Willem van Haeften tot den Esch
Wie zich waagt aan het schrijven over leden van het geslacht Van Haeften in de Middeleeuwen moet zich ervan bewust zijn, dat het soms zeer moeilijk is de feiten in het juiste perspectief te plaatsen. Heel vaak zijn geboorte- en/of sterfdata niet bekend en zijn die alleen te herleiden door een juiste interpretatie van de historische feiten die wel bekend zijn uit erkende bronnen.
Een van de personen uit de Middeleeuwen op wie het bovenstaande van toepassing is, luisterde naar de naam Willem van Haeften tot den Esch. In enkele gevallen komt als zijn achternaam Van Haeften van Rhenoij voor. Het is niet bekend in welk jaar Willem ter wereld kwam, wel bekend is, dat hij een zoon was van Nicolaes (Claes) van Haeften van Rhenoij die in het huwelijk trad met Johanna van Brakel. Ik heb al het een en ander over Willem verteld in Genealogisch blog 457 van 8 juni 2020. In dit Genealogisch blog wil ik wat meer over Willem vertellen aan de hand van nieuwgevonden feiten over hem.
Willem van Haeften van Rhenoij tot den Esch
In 1420, de eerste vermelding van hem in de analen, trouwde Willem met Geertruijd de Cock van Neerijnen, die een dochter was van Gijsbert de Cock van Neerijnen en Sophia (Fye) van Aller van Stoutenburg, die op haar beurt de weduwe was van Hendrik van Varick. Ter gelegenheid van zijn huwelijk droeg vader Claes van Haeften van Rhenoij huis Lievestein aan Willem over. Volgens de Gelderse Volksalmanak van 1874 is Lievestein het kasteel dat later grote bekendheid verwierf als Loevestein. In 1424 werd Willem beleend met het huis en de hofstad Rodenburch in Tuil. Hij kreeg toen ook de hofstad en de visserij in de Nesch (later verbasterd tot “in den Esch”) en de Amersodensche weyde in handen. Tuil en Den Esch liggen aan de Waal recht tegenover Zaltbommel.
Willem vestigde zich op huis Lievestein, waar zijn kinderen werden geboren. Na zijn huwelijk noemde Willem zich niet meer Willem van Haeften van Rhenoij tot den Esch, maar eenvoudigweg Willem van Haeften tot den Esch.
Tussen 1443 en 1454 was Willem schepen van Deil en later van 1465 tot 1478 schepen van Tuil. Uit 1461 en 1462 zijn uitspraken van Willem als schepen bewaard gebleven:
“Wij Wilem van Haeften ende Willem Eerstenssoin scepen in Tuel tugen dat voir ons comen is die gesworen bode ons heren van Gelren in Tielreweert ende heeft gegiet dat hij gemaent heeft van wegen heren Jans van Maren als scheffener inder tiit des commelduers ende der heren van den Duijtschen Huijse tot Tiell Jan den Hertoge van gebrecke dat herenJohan van Maren als scheffener voirsz heeft van twe ende twentich alde gulden schilde genge ende geve ende ellef hoenren.”
En:
“Wij Willem van Haeften ende Gherit Scoecke scepen in Tuel tugen dat voir ons comen is Willem die Kocke ende heeft vertegen op alle erfenisse ende guets rede ende onrede ruerende ende onruerende als Joncfrouwe Beatris Kocks met recht overmits dode Ghijsbrechts Kocks haers ouders aenbestorven is ende sij tot desen dage toe heerbracht heeft ende op datum des brieffs besit inder eninge van Tuel gelegen tot behoeff joncfrouwe Beatris Kocks voirsz siinre suster erfelicken te besitten Ende Willem die Kocke voirsz heeft geloeft van sinre wegen alle voirplicht aff te doin vanden selven In orconde ons litteren gegeven int jair ons heren dusen vierhondert twee ende tsestich des manendachs na palmdach.”
