Genealogisch blog 431

Hooggeächten en geliefden godsgezant

Op 27 september 1765 werd in de Duitse stad Bergsteinfurt in Nordrhein-Westfalen Johannes Henricus (Johan) Hacke geboren. Het jongetje werd nog dezelfde dag gedoopt in de plaatselijke kerk. Zijn ouders waren de korenhandelaar Arnold Maurits Hacke (1724-1788) en Johanna Martia Prümers (1734-1776). Johan was het oudste van de vijf klinderen uit het eerste huwelijk van zijn vader. Uit diens tweede huwelijk met Christine te Gempt (1755-1812)  werden nog eens vier kinderen geboren. De kleine Johan zal ongetwijfeld een normale, goede jeugd gehad hebben.

Gegevens de latere waardering, die hij ruimschoots kreeg, moet het voor Johan al vroeg vastgestaan hebben, dat hij theologie wilde stuideren en predikant wilde worden. Hij was dan ook nog maar amper 22 jaar, toen hij zijn eerste benoeming als predikant kreeg in Amerongen op 30 december 1787. Anderhalf jaar later maakte hij als predikant te Charlois (Rotterdam) deel uit van de classis van Schieland.

Johannes Henricus Hacke door Charles Howard Hodges (1764-1837)

Kort na zijn aanstelling in Charlois ging hij aldaar op 9 november 1789 in ondertrouw met 22-jarige Johanna Cornelia (Johanna) van Haeften, die een dochter was van Adriaan van Haeften (1736-1757) en Maria Barbara Krag genaamd Scharken (1741-1771). De beide ouders van Johanna waren toen al overleden; haar ooms Jacob en Adriaan van Haeften waren haar toeziende voogden. Johanna kwam ter wereld in Batavia, Ned.-Indië, op 23 april 1767. Vier dagen later ontving zij aldaar het doopsel. Het is niet bekend wanneer zij precies naar Nederland terugkeerde, maar dat moet ergens tussen 1774 en ongeveer 1780 geweest zijn.  Van huis uit was Johanna al aardig vermogend, ze kwam helemaal goed bij kas te zitten, toen ze in 1783 van haar oom Gijsbert Franco Milan de Visconti een aantal obligaties erfde ter waarde van fl. 4900,- en fl. 100,- aan contanten.

Het burgerlijk huwelijk tussen Johan en Johanna vond in Utrecht plaats op 13 september 1789. Hun kerkelijke huwelijk werd ook in Utrecht voltrokken, maar op 2 december 1789. Op 9 oktober 1791 kreeg Johan een aanstelling in Amersfoort. Johan en Johanna bleven evenwel voorlopig nog in Charlois wonen. Daar kwam op 24 maart 1792 hun eerste kind ter wereld, dochter Cornelia Elisabeth. Het doopsel ontving de kleine Cornelia echter wel in de kerk van haar vader in Amersfoort op 1 april 1792. Door een toekomstig legaat, dat de theoloog Gijsbert Bonnet (1723-1805) in juni 1792 aan Johanna (fl. 1000,-) en de dochters (fl. 3000,-) toekende, zag de financiële toekomst van het gezin Hacke er rooskleurig uit. In 1808 zorgde moeder Johanna ervoor, dat haar dochters elk de fl. 1000,- ontvingen conform de nalatenschap van Bonnet.

Al eerder hadden Johan en Johanna ervan blijk gegeven, dat het ze financieel voor de wind ging, toen ze in januari 1792 een obligatie ter waarde van fl. 1000,- overdroegen aan de Fundatie van Huibert Egmond van Bughel, de grootvader van schrijver Aernout van Buchel.

Op 19 augustus 1793 werd Johan beroepen naar Nijmegen, waar hij op 1 december van dat jaar als predikant begon in de Stevenskerk. Het gezin verhuisde mee naar Nijmegen, waar op 23 maart 1794 tweede dochter Anna Catharina werd geboren. Twee weken later werd zij gedoopt in de Stevenskerk, daarbij was Anna Catharina van Helsdingen de getuige.

 

Doopinschrijving van Anna Catharina Hacke

In het najaar van 1794 solliciteerde Johan naar de vacante post van predikant bij de Nederduits Gereformeerde (Hervormd) Gemeente van de Kloosterkerk aan het Lange Voorhout in ’s Gravenhage. Hij was een van de negen kandidaten, van wie er uiteindelijk drie overbleven. In de annalen is de verdere sollicitatieprocedure als volgt omschreven:

“En uit dezen dit drietal:

DD. J.H. HGacke, C. van der Leeuw, en J. van Pellecom.

