Genealogisch blog 637

 

Hoedenmaker

Marianna Walvis was de oudste van de vijf kinderen van Jacob Walvis (1876-1936) en Hendrica Kingsbergen (1874-1951). Van de achternaam van moeder Hendrica doen twee versies de ronde. Sommige bronnen geven aan, dat haar achternaam “Kingsbergen” geweest is, terwijl andere bronnen het houden op “Kinsbergen”. In dat laatste geval zou Hendrica deel kunnen uitmaken van de omvangrijke familie Kinsbergen, waarover ik al meerdere malen heb geschreven. Gezien het beroep van haar vader, nl. goochelaar, lijkt het aannemelijk, dat Hendrica een telg was uit de artiestenfamilie Kinsbergen. Mogelijk is er sprake van een simpele verschrijving.

Marianna Walvis werd in Rotterdam geboren op 4 oktober 1889. Na haar kregen Jacob en Hendrica nog een dochter en drie zonen, van wie er een slechts de leeftijd van 16 jaar bereikte. Duifje Walvis, de zus van Marianna, bereikte de respectabele leeftijd van 101 jaar!

Marianna Walvis

In de jaren 1918-1925 woonde Marianna in Breda. Ze zal daar ongetwijfeld gewerkt hebben als dienstbode. In Breda leerde ze ook de koopman Mozes Lipschits kennen, met wie ze op 6 november 1925 in het huwelijksbootje stapte. Mozes kwam in Maastricht ter wereld op 23 juli 1901. Zijn ouders waren Sander Lipschits en Fennij Gompers. Bij het huwelijk van Marianna en Mozes waren haar zwager Jidsgak Abraham Slager en haar broer Hartog Walvis (1898-1962) de getuigen.

Vermoedelijk hebben Mozes en Marianna na de voltrekking van hun huwelijk enige tijd in Brussel gewoond, voordat ze zich definitief in Maastricht vestigden op het adres Mergelstraat 52. In Maastricht begon Mozes een winkel in dameshoeden. Zijn zaak bevond zich in de Muntstraat op nummer 4, in de binnenstad van Maastricht.

Mozes Lipschits

Vrijwel direct na de voltrekking van hun huwelijk raakte Marianna zwanger. Op 24 augustus 1926 werd hun zoon Alexander Jacob in Bergen op Zoom geboren. Dat duidt erop, dat Marianna en Mozes toen waarschijnlijk nog in Breda woonden.

Alexander moet een fijne jeugd gehad hebben. Om onbekende redenen hebben zijn ouders hem als kleine jongen naar het joodse Weeshuis “Machseh Lajesoumin” in Leiden gestuurd. Daar kon plezier gemaakt worden. Je kreeg er als kind een klein beetje vrij te besteden zakgeld. Je leerde de mooie kanten van het joodse geloof kennen. Op last van de bezetter werd het weeshuis ontruimd op 17 maart 1943. De nog aanwezige kinderen gingen op transport naar de vernietigingskampen. Alexander woonde toen al niet meer in het weeshuis, maar bij zijn ouders thuis in Maastricht.

Alexander Jacob Lipschits

In Maastricht ging Alexander naar de prof. Pieter Willemsschool. Binnen de familie was men niet wars van een feestje. Alexander en zijn moeder waren graag van de partij, zoals de onderstaande foto laat zien. Met familieleden werden vrolijke uitstapjes gemaakt.

Alexander met hoge hoed en zijn moeder (met bril) op een familiefeest

Tijdens de Tweede Wereldoorlog maakten de Duitsers op wrede wijze een einde van het geluk van Mozes, Marianna en Alexander. Om aan de verschrikkingen van deportatie te ontkomen vluchtte het gezin in de late zomer of vroege herfst van 1942 naar België, waar ze dachten veilig te zijn met hun nieuwe, valse persoonsbewijzen. De Maastrichtse politie deed op 17 september 1942 een opsporings- en aanhoudingsbevel uitgaan voor Mozes Lipschits, Marianna Lipschits-Walvis en Alexander Jacob Lipschits. Ze werden gezocht, omdat ze zonder vergunning hun woonplaats Maastricht hadden verlaten. Met deze gebruikelijke omschrijving liet de politie weten, dat ze vrijwel zeker waren ondergedoken. Op de school van Alexander noteerde men op 25 augustus 1942, dat hij niet meer aanwezig was. Het gezin Lipschits heeft toch zo’n negen maanden in België ondergedoken gezeten.

Op 24 mei 1943 werden ze in Brussel aangehouden en opgepakt vanwege illegaal verblijf in de Belgische hoofdstad van vier weken. Ze werden overgebracht naar Mechelen, waar in België de Joden werden samengebracht, voordat ze op transport gingen naar de vernietigingskampen.

Het valse persoonsbewijs van Marianna Lipschits-Walvis

Het gezin Lipschits heeft in Mechelen gevangen gezeten tot eind juli 1943. Vandaar werden ze op 31 juli 1943 afgevoerd naar Auschwitz met transport XXI van Mechelen naar Auschwitz. Transport XXI was het tweede transport uit Mechelen, waarbij hermetisch gesloten veewagens werden gebruikt. Tot transport XX vonden de transpoten plaats met gewone 3^e klas wagons waarvan de ramen geopend konden worden. Omdat er daardoor te veel ontsnappingen plaats vonden gebruikten de nazi’s vanaf transport XX gesloten veewagens. Het is wel toevallig, dat drie Belgische verzetsstrijder transport XX, het eerste met veewagens, hebben overvallen, waardoor 17 gedeporteerden de kans schoon zagen om te ontsnappen.

Kaart Marianna Lipschits-Walvis

In Auschwitz konden Mozes Lipschits, zijn vrouw Marianna Lipschits-Walvis en hun zoon Alexander Jacob Lipschits na de selectie direct door naar de gaskamers. Mozes bereikte de leeftijd van 42 jaar. Marianna was, toen ze werd vermoord, 53 jaar oud en Alexander nog maar 16 jaar.

In Maastricht liggen bij het adres Mergelstraat 52 drie struikelstenen ter herinnering aan Mozes, Marianna en hun zoon Alexander Jacob.

 

Tiel, 22 juli 2022