Mechelen
Jetje Walvis kwam in Amsterdam op 8 februari 1898 ter wereld. Zij was het jongste van de zes kinderen van Salomon Walvis (1867-1942) en Dina Grishaver (1868-1942). Jetje had vier broers en een zusje, Naatje genaamd, die niet ouders werd dan 1 jaar. Het gezin van Salomon Walvis en Dina Grishaver woonde in Amsterdam in de Ben Viljoenstraat op nummer 22 huis.
 |
|
Jetje Walvis |
Toen Jetje 20 jaar oud was, trad zij in het huwelijk met de 21-jarige Mozes Polak. Mozes was een zoon van Levie Polak (1857-1933) en Eva Seemer (1857-1932), die zeven kinderen kregen. Bij het huwelijk van Mozes en Jetje in Amsterdam op 6 november 1918 waren neef Gerrit Polak en haar broer Zacharias Walvis (1894-1943) de getuigen. Mozes Polak verdiende de kost als diamantslijper. Mozes en Jetje vestigden zich in de 2e Oosterparkstraat op nummer 93 tweehoog.
 |
|
Mozes Polak |
In de jaren 1919-1922 kregen Jetje en Mozes drie kinderen, twee zonen en een dochter. Oudste zoon Levie van 22 april 1919 heeft de Tweede Wereldoorlog overleefd. Hij werd weliswaar al in 1940 gearresteerd door de Duitsers, maar werd uiteindelijk uit concentratiekamp Mauthausen bevrijd in april 1945. Na de oorlog emigreerde hij naar Israël en trouwde daar met Anna Biber. Uit dit huwelijk is zoon Marcel geboren. Levie stierf in Netanya in Israël op 27 november 1993. Hij was toen 74 jaar.
Tweede zoon Salomon, die ook Sally genoemd werd, kwam op 22 november 1920 ter wereld. Salomon, die net als zijn vader in de diamantindustrie werkte, werd op 13 mei 1942 door de Duitsers gearresteerd en afgevoerd naar Auschwitz. Daarna heeft hij van 6 augustus 1944 tot 29 april 1945 in concentratiekamp Dachau gevangen gezeten. Na zijn bevrijding keerde hij terug naar Antwerpen, waar hij in 1946 in het huwelijk trad met Emilie Zwaaf, die een dochter was van Marcus Zwaaf (geb. 1892) en Sara Vos (1889-1942). Hoe het Salomon en Emilie verder in hun leven is vergaan, is mij niet bekend.
 |
De dochter van Jetje en Mozes heette Eva. Zij werd in Amsterdam geboren op 30 augustus 1922. Eva werkte in de kledingindustrie. Zij stierf op 29 augustus 1942 op een onbekende plaats.
In 1927 verhuisden Jetje en Mozes met hun gezin van Amsterdam naar Antwerpen. Mozes had, als diamantslijper, daar blijkbaar beter betaald werk gevonden in de diamantindustrie dan in Amsterdam. Rond het Centraal Station van Antwerpen bevindt zich sinds de 19e eeuw de Diamantwijk. De wijk kent traditioneel een sterke Joodse bevolking, die voor een groot deel bestaat uit orthodoxe Joden. Veel Joden waren en zijn werkzaam in de productie en handel van diamanten, alhoewel de laatste jaren de diamantindustrie meer en meer in handen komt van Indische diamantairs.
 |
|
Beurs voor Diamanthandel, Antwerpen |
In Antwerpen woonden Jetje en Mozes en hun gezin eerst in de Lange Kievitstraat nr. 65 eenhoog en daarna op de Gitschotellei.
Hierboven heb ik vermeld, dat Salomon Polak op 13 mei 1942 door de Duitsers gearresteerd werd. Zijn arrestatie is gedocumenteerd bij het Arolsen Archiv. Ik ga ervan uit, dat op die datum het hele gezin Polak-Walvis is opgepakt en gevangen werd gezet in Mechelen in de Dossinkazerne, die toen in gebruik was als doorgangskamp (SS-Sammellager Mechelen). Vanuit Mechelen vertrokken in de periode augustus 1942 tot juli 1944 26 transporten richting de vernietigingskampen als Auschwitz-Birkenau. In totaal zijn 25.257 mensen op transport gesteld, van hen hebben 1222 personen (= 4,8%) de gruwelijkheden van de kampen overleefd.
 |
| Binnenplaats van de Dossinkazerne tijdens de oorlog |
Op 29 augustus 1942 gingen vanuit Mechelen 1000 gevangenen (=Joden) op transport naar het vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau. Onder hen bevonden zich Jetje Walvis en haar kinderen Levie en Eva. Of zoon Salomon ook deel uitmaakte van het zesde transport is niet duidelijk, maar ik neem aan van wel. Jetje en haar kinderen stonden te boek als statelozen. Door een overlevende van dit transport, zoon Levie Louis Polak, is bevestigd in een getuigenis van twee pagina’s, dat moeder Jetje, zus Eva en hijzelf deel uitmaakten van het zesde transport. Jetje Walvis en dochter Eva zijn gestorven op 30 augustus 1942 op een onbekende plek. Ook is niet bekend waardoor zij zijn omgekomen. Mogelijk zijn ze vergast in Auschwitz-Birkenau.
Zoals al vermeld, de zonen Levie en Salomon overleefden de Tweede Wereldoorlog. Vader Mozes Polak was een van de 822 gevangenen van het 16e transport van 31 oktober 1942 van Mechelen naar Auschwitz. Ook hij stond te genoteerd als stateloos. Aangenomen moet worden, dat hij direct na aankomst in Auschwitz-Birkenau is vergast.
 |
|
Belgische Staatsblad, januari 1956 |
Het Belgische Staatsblad van 1-3 januari 1956 bevestigde het overlijden van Mozes Polak en Jetje Walvis. Ze waren toch stateloos…?
Tiel, 23 januari 2021
=============================================
Geen opmerkingen:
Een reactie posten