 16 morgen land in Ophemert, gelegen op de Langemaat. Johan verwierf niet alleen bezit, af en toe verkocht hij ook wat, zoals in 1489, toen hij de uiterwaarden tussen Herwijnen en Hellu voor 1000 pond verkocht aan het Regulierenklooster “Ons’ Heeren Lichaam” in Keulen.

 

Laatste resten van Kasteel Goudenstein in Haaften

Dat het in die tijd tussen Holland en Gelre nog altijd niet rustig was over het grensgebied tussen beide provincies in het uiterste Westen van Gelre bleek uit een commissiebrief van 18 juni 1492 van de stadhouder en raden van het Hof van Holland aan Berthold van Assendelft, raadsheer, en Frank van Nesse, secretaris van de Staten van Holland. De toenmalige heer van Dalem Willem van Marle, de oudste zoon van Medaart van Marle,, die zich op het standpunt stelde, dat de heerlijkheid Dalem vanouds een Arkels en later Hollands leen geweest was, beklaagde zich er bij hen over, dat onlangs 

"eenen genoemt Jan van Haeften" zich had verstout om met 25 gewapende mannen -mit geladen bussen ende gespannen bogen- zijn heerlijkheid binnen te vallen en aldaar de schout en de gezworenen -bedoeld zijn de gezworen heemraden- , die "na ouder coustomen ende gewoenten" vanwege de Hollandse graaf "den hoghen dijck "aan het schouwen waren, toe te bijten: "Ick gebiede U, dat ghij niet meer noch voirder en schouwet noch u den scouwen noch gheens diecks en onderwindt".

Het valt te betwijfelen of de daarop volgende citatie (dagvaarding) van Jan van Haeften door de raadsheer en de secretaris van het Hof van Holland persoonlijk te Dalem gedaan

 "up de veerste pale van Hollant per plecken genoemt de Zydwyn"

om in Den Haag te verschijnen veel effect zal hebben gesorteerd. Jan ging gewoon niet.

In 1485 en 1486 was Johan schepen in de Bank van Tuil.

Uit het huwelijk tussen Johan van Haeften en Diderica van Immerseel van Lyre werden zes kinderen geboren:

1. Walraven, die de 9^e heer van Haaften werd, leefde van 1485-1541. Over hem later mogelijk meer.
2. Maria, die in 1490 non werd in Rijnsburg.
3. Otto, die omstreeks 1515 huwde met Everharda van Malburg, dochter van Walraven van Malburg en Aleijt van Sanden en op 6 maart 1546 in Nijmegen met Walburg van Cuyck van Meteren, dochter van Willem van Cuyck van Meteren. Otto heeft zich als schepen druk bezig gehouden met de afwateringsproblematiek van de Tielerwaard. In 1546 en 1547 heeft hij wegens overstroming van de Waal Otto graaf van Buren aangeklaagd. In 1551 stelde hij met vele andere een collectief contract op, dat de afwateringsproblematiek van de Tielerwaard in noodsituaties regelde. Zoals te doen gebruikelijk in die tijd was Otto verwikkeld in verschillende processen over het eigendom van lenen.
4. Henrica werd evenals haar zuster non, maar nu in Zaltbommel.
5. Heilwich werd geboren rond 1470 zij overleed op 6 december 1522 en werd begraven in de abdij Mariënweerd. Zij trouwde in 1498 met Reinier von Raesfeld tot Lutkenhave.
6. Catharina huwde met Paulus van Nassau. Door dit huwelijk ontstond een zekere band tussen het geslacht van Haeften en het Huis van Oranje. Catharina en Paulus kregen drie dochters. Voor haar huwelijk heeft Catharina waarschijnlijk een verhouding gehad met Engelbert II, de oudoom van Prins Willem van Oranje-Nassau. Catharina overleed op 29 jarige leeftijd op 5 juni 1514 in Breda.

Johan overleed in 1494, hij was toen ongeveer 45 jaar oud. Diderica en haar zonen Walraven en Otto beloofden in 1517  de gebroeders Van Malburg schadeloos te houden voor een rente, die zij aan de kerk van Haaften moesten betalen. Diderica stierf op 2 februari 1529.

 

Tiel, 14 augustus 2017