Genealogisch blog 589

Uitgeschreven

Isaac Swaab was het vijfde kind van Meijer Swaab en Raatje Gerritsen. Hij had vier zussen boven zich en een broer en zus onder zich.

Isaac kwam in Amsterdam ter wereld op 3 oktober 1901. Na de lagere school deed hij de MULO. Toen hij dat diploma behaald had, bekwaamde hij zich nog voor het Praktijkdiploma Boekhouden, steno en machineschrijven (typen). Bij de keuring voor militaire dienst kwam vast te staan, dat zijn lengte 1.78 m. was. Verdere kenmerken van hem werden destijds niet geregistreerd.

Na zijn opleidingen ging Isaac aan de slag als bankbediende, kantoormedewerker. In 1942 was hij administrateur en conciërge bij J.R. Figol in de Muiderstraat. De joodse Isaac kreeg verkering met de hervormde kantoorbediende Jacoba Margaretha de Groot, aan wie hij op 19 september 1929 eeuwige trouw beloofde. Getuigen bij het huwelijk van Isaac en Jacoba waren de uit Heiloo afkomstige Pieter van der Ben en Isaac’s jongere broer Nathan. Het huwelijk van Isaac en Jacoba bleef kinderloos.

Huwelijkskate Swaab x de Groot

Jacoba Margaretha de Groot werd geboren in Amsterdam op 21 oktober 1903. De ouders van Jacoba waren timmerman Coenraad de Groot en Cornelia Bakker. Het huwelijk van Isaac en Jacoba hield echter net aan vijf jaar stand. Op 25 oktober 1934 werd de scheiding uitgesproken door de Amsterdamse Rechtbank. Pas op 2 januari 1936 werd de scheiding officieel geregistreerd. Over Jacoba kan ik nog melden, dat zij op 80-jarige leeftijd overleed in Amsterdam op 9 augustus 1984.

In mei 1940 vielen de Duitsers ons land binnen. De bezetters begonnen vrijwel direct aan de Joden beperkende maatregelen op te leggen. Voor Isaac, als Jood, braken spannende tijden aan. Op 20 augustus 1941 hertrouwde hij met Gerdina Wilhelmina (roepnaam: Dien) Verschut. Dien, die in het begin van de oorlog een tijdje in Hillegom heeft gewoond, nadat ze bij kapper Jacques van de Berg uit de 1^ste van. Swindenstraat 34 ontslag had gekregen vanwege slecht werk, was net weer in Amsterdam op de Sparrenweg komen wonen. Als pas getrouwd stel gingen Isaac en Dien op het Pretoriusplein nummer 3 op driehoog wonen. Dien, die eerder, op 22 december 1932 getrouwd was met Adrianus Franciscus de Vries (1911-1979) van wie ze weer scheidde op 26 april 1937, was een dochter van Pieter Verschut en Woutera Croon. Ook het huwelijk van Isaac en Dien bleef kinderloos (voor zover bekend).

Isaac deed er veel aan om aan deportatie te ontkomen. In juli 1942 zegde hij officieel zijn lidmaatschap op van de Nederlandsche Israëlitische Hoofdsynagoge in Amsterdam. Mogelijk verkeerde hij in de veronderstelling, dat hij daardoor geen Jood meer zou zijn. Maar volgens de Duitse Rassenwetten pakte dat toch anders voor hem uit. En ook volgens de Joodse wetten.

Bevestiging opzeggen lidmaatschap (foto Joods Historisch Museum)

Terwijl veel familieleden werden opgepakt door de nazi’s en afgevoerd naar Westerbork, kreeg Isaac verschillende brieven van die opgepakte familieleden. Hij was een van de familieleden die de dans ontsprongen. Maar ook Isaac ontsprong de dans voor even niet. Op 8 januari 1943 arresteerden de nazi’s hem in Amsterdam en brachten hem over naar de Hollandsche Schouwburg aan de Plantage Middenlaan. Daar verbleef hij maar heel kort, want vrijwel direct lieten de nazi’s hem weer gaan. Mogelijk speelde zijn opzegging van het lidmaatschap van de grote synagoge daarbij een beslissende rol.

Na zijn vrijlating ging Isaac aan de slag voor de Joodse Raad. Medewerkers van de Raad en hun gezinnen waren (voorlopig) vrijgesteld van deportaties naar de kampen. Toch was Isaac nog niet af van de nazi’s. Die zaten hem klaarblijkelijk zo achter zijn vodden, dat de Joodse Raad zich genoodzaakt achtte bij de autoriteiten een dringend verzoek in te dienen, dat Isaac gewoon kon doorgaan met zijn werkzaamheden voor de Joodse Raad.

Verzoek van de Joodse Raad (foto: Joods Historisch Museum)

Het verzoek werd ingewilligd, sterker nog: eind april 1944 kreeg Isaac een door Ferdinand Aus der Fünten (1909-1989) ondertekende vergunning om zich in Amsterdam met de tram te verplaatsen en zich overal in de stad te bevinden, buiten spertijd (avondklok) uiteraard. En hij mocht, met uitzondering van een paar door de SS bepaalde gebieden, vrij in Nederland reizen.Aan het gebruik van zijn reisvergunning was voor Isaac de verplichting verbonden, dat hij zich bij gebruik van zijn reisvergunning altijd moest kunnen legitimeren met bijv. zijn paspoort. De geldigheid van zijn vergunning duurde aanvankelijk tot 30 juni 1944. Later werd zijn vergunning nog twee keer verlengd en wel op 31 augustus en 1 oktober 1944.

Reisvergunning (foto Joods Historisch Museum)

Toen zijn reisvergunning definitief verlopen was, hoefde Isaac zich geen zorgen meer te maken om alsnog gedeporteerd te worden. De laatste transporten vanuit Westerbork naar de concentratiekampen hadden in de eerste helft van september 1944 plaats gevonden. Het was duidelijk, dat Duitsland de oorlog zou gaan verliezen.

Na de oorlog bleek, dat de nazi’s zijn vader en drie van de zussen van Isaac in de concentratiekampen hadden vermoord. Isaac en Dien probeerden hun leven weer op te pakken. Op 21 augustus 1952 verhuisden ze van het Pretoriusplein naar de Veluwelaan nr. 7 huis in Amsterdam Zuid.

Isaac Swaab overleed in Amsterdam op 28 mei 1968, hij was toen 66 jaar. Tien jaar na het overlijden van haar echtgenoot verhuisde Gerdina Wilhelmina Verschut vanuit Amsterdam naar Lelystad. Wanneer Dien is overleden is mij niet bekend.

 

Tiel, 6 december 2021