Genealogisch blog 638

Verraden om kopgeld

Samson Koopman was een van de negen kinderen van Emanuel Koopman (1862-1912) en Schoontje Levij (1860-1943). Samson was het zevende kind van Emanuel en Schoontje, die al eerder een zoon hadden gehad die ze de naam Samson hadden gegeven, maar deze Samson werd slechts een jaar oud. Na de geboorte van hun tweede Samson kregen Emanuel en Schoontje nog twee dochters, Betje van 1900 en Roosje, die in 1905 ter wereld kwam, maar al overleed op vijfjarige leeftijd.

Over een aantal broers van Samson heb ik al eerder geschreven. Salomon stond centraal in Genealogisch blog 55 van 26 april 2016, Hijman was de hoofdpersoon in Genealogisch blog 409 van 2 december 2019 en over Joseph vertelde ik in Genealogisch blog 516 van 4 maart 2021. In Genealogisch blog 485 van 2 november 2020 vertelde ik over Samsons zus Betje.

Samson Koopman, foto Joodsmonument

Terug nu naar Samson. Hij werd in Amsterdam geboren op 17 juli 1898. Over de jeugd van Samson is mij weinig bekend. Die zal wel normaal verlopen zijn. Samson was 21 jaar oud, toen hij op 30 juni 1920 in Amsterdam in het huwelijk trad met de even oude Alida Hijman. Alida kwam op 11 november 1898 in Amsterdam ter wereld als dochter van marktkoopman Levie Hijman (1864-1943) en Rachel Reens.(1863-1931). Bij de voltrekking van het huwelijk van Samson en Alida op het Amsterdamse Stadhuis waren als getuigen aanwezig Henry Kattenburg en Samsons broer Joseph (1896-1943), die doorgaans Jopie werd genoemd.

Alida Hijman, foto Joodsmonument

Toen het huwelijk tussen Samson en Alida werd voltrokken, was Alida al zwanger. Op 9 februari 1921 diende oudste zoon Emanuel zich aan. Op latere leeftijd ging Emanuel ook de handel in. In 1941 plaatste hij in het Joodsche weekblad van 18 juli 1941 een rouwadvertentie voor zijn beste vriend Jacob de Vries, die op 8 juli 1941 in Mauthausen werd vermoord door de nazi’s. Jacob was opgepakt bij de razzia’s van 22 februari 1941, die het gevolg waren van de Februaristaking. Toen hij werd opgepakt was Jacob, die op 18 februari 1941 juist 21 jaar was geworden, net drie dagen getrouwd met Eva Sjouwerman, die toen al vijf maanden zwanger was. Op 18 juni 1941 beviel Eva van hun zoontje Benjamin. Vermoedelijk zal Jacob nooit geweten hebben van de geboorte van zijn zoontje.

Het gezin van Samson Koopman woonde destijds op het adres St. Anthoniebreestraat 43. Samson verdiende toen de kost als winkelier in bontwerken. Op 15 februari 1929 diende tweede zoon Louis zich aan. Van Louis is bekend, dat hij in 1940 lid werd van de Amsterdamse voetbalclub HEDW (Hortus Eendracht Doet Winnen).

Het derde kind van Samson en Alida was dochter Rachel die op 8 november 1929 in Haarlem werd geboren. Niet alle beschikbare bronnen noemen Rachel als kind van Samson en Alida. Echter, de Amsterdamse archiefkaart van Samson laat aan duidelijkheid niets te wensen over. Jammer genoeg is dat wel de enige vermelding van Rachel, verder is mij niets bekend over haar.

Amsterdamse archiefkaart van Samson Koopman

Het jongste kind van Samson en Alida was zoon Izak van 24 juni 1931. Over hem later meer.

In 1927 verkreeg Samson van de Gemeente Amsterdam vergunning om met ongeregelde handelswaar op maandag op de Westerstraat te staan. Zijn vergunning werd echter op 29 juli 1929 weer ingetrokken, vermoedelijk omdat Samson zijn marktgeld niet op tijd had betaald.

In 1941 verhuisde het gezin Koopman-Hijman naar de Biesboschstraat 56 huis in Amsterdam Zuid. In de jaren 1942-1943 zagen Samson en Alida steeds meer familieleden en vrienden met onbekende bestemming weggevoerd worden. Dat was voor hen een teken om onder te duiken. Hun zonen Louis en Izak werden, volgens de kampkaart van Louis ondergebracht in het Joodse Weeshuis voor jongens aan de Amstel. Het weeshuis werd op last van de Duitsers op 10 februari 1943 ontruimd.

Kampkaart Louis Koopman

Alle kinderen, onder wie Louis en Izak Koopman, en drie begeleiders kwamen de volgende dag aan in Westerbork. De kinderen gingen op 2 maart 1943 mee met het eerste transport van Westerbork naar Sobibor. Daar vonden ze direct de dood in de gaskamers.

De ouders van Louis en Izak zaten tegelijker tijd met hun oudste zoon Emanuel ondergedoken in het souterrain van het pand Amstel 61 Daar zaten nog vijf andere onderduikers, t.w. Abraham Rubens (1883-1943) en zijn echtgenote Elisabeth Aap (1881-1943), Gerrit Vandien (1891-1943) en zijn echtgenote Rachel Kokernoot (1893-1943) en tenslotte Therersia Kroonenburg (1926-1943).

Amstel 61 2e huis van links, foto Gemeentelijk Archief Amsterdam

Deze acht onderduikers dachten veilig te zijn in het souterrain van Amstel 61, ware het niet, dat twee leden van de Colonne Henneicke hen kwamen op halen na een tip. Van de Colonne Henneicke was Dries Riphagen misschien wel de bekendste collaborateur. Voor het opsporen van joodse onderduikers kregen de leden van de Colonne Henneicke als vergoeding het zgn. kopgeld uitbetaald, fl. 7,50 per opgepakte joodse onderduiker. De opgepakte onderduikers leverden de collaborateurs in totaal fl. 60,- op.

Na hun arrestatie werden Samson, Alida en magazijnbediende Emanuel Koopman naar Westerbork gestuurd. Daar kwamen ze op 26 augustus 1943 aan. In barak 67 vonden ze onderdak, voor korte duur. Op 31 augustus 1943 werden ze alle drie op transport gesteld naar Auschwitz. Daar kon Alida Koopman-Hijman rechtstreeks door naar de gaskamers, evenals de andere onderduikers van Amstel 61..

Samson en zijn zoon Emanuel waren voor de Duitsers de enige nog nuttige werkkrachten. Ze moesten bijna zeven maanden slavenarbeid verrichten onder onmenselijke omstandigheden, voordat ook zij op 31 maart 1944 door de schoorsteen gingen.

 

Tiel, 25 juli 2022