Genealogisch blog 636

Sol J. Kinsbergen

Je zou verwachten, dat de roepnaam van Salomon Kinsbergen “Sal” geweest zou zijn. Dat was echter niet zo. Zijn roepnaam was Sol. Op papier werd hij meestal aangeduid als Sol J. Kinsbergen. Ik heb over Sol al het een en ander verteld in Genealogisch blog 624 van 12 april 2022, toen ik schreef over zijn vader Jacques Kinsbergen, de saxofonist. In dit Genealogisch blog krijgt Solde de uitgebreide aandacht, die hij verdiend heeft.

Salomon (Sol) Kinsbergen kwam in Amsterdam ter wereld op 25 juli 1867. Zijn ouders waren klassiek saxofonist Jacques Salomon Kinsbergen (1839-1911) en Jacoba Son (1843-1917). Hij is heel logisch, dat Sol zich al op jonge leeftijd aangetrokken voelde tot de wereld van de muziek en het theater. Het zat in de familie en zijn grootste voorbeeld was natuurlijk zijn vader.

Sol begon in de muziek als dirigent c.q. kapelmeester bij revue- en operette-orkesten. Zo vertrok hij op 19 februari 1892 naar Amerika om daar enkele operettes te dirigeren. Half december van dat jaar was hij weer terug in Amsterdam, waar hij op verschillende adressen bleef wonen tot 1919. Hij trad ook op in Calais in Frankrijk, en veelvuldig in België.

Sol Kinsbergen in 1946 geschilderd door Piet van der Helm

Het ligt zeer voor de hand, dat Sol, zelf Joods, zijn geliefde, in de persoon van de katholieke actrice Francisca Catharina (roepnaam Catharina) Rentmeester, vond in de wereld van het amusement. Catharina werd geboren in Amsterdam op 23 juni 1873 als dochter van acteur en theaterdirecteur Wilhelmus Frederik |(Willem) Rentmeester (1840-1896) en Lena van Broekhuijsen. Catharina studeerde van 1886-1891 aan de toneelschool van Amsterdam. Sol en Catharina gaven elkaar hun ja-woord in Amsterdam op 21 juni 1894. Bij de huwelijksplechtigheid waren als getuigen aanwezig Lion van Lier, haar broer en acteur Johannes Jacobus (Co) Rentmeester, Henri François Slachmulder Dons en Mozes Salomon Kinsbergen (1840-1903), een oom van de bruidegom. Als actrice was Catharina te zien in het theater, maar ook in films. Ze was lid van het toneelgezelschap van de gebroeders van Lier. Tegelijkertijd speelde ze in de Salon des Variëtés. In 1918 schitterde ze in de filmtrilogie “Oorlog e een kind, n Vrede” van regisseur en producer Maurits H. Binger (1868-1923). Catharina vertolkte ook rollen in films die door haar echtgenoot werden geproduceerd, zoals in “Amsterdam op hol”.

Sol en Catharina kregen slechts een kind, een dochter die op 28 maart 1895 het eerste levenslicht zag en die ze Jacoba Helena (Coba) noemden. Coba ging al als klein meisje aan het toneel. In 1913 kreeg ze haar eerste filmrol bij de pas opgerichte Haarlemse Filmfabriek Hollandia. Daarna speelde ze nog in veel films. Tot de afbraak van het gebouw in 1954 leidde ze met haar tweede echtgenoot John Kila het Haagse theater “De Kleine Comedie”.

Huwelijksakte Kinsbergen x Rentmeester

Vanaf ongeveer 1904 ging Sol zich meer en meer bezighouden met de bestuurlijke kant van de theaterwereld. Hij werd in dat jaar directeur van het Circustheater in Rotterdam, van enkele toneelgezelschappen en van een aantal bioscopen. Hij nam verschillende theaters onder zijn hoede, zoals het Panopticum in Amsterdam.

