Genealogisch blog 514

 

Joseph Salomon Swaab, fotograaf

Dit Genealogische blog vormt een aanvulling, dan wel verdieping op Genealogisch blog 423 van 5 februari 2020. In dat blog vertelde ik over de fotografen binnen de familie Swaab. Omdat Joseph Salomon Swaab binnen de familie de eerste was die in de 19^e eeuw van de fotografie zijn beroep maakte, ga ik in dit blog wat verder in op zijn leven en werken.

Joseph Salomon (roepnaam Joseph) Swaab werd geboren in Zutphen op 10 november 1839. Zijn ouder waren Salomon Jacob Swaab (1796-1877) en Sara Benedictus Intaliaander (1802-1877). Joseph was in feite het jongste kind van de zeven nakomelingen van Salomon en Sara. Het zevende kind was een doodgeboren zoon. Salomon en Sara verdienden hun brood als rondtrekkende kermisartiesten. Hun thuisbasis was steeds Amsterdam, waar de meeste van hun kinderen ter wereld kwamen. Alleen de oudere broer van Joseph, die Jacob heette, zag het eerste levenslicht in ’s Gravenhage en Joseph zelf dus in Zutphen.

Joseph Salomon Swaab

Na zijn schooltijd verdiende Joseph de kost als koopman. In de tweede helft van de 19^e eeuw won de fotografie sterk aan populariteit. Iedereen, en zeker de welgestelden, wilde een portret van zichzelf of van zijn naaste familie hebben. Voor veel jongeren betekende dat destijds een grote kans op een succesvolle carrière, maar dan moesten ze eerst wel het vak leren bij een fotograaf, die zich al gevestigd had, want niet alleen het maken van een foto, maar ook het ontwikkelen en afdrukken daarvan vereisten de nodige vakkennis.

Het was eigenlijk logisch te noemen, dat Joseph, net als twee oudere broers van hem, zich ging toeleggen op de fotografie. Zo kon hij, net als zijn ouders als kermisklanten, door het land trekken van stad naar stad en foto’s maken van wie maar wilde.

Joseph begon zijn carrière als fotograaf in de jaren rond 1870 in Nijmegen, waar hij toen ingeschreven stond in het bevolkingsregister. In de jaren 1872-1874 werkte hij in Tilburg. De rondtrekkende fotografen verbleven in logementen of bij winkeliers, waar ze tijdelijk hun atelier inrichtten. In Tilburg had Joseph zijn tijdelijke atelier in de Burgstraat bij de oude Vismarkt nabij de toenmalige HBS (Hogere Burgerschool). Daar maakte hij uitsluitend op zaterdag, zondag en maandag portetten op cart de viste formaat, zoals hij adverteerde:

“in alle standen, welgelijkend, standhoudend en zeer net afgewerkt.”

Een rondtrekkende fotograaf

In 1875 en 1876 werkte Joseph achtereenvolgens in Utrecht, Rotterdam en weer in Utrecht, waar hij zijn atelier had op de Catharijnesingel bij de zoutkeet, waar hij ook woonde.

Weleer was de zoutmarkt de plaats in de stad, waar zout in het openbaar werd verkocht. Hier ook werd de stadaccijns op het zout geheven. In 1666 heeft men de zoutmarkt op de Zoutmarkt afgeschaft. De markt werd overbodig omdat in januari van dat jaar een zekere Simon Abbinga een zoutraffinaderij oprichtte. Deze „zoutkeet", zoals zij in de volksmond werd genoemd, kwam te staan langs de Catharijnesingel. Zij is herhaalde malen verbouwd en uitgebreid en werd tenslotte afgebroken.

Zijn atelier aan de Catharijnesingel was voor Joseph Swaab de daarop volgende jaren de uitvalsbasis van waaruit hij werkte.

Portret van Cato van Hooff

Op 21 augustus 1877 trad Joseph in het huwelijk met Melanie Celina Hoffman, die 16 jaar jonger was dan Joseph. Melanie zag het eerste levenslicht in ’s Hertogenbosch op 7 april 1856. Haar ouders waren Haskel Hoffman en Eva de Jong. Joseph en Melanie kregen acht kinderen van wie er vier in concentratiekamp Sobibor werden vermoord. Een dochter overleed al na twee maanden. Een zoon en een dochter overleden tijdens de oorlog. Alleen zoon Haskel overleefde de oorlog.

In 1877 werkte Joseph in Kampen, in 1878 in Maastricht, in 1879 weer in Kampen en later dat jaar weer een tijd in Nijmegen. Op 30 oktober 1879 vestigde Joseph zich voor langere tijd met zijn gezin in ’s Hertogenbosch. Het gezin woonde daar tot 26 februari 1887. Daarna was Amsterdam de uitvalsbasis van Joseph. In 1880 werkte hij in Kampen en in Amsterdam. In 1890 was hij actief in Steenwijk en in Amsterdam.

Noordbrabantsche en 's Hertogenbosche Courant 05-12-1872

In 1891 werkte Joseph vanuit Café G. van Saan op de hoek van de Veldstraat en het Stationsplein in Roermond. Van 1890 tot 1896 werkte hij vanuit zijn atelier aan de Papenstraat in Zwolle. In dezelfde periode bood hij zijn diensten ook aan in ’s Hertogenbosch. Op 18 juni 1896 verhuisde hij definitief naar Amsterdam.

Niet alleen in zijn advertenties in verschillende kranten liet Joseph vol trots weten, dat Prins Hendrik, de derde zoon van Koning Willem II, een klant van hem was. Hij drukte dat af ook op de achterzijde van de vele cartes de visite, die hij gemaakt heeft.

Willem Frederik Hendrik (Hendrik) van Oranje Nassau (1820-1879) was de derde zoon van Koning Willem II en diens vrouw Anna Paulowna. Door zijn lange staat van dienst bij de Marine had Hendrik de bijnaam “de Zeevaarder”. Hij is twee keer getrouwd, in 1853 met Amalia van Saksen-Weimar-Eisenach (1830-1872) en in 1878 met Maria van Pruisen (1855-1888), maar uit beide huwelijken zijn geen kinderen voortgekomen, terwijl het voortbestaan van de monarchie aan een zijdendraad hing, want er was geen troonopvolger totdat in 1880 prinses Wilhelmina werd geboren. In 1850 stelde zijn broer Koning Willem III hem aan als groothertog van Luxemburg. Hij overleed, vrij onverwacht, aan een hersenbloeding. Prins Hendrik was de enige van het Huis van Oranje die destijds de kolonie Nederlands-Indië heeft bezocht.  

Achterzijde carte de visite door Joseph Swaab

Het Rijksmuseum bewaart een aantal foto’s, die Joseph Swaab heeft gemaakt.

Joseph Salomon Swaab was 75 jaar, toen hij overleed in Amsterdam op 26 mei 1915. Echtgenote Melanie bleef 23 jaar alleen achter totdat zij ook overleed op 19 april 1938. Zij was toen 85 jaar oud.

 

Tiel, 27 februari 2021

============================================