Gezin van doven
Salomon Swaab werd in Amsterdam op 28 november 1857 doof geboren. Zijn moeder, Schoontje Munnikendam (1823-1902), kwam ook doof ter wereld. Zij ging naar school op het Groningse doveninstituut, dat in 1790 werd opgericht door de predikant van de Waalse kerk in Groningen, Henri Daniel Guyot (1753-1828) Er zou bij Salomon sprake kunnen zijn van een erfelijke vorm van doofheid. Zijn vader, Salom Salomon Swaab (geb. 1824), daarentegen had een normaal gehoor. Vader Salom was reiziger van beroep.
Henri Daniël Guyot
Salomon zat van 13 augustus 1864 tot 1 juli 1874 op de Groningse dovenschool. Na zijn schoolopleiding ging Salomon aan de slag als typograaf/letterzetter bij de firma J.L. Joachimsthal, waar het Nieuw Israëlitisch Weekblad werd gedrukt, aan de Joden Houttuin nr. 92-102, waar hij de oudste medewerker was. In 1897 vierde hij zijn 25-jarig jubileum bij dit bedrijf, dat toen nog aan de Muiderstraat gevestigd was. In 1922 was hij 50 jaar in dienst van dat bedrijf. De jubilaris en zijn echtgenote werden per auto van huis opgehaald en naar het bedrijf gebracht. Daar werd hij toegesproken te midden van een zee aan bloemen. In de toespraken kwamen vooral zijn geduld en zijn altijd goede zin extra naar voren. Hij ontving talrijke geschenken, zoals een gouden horloge met inscriptie, een gouden ketting, een gouden dasspeld, diverse kistjes met sigaren, een leren sigarenkoker en uiteraard talrijke enveloppen met inhoud. Volgens zijn zoon Salomon jr. duurde het feest tot in de kleine uurtjes.
Salomon Swaab sr.
Twee jaar later overkwam Salomon een zeldzame gebeurtenis in de doofstommenwereld, hij kreeg hij een lintje als Ridder in de Orde van Oranje Nassau, omdat hij inmiddels 52 jaar als letterzetter bij de firma J.L. Joachimsthal werkte. Vermoedelijk was Salomon de eerste dove Nederlander, die die onderscheiding kreeg.
Salomon heeft zijn latere vrouw, Rachel Vieijra, ongetwijfeld op het doveninstituut in Groningen leren kennen. Ook Rachel was doofstom. Salomon en Rachel traden op 5 januari 1881 in Amsterdam in het huwelijk. Als getuigen waren toen aanwezig haar broers Abraham en Mordechai Vieijra en Coenraad van Kampen en Mozes Mendels. Rachel, die op 26 juli 1852 ter wereld kwam, was een dochter van Joseph Vieijra en Rachel Cohen de Murcia. Salomon en Rachel vierden op 30 oktober 1916, dat ze 35 jaar waren getrouwd.
Salomon en Rachel waren ongeveer vanaf het begin lid van de dovenvereniging Guyot in Amsterdam, waarvan ze in 1936 40 jaar lid waren. Op 5 januari 1931 waren Salomon en Rachel 50 jaar getrouwd. en haalden daarmee de krant.
Nieuw Israelitisch Weekblad
Het laatst bekende adres, waar Salomon na de dood van zijn echtgenote
woonde, was Pension Verdooner aan de Weesperzijde op nummer 141 huis. Voordien
woonde het gezin van Salomon sr. in de Topaasstraat nr. 2 eenhoog. Tegenwoordig
woont tattookoning Henk Schiffmacher in het huis, waarin tijdens de oorlog
pension Verdooner was gevestigd..
Salomon Swaab en Rachel Vieijra kregen twee zonen, Salomon jr. die op 23 augustus 1886 werd geboren, en Mordechai van 25 oktober 1895. Zowel Salomon jr. als Mordechai werd doofstom geboren. Is er dan toch sprake van erfelijkheid?
