Genealogisch blog 521

 

Kanunnik Steven van Haeften

Steven van Haeften was vanaf 1575 een reguliere kanunnik in het kapittel van de Dom in Utrecht. Als reguliere kanunnik een geestelijke, woonde Steven in het kanunnikenhuis, soort een klooster, aan de Ambachtstraat. Hij heeft daar gewoond tot aan zijn dood. Als een van de kanunniken (koorheren) van de Dom maakte Steven deel uit van het bestuurscollege van de Dom. Hij ontving daarvoor een prebende.

 In de Middeleeuwen waren aan de Utrechtse Dom, gewijd aan St. Maarten, 76 kanunniken verbonden, onder meer in de rang van seculiere kanunniken, priester-kanunniken en kanunniken-scholieren. Met de bouw van de Dom werd in 1254 begonnen, de bouw eindigde in 1517, hoewel het werk nog niet helemaal gereed was. Het schip en het dwarsschip waren nog overwelfd met een houten plafond, zoals te zien is op een tekening uit 1636 van Pieter Saenredam (1597-1665).

Interieur Domkerk, tekening door Pieter Saenredam

Op 7 maart 1580 vond in de Domkerk de beeldenstorm plaats. De schade die de Calvinisten toen aanrichtten is hedentendage nog waar te nemen, ondanks pogingen van Willem van Oranje (1533-1584) om verdere schade aan de kerk te voorkomen. Op 15 juni 1580 werd de katholieke eredienst niet alleen in de Domkerk verboden, maar in de hele stad Utrecht. In 1581 werd de Dom gezuiverd van de laatste katholieke elementen.

Wonderlijk genoeg bleef het kapittel van de Dom na de reformatie voortbestaan. Moest echter een kanunnik vervangen worden, dan werd zijn plaats altijd door een protestant ingenomen. Zo kon het gebeuren, dat Steven van Haeften tot zijn dood een katholieke kanunnik bleef van de Dom.

Een verwoestende storm trok op woensdag 1 augustus 1674 over Nederland en richtte veel schade aan. Door de storm zakte het middenschip van de Dom als een kaartenhuis in elkaar. De kerk is door geldgebrek nooit meer in de oude luister hersteld. Daardoor zijn tegenwoordig de toren en de kerk van elkaar gescheiden.

De Dom in 1660, gravure van S. van Lamsweerde 

Steven (of Stephanus) van Haeften werd op 23 april 1553 in Utrecht geboren als zoon van Johan Ottensz. Van Haeften (1524-1583) en Anna Dirksdr. Van den Berch (1520-1597). Steven was de vierde van de negen kinderen van Johan en Anna. Vader Johan was lakenkoopman, schepen en kameraar (beheerder van de financiën van de stad) van Utrecht. Een katholieke man van aanzien dus. Steven, die een aanzienlijke afkomst had ging theologie studeren in Leuven. Kort na zijn studie kreeg hij de functie van vicaris van de kerk in Haaften en van de Dom. Hieruit kunnen we concluderen, dat Steven priester was. Onbekend is echter wanneer hij gewijd is.

In 1575 trad Steven als kanunnik toe tot het kapittel van de Dom en ontving vanaf dat moment een canonicale prebende. Toen Galenius van Vliet in 1579 het kapittel verliet werd Steven toegelaten tot de groep kanunniken die het vermogen van het kapittel beheerde. Vanuit die functie beheerde hij de goederen van het Domkapittel onder meer in IJsselstein en deed hij uitkeringen aan andere kanunniken. In de betreffende boekhouding legde Streven rekening en verantwoording af van zijn financiële handelen.

Steven droeg zijn prebende op 28 juni 1596 over aan Vincent van der Hove, maar hij bleef wel kanunnik. Zijn privévermogen was blijkbaar groot genoeg om in zijn levensonderhoud te voorzien, zoals valt op te maken uit de kwijtschelding door hem en zijn zus Maria van een hypotheek aan Aert Stael in 1594. Steven zat goed in de slappe was.

Zijn hele leven is Steven doende geweest financiën te regelen en te ordenen. In 1574 en 1584 droeg hij geld af aan de Hieronymussschool in Utrecht. In 1580 was hij betrokken bij de nalatenschap van Merrichgen Vincken. In 1587 ontwierp Steven een plan voor de uitvoering van het codicil van Maximiliaan van Waelscappele, proost van Leiden en domkanunnik te Utrecht, waarin bepaald werd dat de executeurs testamentair, Steven van Haeften en Arnold van Esch, een of meer studiebeurzen moesten stichten uit de nalatenschap ten behoeve van de opleiding aan het College van St. Willibrord in Keulen of aan een weer op te richten seminarie in Utrecht.

In 1585 schreef Steven een brief in het Latijn aan de parochie van Leusden, waarin hij de ontvangst meldde van 20 mark fijn zilver. Tevens bevestigde hij de ontvangst van een schenking van fl. 125,00 van Mr. Willem van Lamsweerde.

Wanneer familieleden van Steven overleden, zorgde hij ervoor dat zij in de Dom overluid werden, in 1579 zijn tante Aleida. De klokken werden twee uur geluid bij de dood in 1580 van Johanna van Muyden, de echtgenote van zijn broer Anthoni van Haeften (1557-1645). In 1595 zorgde hij voor het overluiden van een oom van moederszijde en in 1596 voor het overluiden van Sophie de vrouw van Arnold van Honthorst, een neef.

Steven van Haeften komt met zijn wapen voor in het wapenboek van het St. Bartholomeusgasthuis in Utrecht. Hij is twee keer getuige geweest bij plechtige feesten in de familie. Hij was in 1583 getuige bij de kerkelijke inzegening van het tweede huwelijk van zijn broer Anthoni met Anna Jacoba van der Meer (1563-1629) en in 1586 was hij doopgetuige van zijn nichtje Elisabeth van Haeften, een dochter van broer Anthoni en Anna Jacoba van der Meer.

Steven van Haeften overleed op 19 mei 1600 ’s morgens om 9.00 uur. Hoewel er na 1580 geen gewone burgers meer in de Dom begraven zijn, wel nog enkele adellijke personen, vonden de kanunniken nog wel hun laatste rustplaats in de kerk. Er zijn grafstenen verdwenen, sommige zijn opnieuw gebruikt en van de overgeblevene zijn vele opschriften weggesleten. Bovendien verwijzen de nog zichtbare opschriften grotendeels naar de 16e eeuw. Het is daarom niet mogelijk precies aan te geven waar Steven in de kerk begraven werd. In een genealogie van de Utrechtse familie Grothe, waarmee de familie Van Haeften verbonden was, staat vermeld, dat Steven van Haeften begraven werd in de Kelder van Strijd, aan de zuidzijde achter het Koor van de Domkerk. 

Graven in de Domkerk (detail)

Op de hierboven aangegeven plattegrond van de graven in de Domkerk is graf 31 het graf van Anthoni van Haeften, de broer van kanunnik Steven. Het is zeer aannemelijk, dat zijn broer vlakbij Steven begraven werd.

 

Tiel, 18 maart 2021