Genealogisch blog 583

Reacties

Gelukkig krijg ik aardig wat reacties op mijn Genealogische blogs. Vaak leiden die reacties tot een nieuw Genealogisch blog, omdat een lezer nieuwe feiten aandraagt of omdat die reacties bij mij ideeën doen ontstaan voor een nieuw Genealogisch blog. De reacties van enkele lezers op Genealogisch blog 492 van 3 december 2020 over de sociaal bewogen Rotterdamse musicus Meijer Werij zijn voor mij aanleiding tot het schrijven van dit Genealogisch blog, omdat ik nieuwe feiten over hem te weten ben gekomen.

Het eerste nieuwe feit is, dat Meijer Werij in 1946 voor de tweede keer getrouwd is, dit maal met Elisabeth Vollemans, die geboren werd op 23 januari 1907. Elisabeth was een dochter van Arie Willem Vollemans en Pieternella Johanna Spruijt. Uit het huwelijk tussen Meijer en Elisabeth is een kind voortgekomen, een dochter.

De tweede reactie was een rectificatie van een door mij vermeld feit. Ik vermelde in Genealogisch blog 492, dat Meijer Werij in de oorlogsjaren in Amsterdam woonde bij een tante van zijn eerste vrouw Sara de Leeuw. Dat was onjuist, Meijer woonde, met zijn zoon Iwan, toen in Amsterdam op de Amsteldijk 98 driehoog bij Esther de Leeuw, die de zus was van zijn eerste echtgenote Sara de Leeuw.

Op de persoon van Esther de Leeuw wil ik in dit Genealogisch blog inzoomen. Esther was een jaar jonger dan haar zus Sara en werd geboren op 29 oktober 1893 in Rotterdam. Haar ouders waren Isaac de Leeuw en Mietje Tokkie. Na de lagere school behaalde ze het diploma Nijverheidsacte N.A. (= nuttige handwerken). Vanaf 1930 heeft ze in Amsterdam gewoond, aanvankelijk op verschillende adressen en vanaf 14 juli 1937 op de Amsteldijk nr. 98 driehoog.

Amsterdamse Archiefkaart Esther de Leeuw

In Amsterdam werkte Esther als lerares naaldvakken en nuttige handwerken aan de E.J. van Detschool aan het Hortusplantsoen. Deze school was in 1933 opgericht als nijverheidsschool voor meisjes. De school was niet religieus getint, maar respecteerde wel de vrije zaterdag en de speciale feestdagen van de Joodse leerlingen. De naamgever van de school was socialistisch vakbondsman Eldert Johannes van Det (1863-1948), die zich inzette voor de bevordering van onderwijs voor arbeiders in het algemeen en vakopleidingen in het bijzonder. Uit de periode, dat Esther les gaf aan de Van Detschool is vermoedelijk de hieronder afgebeelde foto van mevrouw van Leeuwen met gebroken been afkomstig. De foto, waarop mevrouw De Leeuw de Jodenster draagt, is in 1942 gemaakt door Jean Korf.

Vermoedelijk Esther de Leeuw

Hoewel het niet helemaal zeker is, dat mevrouw De Leeuw dezelfde persoon is als Esther de Leeuw, die geboren werd op 29 oktober 1893, valt enige gelijkenis met haar zus Sara niet te ontkennen. Hetzelfde ronde gezicht met bolle wangen, dezelfde mond.

Sara de Leeuw

Voor zover ik heb kunnen nagaan in de beschikbare bronnen is Esther nooit getrouwd, ook de Amsterdamse archiefkaart van haar duidt daarop, al wil een bepaalde stamboom doen geloven, dat ze getrouwd was met Iwan Werij. Dit kan niet waar zijn. Iwan was de zoon van Meijer Werij uit zijn eerste huwelijk met Sara de Leeuw. Het lijkt me uitgesloten, dat Esther getrouwd zou zijn met haar neef, de zoon van haar zus. Iwan was in 1943 pas 20 jaar, terwijl Esther zelf toen al 50 jaar was.

Op de kaart, die de Joodse Raad tijdens de Tweede Wereldoorlog van Esther heeft aangelegd, staan een aantal interessante dingen. Het eerste dat opvalt is de vermelding, dat ze geen godsdienst zou hebben. Wel staat vermeld bij bijzonderheden, dat ze liberaal was. Zeker is dat Esther van Joodse huize was. Het volgende opvallende is de vermelding, dat ze voorlopig “gesperrt” (vrij van deportatie) was vanwege haar functie als lerares naaldvakken op de E.J. van Detschool.

Kaart Esther de Leeuw

“Gesperrt” of niet, de nazi’s, die het niet zo nauw namen met beloften, namen ook Esther gevangen en stuurden haar naar Westerbork waar ze op 26 augustus 1943 aankwam. Ze verbleef in het kamp in barak 67. Esther heeft relatief lang in Westerbork gezeten, want ze ging op transport naar Auschwitz op 25 januari 1944. Dat transport bestond in totaal uit 948 (bron: Wikipedia, Oorlogsbronnen spreekt over 872) personen, van wie de meesten Joods waren. Onder de getransporteerden bevond zich ook Iwan Werij, de neef van Esther.

Daarnaast omvatte het transport van 25 januari 1944 van Westerbork naar Auschwitz ten minste zeven personen over wie ik vertelde in eerdere Genealogische blogs of die in mijn stambomen voorkomen. Ik noem ze bij deze in willekeurige volgorde: Jacobus Joseph Walvisch, Sientje de Leeuw-Walvisch, Joachim Fransman, Clara Swaab, Rebecca Swaab, Lion Meijer Swaab en Isabel Swaab-Mendes, de moeder van Clara en Rebecca Swaab. Het is niet bekend of genoemde personen elkaar allemaal kenden. Het is echter niet uit te sluiten, dat sommigen elkaar wel kenden door familiebanden.

Bij aankomst in Auschwitz werden 642 personen (bron: Oorlogsbronnen) direct vermoord in de gaskamers. De overige personen mochten in Auschwitz wat langer leven. Esther de Leeuw werd direct vermoord in de gaskamers.

 

Tiel, 17 november 2021