Genealogisch blog 476

Rampjaar

In de 4^e klas van de lagere school leerde meester Visser ons destijds de vaderlandse geschiedenis aan de hand van jaartallen. In ons schrift moesten we opschrijven wat hij dicteerde, zoals:

“1500, Slag bij Nieuwpoort”. 

Als we zo een aantal jaartallen hadden opgeschreven, dan vertelde meester Visser over die gebeurtenissen op een manier, dat het net echt was, we maakten zelf deel uit van die gebeurtenis. Daarna moesten we de jaartallen uit ons hoofd leren en ze met z’n allen in de klas met luide stem opdreunen. Een machtig gehoor wanneer alle jongens brulden: 

“1500, Slag bij Nieuwpoort”. 

Het jaartal, dat op mijn als jochie altijd de meeste indruk maakte was 1672. Met de hele klas dreunden we op:

“1672, Rampjaar, de Zeven Verenigde Nederlanden aangevallen door Frankrijk, Engeland, Munster en Keulen”.

Dat moest, in mijn verbeelding, een rampzalig jaar geweest zijn. Enorme landen als Frankrijk en Engeland vielen ons aan, maar ook mysterieuze staten als Keulen en Munster. Door de verhalen van meester Visser was het mij volkomen duidelijk, waarom het volk redeloos, de regering radeloos en het land reddeloos waren. 

Lodewijk XIV steekt de Rijn over bij Lobith, d.d. 12-06-1672

De aanvallende soldaten plunderden en brandschatten naar hartenlust. In de Betuwe zijn de gevolgen nog te zien. Vrouwen en kinderen waren niet veilig voor de Fransen. Meer durfde meester Visser niet te vertellen over de vrouwen en kinderen, we waren nog maar kleine katholieke jongetjes. Dat meester Visser na de uiterst boeiende geschiedenisles weer van harte met zijn liniaal op je handen en blote benen sloeg, accepteerden we. Hij was de meester. Later realiseerde ik me, dat dat gewoon kindermishandeling was.

Wijs geworden door het leven, weet ik inmiddels, dat elk mens in zijn of haar leven wel een of enkele rampjaren meemaakt. Ik kan erover meepraten. Voor Elisabeth Welling was 1866 het rampjaar. Elisabeth was de oudste van de drie kinderen van Jacobus Welling (1771-1811) en Maria Maasakker (1775-1830). Na Elisabeth kregen Jacobus en Maria in 1806 nog zoon Christiaan, die al na een half jaar overleed, en in 1808 zoon Anthonius, die trouwde met Geurtje Vlug en overleed in 1884. Elisabeth kwam in 1804 ter wereld. Op 23 augustus 1804 ontving zij het doopsel in de Amersfoortse Kromme Elleboogkerk. Haar peettante was Alida van Soest.

Huwelijksakte Bielders x Welling

Elisabeth trouwde op 12 mei 1830 in Amersfoort met de Groningse timmerman Johannes Hendrik (Jan) Bielders. Daarbij waren Hendrik Nuis, Christiaan Ouwerkerk, zijn broer Andreas Bielders en haar broer Anthonius Welling de getuigen.

In verschillende latere aktes komt als de achternaam van Jan ook BIlders voor. De dienstdoende ambtenaar schreef op wat hij dacht te horen. Jan werd in 1805 geboren als zoon van Andreas Bielders en Gijsberta van der Veen. Andreas en Gijsberta gaven elkaar het ja-woord in de Groningse hervormde gemeente op 21 augustus 1803. Hun getuigen waren Gerardus Kroon en ene juffrouw Hoving. Hun huwelijksakte is het enige spoor dat ze in Groningen hebben achtergelaten.

Kerkelijke huwelijksakte Biewlders x Van der Veen

Vrij kort na de geboorte van Johannes Hendrik verhuisden Andreas Bielders en Gijsberta van der Veen naar Den Helder. Daar kwamen in 1808 hun zoon Andreas en in 1809 hun zoon Gerardus ter wereld.

Toen Johannes Hendrik Bielders en Elisabeth Welling met elkaar trouwden, was Elisabeth al acht maanden zwanger. Zij beviel op 28 juni 1830 van de oudste van hun zes kinderen, dochter Gijsberta Maria. Bij de aangifte van de geboorte van de kleine meid waren als getuigen aanwezig Hendrik Nuis en Andreas Bielders. Helaas was de kleine Gijsberta geen lang leven beschoren. Zij overleed op 31 mei 1832, net geen twee jaar oud.

Op 26 januari 1833 kwam oudste zoon Andries Jacobus om 20.30 uur ter wereld. Meester-timmerman Andries overleed toen hij 33 jaar oud was. Hij had sinds 1849 zijn bedrijf aan de Muurhuizen vlak bij de Boemendalsepoort. Hij kreeg dat pand in eigendom als erfgenaam van zijn oom Gerrit van der Veen. Hij nam in 1850 bij zijn oom Anthonie Welling een hypotheek van fl. 500,-. Andries bleef ongehuwd.

Het derde kind van Jan Bielders en Elisabeth Welling was zoon Antonius Jacobus van 25 juli 1835. Ook Anthonius werd timmerman. Hij overleed op 77-jarige leeftijd op 24 maart 1913 in Amersfoort. Op 9 maart 1838 diende tweede dochter Gijsberta Maria zich aan. Zij bereikte de leeftijd van 88 jaar. Het volgende kind was dochter Maria, die op 9 maart 1842 werd geboren. Zij overleed, toen ze 79 jaar oud was. Op 11 april 1845 vond er nog een keer gezinsuitbreiding plaats met de geboorte van zoon Gerardus, die slechts de leeftijd van 21 jaar bereikte.

Zoals gezegd, 1866 was voor Elisabeth Welling het rampjaar. In een tijdsbestek van iets meer dan drie maanden moest ze drie keer naar het kerkhof. Jongste zoon Gerardus overleed op 8 mei van dat jaar. Bij de aangifte van zijn heengaan was ook oom Anthonie Welling betrokken.

Meestertimmerman Andries Jacobus Bielders stierf in Amersfoort op 29 juni 1866. De volgende dag zijn zijn vader Jan en Jacobus van den Uithoorn zijn overlijden op het Gemeentehuis gaan aangeven.

Overlijdensakte Johannes Hendrik Bielders

Niet veel later, te weten op 13 augustus, was vader Jan zelf aan de beurt om het aardse voor het eeuwige in te ruilen. Bij de aangifte van zijn overlijden door zijn zoon Anthonius Jacobus en zwager Anthonie Welling kwam pijnlijk aan het licht, dat beide aangevers niet wisten wat de namen van de ouders van Jan waren. Bij zijn overlijden was Jan 61 jaar oud. Echtgenote Elisabeth moet enorm veel verdriet hebben gehad, in ruim drie maanden moest ze twee kinderen en echtgenoot Jan vaarwelzeggen, een onmenselijke opgave!

Ten tijde van het overlijden van Jan Bielders woonde het gezin in de straat In de Vijver op nummer 431 in wijk F van Amersfoort. Niet lang na het overlijden van Jan verhuisde echtgenote Elisabeth Welling naar de Valkestraat nummer 104 in wijk B.

Het zal Elisabeth enorm veel moeite gekost hebben na het rampjaar de draad van het leven weer op te pakken. Ze hield het nog zeven jaar vol en op 6 september 1873 blies ze haar laatste adem uit. Twee dagen later stelden haar zoon Anthonius Jacobus en schoonzoon Jan Renes, de man van haar dochter Gijsberta Maria, de Gemeente Amersfoort in kennis van het heengaan van Elisabeth.

Tiel, 9 september 2020