Salomon jr., die van beroep ook letterzetter werd, ging van 2 september 1894 tot 15 juli 1903 naar de Groningse dovenschool net als zijn ouders. Salomon jr. trad in het huwelijk met Rachel Kool in Zaandam op 2 oktober 1918. Rachel kwam op 22 oktober 1897 ter wereld als dochter van Hijman Kool en Vrouwtje Sartie. Ook Rachel Kool was doof en kreeg onderwijs aan de Rotterdamse dovenschool. Salomon jr. en Rachel Kool waren allebei lid van de Amsterdamse Dovenvereniging “Hoop doet Leven”. Zij hebben zich enorm ingezet voor het wel en wee van dove mensen. In 1911 heeft Salomon jr. voorgesteld een voetbalvereniging op te richten speciaal voor dove mensen. Tot dan toe was er nog geen enkele sportvereniging voor doven. Het voorstel van Salomon jr. was het begin van een rijkbloeiende dovensport met verschillende takken.
Nieuw Israelitisch weekblad 01-12-1939
Salomon Jr. en Rachel Kool woonden in de Topaasstraat nr. 2 op eenhoog in Amsterdam-Zuid, samen met de ouders van Salomon. Ze werden ouders van zes kinderen, van wie de dochters Sophia Rachel (1922-2014) en Beppie (1925-1968) de Tweede Wereldoorlog overleefden. Oudste zoon Hijman van 3 maart 1919 werd slager van beroep en vond de dood in Auschwitz op 21 januari 1943. Zoon Maurits, geboren op 17 november 1929, kwam om in de gaskamers van Sobibor op 14 mei 1943. Dochter Marie van 5 februari 1932 onderging hetzelfde lot als haar broer Maurits.
Jongste dochter Yvonne kwam ter wereld in Amsterdam op 22 november 1941. De verschrikkingen van het transport naar Westerbork via Vught waren voor haar teveel. Ze overleed in het kamp op 27 april 1943. Haar lichaampje werd op 30 april 1943 gecremeerd in Westerbork. De urn met haar as is na de oorlog door familie bijgezet op de Joodse begraafplaats in Diemen op veld U, rij 4, graf nr. 2.
Nieuw Israelitisch Weekblad 14-05-1943
Het is verbazingwekkend, dat het de familie gelukt is om nog een
rouwadvertentie van Yvonne geplaatst te krijgen in het Nieuw Israëlitisch
Weekblad van 14 mei 1943.
De omgeving van het gezin van Salomon Swaab jr. omschreef het gezin van Salomon jr. en Rachel Kool als druk en pittig. Opvallend daarbij was, dat hun dochters, die zelf niet doof waren, goed konden gebaren.
Uit de gegevens van het Arolsen Archief vallen de laatste maanden van het leven van Salomon jr., en hun jongste drie kinderen goed te reconstrueren. Op 10 maart 1943 werden ze door de Duitsers opgepakt en overgebracht naar de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam. Op 12 maart 1943 kwamen zij aan in Kamp Vught. Hun overplaatsing naar Westerbork naar barak 57 vond plaats op 31 maart 1943. Daar overleed, zoals al opgemerkt, jongste dochter Yvonne. De overige gezinsleden gingen op 11 mei 1943 mee met het 11e transport van Westerbork naar Sobibor. Daar werden ze op 14 mei 1943 vergast.
Kampkaart Salomon Swaab jr.
Mordechai was de tweede zoon van Salomon Swaab sr. en Rachel Vieijra. Hij werd eveneens doof geboren op 25 oktober 1895. Ook hij volgde van 8 september 1903 tot 11 juli 1912 de Dovenschool in Groningen. Mordechai is nooit getrouwd geweest, maar leidde wel een prima leven. Net als zijn vader en broer ging hij aan de slag als typograaf. Ook hij was lid van de dovenvereniging Guyot in Amsterdam. Voor deze vereniging heeft hij zich in het bijzonder ingezet als kelner bij feesten en jubilea, zoals diverse malen vermeld stond in het doventijdschrift Andor. Het laatst bekende adres van Mordechai was Van Woustraat 110 driehoog. Hij is op 5 februari 1943 in Auschwitz vermoord.
Keren we terug naar Salomon sr. en Rachel Vieijra. De verschrikkingen van de oorlog heeft Rachel niet meegemaakt, want zijn overleed op 14 maart 1939, zij was toen 86 jaar oud. De Duitsers pakten Salomon sr. op op 10 maart 1943 en brachten hem op 13 maart 1943 over naar Westerbork, waar hij terecht kwam in barak 85. Tien dagen later ging hij mee met het 4e transport naar Sobibor, waar hij op 26 maart 1943 werd vergast.
Tiel, 2 maart 2021
============================================
Geen opmerkingen:
Een reactie posten