Testament
Volgens ‘Kramers Nieuw Woordenboek
Nederlands’ is een testament iemands uiterste wilsbeschikking. In het testament
bepaalt de testateur hoe en onder wie zijn of haar nalatenschap moet worden
verdeeld. Wanneer iemand geen testament nalaat, dan bepaalt de wet hoe de
nalatenschap wordt verdeeld: de helft voor de achterblijvende wettige partner
en de andere helft voor de kinderen, wanneer iemand getrouwd was in gemeenschap
van goederen.
Tegenwoordig is het vaak dan zo,
dat de kinderen erven, maar de wettige partner van de overledene het
vruchtgebruik krijgt van de nalatenschap, de wettige partner kan de nalatenschap
gedurende een bepaalde tijd gebruiken binnen redelijke grenzen gebruiken. Een
testament heeft geen eeuwigheidswaarde. Het staat/stond de testateur altijd
vrij om het testament om wat voor redenen dan ook te veranderen. Sommige
testateurs deden dat zeer vaak. De Belgische barones Alexandrine Adèle
Hubertine Bertholde Laurencia Ryckman de Betz (1827-1908), de echtgenote van Jules
Antoine Joseph von Haeften (1825-1870), liet haar testament maar liefst 17x
veranderen met het enige doel om, na de dood van haar beide kinderen, haar
natuurlijke erfgenaam Lucien de Troostembergh te onterven.
 |
|
Laurence Rijckman de Betz
In vroeger tijden werden testamenten
veelal gebruikt om het bezit van de (adellijke) familie bijeen te houden door
de bepaling, dat de bezittingen van vader op de oudste zoon overgingen of op de
zgn. erfdochter, die daardoor meteen een uiterst interessante huwelijkskandidate
werd voor huwbare jongemannen uit andere adellijke families. Vaak ging op die
manier bezit van de ene familie over naar de andere. Kregen de oudste zoon of
de erfdochter per testament de goederen van vader, dan moest er voor de overige
kinderen wel nog een en ander financieel geregeld worden.
Voor een genealoog zijn
testamenten waardevolle documenten om bijv. alle kinderen van een testateur op
het spoor te komen. Maar ook om te zien hoe testateurs hun bezit in tact
probeerden te houden.
Nicolaes van Assendelft (1518-1570)
benoemde zijn neef Floris van Assendelft tot zijn erfgenaam, terwijl zijn vrouw
Wilhelmina van Haeften (1533-1607) het vruchtgebruik van al zijn goederen kreeg.
Johan Jansz. de Craen van Haeften
(1588-1667) en zijn vrouw Mechteld Jacob Pauwels van Geresteyn (1582-1654)
lieten in 1627, toen hij ziek was, hun testament opmaken bij notaris Nicolaes
Verduijn. Met dat testament stelden zij hun zwagers Melchior Hendricks en
Marten Schook aan als momboiren (=voogden) over hun onmondige (nog niet
volwassen) kinderen. Johan Jansz. de Craen van Haeften knapte echter op en dus
lieten de echtelieden hun testament in 1650 herzien door notaris G. Houtman.
Wanneer iemand voor de tweede,
derde of zelfs de vierde keer in het huwelijk trad, waren testamenten onontbeerlijk
om de rechten en plichten van de kinderen uit de verschillende huwelijken te
waarborgen. Zo bepaalde de Utrechtse wijnkoper Bernt van Haeften (1614-1680) in
zijn testament dat hij in 1659 ten overstaan van notaris B. Terbeeck van
Coesfelt vastlegde na het overlijden van zijn tweede echtgenote Sara van
Groesbeeck, dat zijn kinderen Clemens en Gijsbertha, beiden verwekt bij zijn
eerste vrouw Maria van Herwynen, na zijn overlijden jaarlijks fl. 80,00 moesten
betalen aan Arnolda van Haeften, de enige zuster van Bernt. Zij moesten na het
overlijden van Arnolda ook opdraaien voor de kosten van haar begrafenis.
Jan Jacob de Geer
|
Een jaar eerder, om precies te
zijn op 26 mei 1658, had Bernt zijn volwassen kinderen Herbert en Gerard en
zijn drie nog onvolwassen kinderen via hun voogden uitbetaald ter voldoening
van de nalatenschap van hun moeder Sara van Groesbeeck. Om van zijn goede wil
blijk te geven, stelde Bernt drie huizen aan de oostzijde van de Springweg in
Utrecht, die hij in bezit had, als onderpand of zekerheid.
Jan Jacob de Geer (1714-1781)
stelde met zijn eerste vrouw Constantia Clara Tamminga (1720-1753) in 1749 een
testament op met lijftocht (vruchtgebruik) voor de langstlevende. Na het
overlijden van Constantia trad Jan Jacob in 1755 in het huwelijk met Theodora
Anna van Haeften (1721-1801). In 1772 bepaalde de rijke Jan Jacob per
testament, dat vijf maal fl. 100.000 aan effecten uit zijn boedel moest worden
ondergebracht bij de Momberkamer (Weeskamer) van Utrecht, die de inkomsten uit
de effecten moest uitkeren aan zijn erfgenamen tot zij 25 jaar oud waren.
Tegelijk benoemde hij zijn vrouw en zijn oudste zoon tot voogd over de nog
minderjarige kinderen. In 1776 liet Jan Jacob in zijn testament vastleggen, dat
zijn vrouw Theodora Anna van hem de ridderhofstad Oudegijn, de
ambachtsheerlijkheid Geijn, 4 morgen land in Vreeswijk en 10 morgen land in
Jutphaas zou erven op voorwaarde, dat zij fl. 45.000 in zou brengen in de
gezamenlijke boedel ten faveure van zijn kinderen. Tenslotte liet Jan Jacob
vastleggen, dat na zijn dood eerdere verstrekkingen in geld of goederen aan
zijn kinderen gekort dienden te worden op hun erfporties. In hetzelfde jaar
veranderde hij zijn testament nogmaals.
Tot slot nog een voorbeeld waartoe
echtelijke onmin kan leiden. Johan jr. van Haeften (1743-1810) trouwde in 1765
met Cornelia van Eeten (1741-1803). Tegelijk met het opmaken van de huwelijkse
voorwaarden bij notaris W. van Vloten in Utrecht legden Johan en Cornelia in
hun testament vast, dat de langstlevende het vruchtgebruik zou krijgen van hun
goederen en voogd zou worden over hun eventuele kinderen. In 1790, echter,
verliet Cornelia de echtelijke woning om er nooit meer terug te keren. Na 26
jaar was het huwelijk op de klippen gelopen. De huwelijkse problemen waren
ontstaan doordat Johan Cornelia verweet, dat zij niet meer met hem wilde
vrijen. Cornelia op haar beurt vermoedde, dat Johan buitenechtelijke relaties
had. Johan wilde formeel scheiden, maar Cornelia wilde niet meer dan een scheiding
van tafel en bed. De rechters in Utrecht vonden, ook in hoger beroep, de
bewijsvoering van Johan onvoldoende, dat er sprake was van kwaadwillige
verlating. In 1801 vond formeel de scheiding van tafel en bed plaats. Toen
Cornelia in 1803 overleed gaf Johan te kennen, dat hij weliswaar de begrafenis
van haar zou regelen, maar haar lasten en schulden wilde hij beslist niet
overnemen. Een jaar later deed hij zelfs afstand van de boedel en de lijftocht.
Tiel, 24-06-2016
Geen opmerkingen:
Een reactie posten