In 1447 werd Willem vermeld bij de knechten, jonkeren en raden uit de Tielerwaard, zo geeft Slichtenhorst aan in zijn negende boek. Nijhoff vermeldt in zijn “Gedenkwaardigheden”, dat Willem in 1459 behoorde tot de geërfden in Beesd. Op de Ridderceduul van de Tieler- en Bommelerwaard kwam Willem, net als zijn zoon Claes, voor als ridder, die lid was van het Verbond Gelre en Zutphen.
Uit het huwelijk van Willem van Haeften tot den Esch en Geertruijd de Cock van Opijnen zijn zes kinderen voortgekomen. Oudste dochter Catharina, die na 1504 is overleden, trouwde met Hendrik de Cock van Opijnen. Oudste zoon Gijsbert werd monnik in het Klooster Mariën weerd. Over zoon Otto is mij helemaal niets bekend. Dochter Margaretha, die rond 1440 ter wereld kwam, stapte in 1469 in het huwelijksbootje met Diederick van Malburg, die eerder getrouwd was met een onbekende vrouw. In 1476 vond de boedelscheiding plaats van de goederen van Diederick tussen Margaretha, haar kinderen en de kinderen uit het eerste huwelijk van Diederick.
Den Esch bij Tuil
Het jongste kind van Willem van Haeften tot den Esch en Geertruijd de Cock van Neerijnen was zoon Nicolaes, wiens roepnaam Claes was. Claes was 23 jaar, toen hij in 1473 trouwde met Wilhelmina (ook werd zij Aleyt genoemd) Pieck, een dochter van Arnt Gijsbertsz Pieck en Bela van Polanen. Over Claes heb ik uitvoerig verhaald in Genealogisch blog 335 van 8 december 2018. Wie meer over Claes wil weten verwijs ik naar dat Genealogisch blog.
In 1463 deed Willem Den Esch over aan zijn zoon Claes ter gelegenheid van diens huwelijk met Aleyt/Wilhelmina Pieck, zoals blijkt uit hun huwelijkse voorwaarden:
"Gegeven in het jaer ons Heren dusent vierhondert drie ende tsestich in den maent October
Willem van Haeften in de Neesche, van wege zijn oudsten zoon Claes van Haeften, enerzijds, en vrouwe Aleyt Pyecks, weduwe van heer Arnt van Herlair, ridder, van wege jkonkvr. Willem, dochter van Arnt Pyeck van Asperen (haren broeder), anderzijds, komen zekere huwelijksvoorwaarden overeen, waarbij de eerstgenoemde op bepaalde voorwaarden aan zijn zoon afstaat het goed den Neesch in het kerspel Tuyl, terwijl vrouwe Aleyt Pyecks aan haar nicht medegeeft het derde deel der tienden te Renoy en na haar dood vermaakt het hoge stenen huis, zonder huisraad, waar zij op woont, binnen zijn singel gelegen te Nyewail, alsmede het vierde deel van zeker goed in het kerspel Aelst.”
In 1483 kwam Willem, tezamen met zijn vrouw en zijn dochter Catharina, voor het laatst voor in de analen. Op 24 april van dat jaar droegen zij 12 morgen Land in Tricht over Florens Johansz, die de procurator was van het Regulierenklooster in Zaltbommel. De betreffende akte bij het Regionaal Archief Rivierenland is als volgt omschreven:
“Akte waarbij Henrick van Honseler, drost van Buren en Bosinchem, oorkondt, dat Wilhem van Heafften met Gheertruyt, zijn vrouw, en Katherijn, zijn dochter, benevens Frederick die Kock met Elizabeth, zijn vrouw, overgedragen hebben aan heer Florens Johansz., procurator van het Regulierenklooster buiten (Zaltbommel), ten behoeve van dat klooster, twaalf morgen land, gelegen in het gericht van Tricht, 24 april 1483.”
Daarna zijn er geen vermeldingen meer van Willem van Haeften van Rhenoij tot den Esch. Op een tijdstip na 24 april 1483 en voor 1490, het jaar van overlijden van zijn zoon Claes, moet Willem zijn laatste ademtocht uitgeblazen hebben.
Tiel, 28 december 2023