Genealogisch blog 590

Auschwitz overleefd

Clara Swaab, die in Amsterdam geboren werd op 2 november 1897, was een dochter van Salomon Levie Swaab (1869-1943) en Sara Swaab (1870-1943), die beiden in Auschwitz werden vermoord. Clara was de vierde van de elf kinderen van Salomon Levie en Sara. Vijf van hen kwamen om in de concentratiekampen in Polen.

Na de lagere school ging Clara aan de slag als naaister. Ze zal rond 1917-1918 verkering hebben gekregen met de losse werkman Mozes Wegloop. Op 25 juni 1919 gaven Mozes en Clara elkaar hun ja-woord. Bij de voltrekking van hun huwelijk waren de getuigen Gerrit de Beer en Mozes Engelschman, die de grootvader van moederszijde van Mozes was.

Mozes Wegloop

Mozes Wegloop, geboren in Amsterdam op 19 juli 1897, was een zoon van Hijman Wegloop en Klaartje Engelschman. Tot 1934 verhuurde Mozes, die toen met zijn gezin op de Ruysdaelkade woonde, zich als los werkman, daarna kreeg hij van de Gemeente Amsterdam vergunning om lompen en metalen op te halen in Amsterdam Centrum en Amsterdam Zuid.

Toen Mozes en Clara in het huwelijksbootje stapten, was Clara al zwanger van haar eerste kind. Op 25 september 1919 kwam zoon Hijman ter wereld. Een kleine vijf jaar later, t.w. op 13 juli 1924 werd dochter Sara geboren. 

In 1937 verhuisden Clara en Mozes met hun kinderen voor enkele jaren naar Hilversum. Ze vonden daar een woning in de J. v.d. Heydenstraat op nummer 166. Kort voor of in het begin van der oorlog vond de verhuizing terug naar Amsterdam plaats en betrok het gezin een woning aan de Nieuwe Kerkstraat op nummer 7 tweehoog.

Begin maart 1943 arresteerden de nazi’s het hele gezin van Mozes en Clara. Vanuit de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam werden ze op transport gesteld naar het Concentratiekamp “s Hertogenbosch in Vught, waar ze op 12 maart 1943 aankwamen. Clara en haar gezin vonden onderdak in barak 34. Eind mei van dat jaar moest zoon Hijman gaan werken in het Moerdijkcommando. Voor Hijman betekende dat een iets langer leven dan zijn vader en zus.

Clara, Mozes en dochter Sara verbleven in Vught tot 16 september 1943, toen ze met nog 297 andere gevangenen op transport gingen naar Westerbork. Op 21 september 1943 gingen de 300 gevangenen uit Vught met nog eens 679 gevangenen uit Westerbork met de trein naar Auschwitz. Daar vond op het perron de bekende selectie plaats door Josef Mengele (1911-1979), de kamparts sinds begin 1943. De mannen van het transport van 21 september 1943, die in staat bevonden werden om voor de nazi’s te werken, gingen vrijwel direct door naar kamp Auschwitz-Monowitz, dat naast de fabrieken van IG Farben lag waar de mannen als slaven te werk werden gesteld. In Auschwitz-Monowitz zijn, naar schatting, 20.000-25.000 dwangarbeiders omgekomen door uitputting en ziektes..

De overigen van het transport van 21 september 1943, onder wie Mozes Wegloop, gingen rechtstreeks naar de gaskamers.

Ook bij de vrouwen vond de selectie plaats. De vrouwen die niet “geschikt” waren voor medische experimenten, werden direct vermoord. Dat lot trof ook de pas 19-jarige Sara Wegloop.

Links blok 10, (foto: Paul Welling)

Moeder Clara was “geschikt” bevonden voor medische experimenten. De experimenten die ze moest ondergaan, vonden plaats in het beruchte Blok 10 van Stammlager Auschwitz. Tussen de blokken 10 en 11 in het Stammlager bevond zich de executieplaats, waar veel gevangenen werden opgehangen. Blok 11 was het zgn. stafblok, waar de gevangenen onder de meest erbarmelijke toestanden moesten verblijven.

Hoewel Blok 10 midden in het mannenkamp lag, waren de gevangenen in het blok voornamelijk vrouwen. Het blok was hermetisch afgesloten van de buitenwereld om te voorkomen, dat bekend zou worden welke praktijken zich binnen in het blok afspeelden. Daar Clara Auschwitz heeft overleefd, neem ik aan, dat ze mee heeft moeten doen met de experimenten met betrekking tot kunstmatige bevruchting, een behandeling, die eindigde met ingrepen door middel van operaties, die de betrokken artsen uitvoerden terwijl de slachtoffers volledig bij bewustzijn waren. Het was vooral prof. dr. Carl Cauberg (1898-1957) met zijn team die deze experimenten zonder scrupules uitvoerde. Mengele hield zich voornamelijk bezig met experimenten op tweelingen, die hij door hun genetische gelijkheid waardevol vond voor de eugenetica om het arische ras te verbeteren.

Dr. Carl Cauberg, uiterst links, aan het werk in Auschwitz

Slechts 44 vrouwen van het transport van 21 september 1943 van Westerbork naar Auschwitz overleefden de zgn. medische experimenten van Cauberg c.s., onder wie Clara Wegloop-Swaab. Hoe Clara deze verschrikkingen heeft overleefd heb ik niet na kunnen gaan. Feit is, dat ze terugkeerde uit de hel van Auschwitz en op 10 juli 1945 onderdak vond bij de familie Vos op de Houtmankade 43 in Hilversum.

Kaart Arolsen Archiv van Clara Swaab

In de zomer van 1950 trad Clara, ze was inmiddels 52 jaar, in Hilversum in het huwelijk met de toen 47-jarige Isaac Bannet. Isaac was eerder, in 1925 getrouwd met Betje Visser (1903-1942) en van haar weer gescheiden in 1937. Hij schijnt daarna ook nog een relatie gehad te hebben met Martina Maria Mulder, voordat hij zijn ja-woord gaf aan Clara Swaab. Isaac, die van beroep koopman en toneelknecht was, was een zoon van Lion Joseph Bannet en Leentje van Bueren.

Van het overlijden in Auschwitz van Mozes Wegloop, de eerste echtgenoot van Clara, werd officieel aangifte gedaan bij de Burgerlijke Stand in Hilversum op 26 oktober 1951. Clara Swaab overleed op 18 augustus 1974 in Hilversum, ze was toen 76 jaar. Aan het leven van Isaac Bannet kwam een einde in Hilversum op 27 februari 1979.

 

Tiel, 9 december 2021