Directeur Theater Panopticum

Theater Panopticum was begonnen als wassenbeeldenmuseum, dat zelf de beelden maakte. Vanaf 1912 huisde in het museum ook het gelijknamige theater. In 1915 veranderde Sol de naam van het theater in “Centraal Theater”, de eerste bioscoop in Amsterdam.

Toch kon hij niet zonder het applaus. In 1907 was hij de dirigent van het orkest van het Amsterdamse Floratheater. Hij componeerde zelfs enkele liederen. In de jaren 1909-1912 produceerde hij een drietal bioscoopfilms, t.w. “999+1”, “Amsterdam op hol” en “Rotterdam op hol”. In diezelfde periode gaf hij leiding aan het Amsterdamse toneelgezelschap “Vroolijk Toneel” dat vaak voorstellingen gaf in het Nöggeraththeater en in het Floratheater in Amsterdam. Als directeur van bioscopen introduceerde Sol in Nederland de Franse film.

Omdat het accent van zijn werkzaamheden meer en meer in ’s Gravenhage kwam te liggen, verhuisde Sol met zijn gezin in 1919 daarheen. Tot 1938, toen de verhuizing naar Voorburg plaats vond, woonde Sol met zijn gezien op diverse adressen in de hofstad. In 1924 werd hij directeur van het Haagse Passagetheater, waar hij toneel combineerde met de mooiste bioscoopbeelden.

Zilveren jubileum in 1907

Vanwege zijn grote verdiensten voor de amusementswereld werd Sol in 1930 geëerd met de onderscheiding “Officier d’Académie”, een niet meer bestaande onderscheiding in de universitaire wereld. In 1932 vierde Sol zijn gouden jubileum. Ter gelegenheid daarvan werd een film van/over hem gemaakt:

In 1933 ontving Sol een volgende blijk van waardering, toen hij op 8 november van dat jaar het Witte Mobilisatiekruis 1914-1918 ontving. Met deze onderscheiding werden personen en instellingen geëerd, die zich tijdens de mobilisatie van 1914-1918 belangeloos verdienstelijk hebben gemaakt voor de gemobiliseerden.

Met het overlijden van zijn geliefde Catharina op 2 mei 1938 sloeg voor Sol het noodlot toe. Hij verdween uit het openbare leven. Pas in 1954, twee jaar voor zijn dood, hervond Sol het geluk weer in de persoon van 60-jarige Jenny van Biene. Jenny werd geboren op 24 juni 1893 als dochter van Gregorius van Biene en Saartje Witstijn. Zij was in 1923 gescheiden van Leon Velleman (1892-1940\), met wie zij in Rotterdam trouwde op 9 december 1915 en van wie ze twee kinderen had. Voordat ze haar ja-woord gaf aan Sol Kinsbergen was ze in 1952 ook nog getrouwd met Jan Brouwer uit Voorburg.

Samuel Kinsbergen, alias Sol J. Kinsbergen, blies zijn laatste ademtocht uit in ’s Gravenhage op 5 november 1956, ’s avonds rond 21.00 uur. Hij bereikte de leeftijd van 89 jaar.

Overlijdensakte van Samuel Kinsbergen

In de akte van overlijden van Sol staat vermeld, dat hij geboren zou zijn in ’s Gravenhage, dat is echter onjuist, hij kwam ter wereld in Amsterdam.

In het Amsterdamse filmmuseum EYE is het archief ontsloten van Sol J. Kinsbergen en zijn familie, omdat Sol zo nauw verbonden is geweest met de vroege film- en theaterwereld in Nederland. Aan dochter Coba is het te danken, dat het familiearchief bij EYE terecht is gekomen. Zij raakte op hoge leeftijd bevriend met film historicus Geoffrey Donaldson, aan wie ze het familiearchief heeft overgedragen. Via hem kwam het archief van de familie Kinsbergen uiteindelijk terecht bij filmmuseum EYE.

 

Tiel, 18 juli 2022