Welk drietal aan den Ed. Hove en Ed. Achtb. Magistraat ter approbatie aangeboden, en in zyn waarde en onwaarde gelaaten; en de Kerkenraad geauthoriseerd zynde, om daar uit eenen Predikant te verkiezen, heeft dezelve tot Predikant dezer Gemeente, den 18 dezer, verkooren, D. J.H. Hacke.

De beroeping is den 19den door Hun Edel Mog. en de Ed. Achtb. Magistraat gunstig geapprobeert, en van de Kerkelyke beroeping en politieke goedkeuring aan den beroepen Leeraar, met verzoek van aanneming derzelve, kennisgegeven.”

Johan vertrok met vrouw en twee dochters op 16 oktober 1794 naar ’s Gravenhage, waar hij op 9 november met zijn werkzaamheden begon. In ’s Gravenhage bleek Johan een begenadigd predikant, die zich in zijn gemeente spoedig geliefd wist te maken.

Al snel raakte Johanna weer in verwachting en op 31 augustus 1795 zag derde dochter Johanna Maria het levenslicht. Een week later werd zij gedoopt, vanzelfsprekend in de kerk van haar vader.

Johannes Henricus Hacke overleed vrij plotseling op 26 mei 1799 in ’s Gravenhage. Hij was pas 33 jaar oud. Zijn gezondheid liet te wensen over.Ter gelegenhied van zijn overlijden zag een klein boekwerkje met de titel “Treurige gedachten, bij den vroegen dood van den welëerwaardigen zeergeleerden heere Johannes Henricus Hacke, hooggeächten en geliefden godsgezant, bij de gemeente van J.C. in ’s Gravenhage in den ouderdom van nog geen 35 jaren overleden, den 26 mei 1799” het daglicht. Uit dit werk in versvorm bleek hoezeer Johan in ’s Gravenhage geliefd was en hoe hij het Woord Gods in de harten van de gemeenteleden deed beklijven, maar hij had ook gevoel voor humor en hij was erudiet. De eerste twee strofen van dit anonieme gedicht luidden:

”Moest HACKE, als REGULETH, zo vroeg, zo jeugdig, sterven?

De Kerk  van ’s Graavenhaag’, dit grote licht derven?

Ach! ’t Kostelijk geschenk, ’t geen ons Gods liefde gaf,

Mijn HACKE, zinkt in ’t graf!

Hoe heeft die grote Star aan onze Kerk geblonken!

Die gaven, hem zo mild uit Jezus hand geschonken!

Dan ’t aardsche vat, te zwak voor zulkeen’ grote Geest

Breekt! – Sterft – Hij is geweest!

Die denkt, kan onze Smert, de Treurstof ligt beseffen,

Het têergevoelig hart voelt door dien slag zich treffen;

De Godvrucht bukt: maar weent; en drukt in dezen stond

De vinger op den mond.

Hoe was zijn edlen geest geciert met wetenschappen,

Geschikt, zo ’t nodig was, voor hoger eeretrappen!

’t Verlicht, het schrander brein had diepe denkenskracht;

Schoon ’t vlug en geestig dacht.”

Johan werd niet in ’s Gravenhage begraven, maar in Utrecht op 30 mei 1799. Een anonieme tekenaar heeft van zijn graf een ets gemaakt met op de sokkel van het grafmonument een 8-regelig gedicht van Johan van Hoogstraten uit 1799, uitgegeven door F. Ghysen. De ets bevindt zich in het Utrechts Archief. De tekst tussen de twee vrouwenfiguren maakt duidelijk wanneer Johannes Henricus Hacke is geboren en overleden en in welke plaatsen en wanneer hij als predikant gewerkt heeft.

Ets van het graf van Johannes Henricus Hacke

Door de dood van haar man bleef Johanna achter met drie nog jonge dochters. Johanna is nooit hertrouwd. Oom Jacob van Haeften (1751-1831) kreeg de aanstelling van toeziend voogd over haar dochters. Moeder Johanna verhuisde later naar Amsterdam, waar zij op 4 juli 1838 overleed. Zij was toen 71 jaar oud.

Tiel 5 maart 2020