Genealogisch blog 128

Dominee Buys

Clara van Haeften trad in 1730 in het huwelijk met de Vlijmense dominee Benjamin Buys. Ze waren op1 juni 1730 in Gorinchem, waar Benjamin en Clara vandaan kwamen, in ondertrouw gegaan. Ds. Cornelius Geisweit, die tussen 1729 en 1731 predikant was te Herpt en Hedikhuizen, voltrok op 18 juni 1730 de huwelijksinzegening in de Hervormde Kerk van Vlijmen. Vlijmen ligt ten noorden van de Langstraat langs de A59 tussen Drunen en ’s Hertogenbosch en maakt onderdeel uit van de gemeente Heusden. Hedikhuizen ligt aan de Maas ten oosten van Heusden.

Clara was een afstammeling van de tak van Rhenoij van de familie van Haeften. Clara en Benjamin kregen tussen 1731 en 1744 zes kinderen, evenveel jongens als meisjes. Van de jongens trad de jongste, Nicolaas (1734-1798) in de voetsporen van zijn vader en werd ook predikant. Hij werd zelfs de opvolger van zijn vader in Vlijmen in 1764.

NH-kerk van Vlijmen

In 1751 was de pastorie (rechts op de foto) nog niet aan de kerk gebouwd. Voor Benjamin hield dat in, dat hij elders in Vlijmen een woning voor zijn gezin moest huren. Het idee een nieuwe pastorie te bouwen op de plek van het vervallen koor van de kerk was reeds in 1744 geopperd door Filips Hoeufft, de Heer van Vlijmen

Dat hij zich met zijn gezin moest vestigen in de oude pastorie aan de Paepensteeg, was voor Benjamin reden zich tot de Staten van Holland te richten met het verzoek de jaarlijkse huur van  fl. 130,00 voor hem te betalen, omdat de Staten in gebreken waren gebleven hem een passende woning te geven en hem beloofd hadden de huur van een woning te betalen. Met hetzelfde rekest vroeg hij aan de Staten de schout, burgemeesters en schepenen van Vlijmen opdracht te geven: 

"…om tot bewooning voor hem suppliant en de succedeerende predikanten in der tyd, een bekwaam nieuw huis by en omtrent de kerk van Vlymen te timmeren, van zoodanige calibre, commoditeiten en archtecture, dat een predikant daar in met zyne familie convenabel logeeren kan, zoodanig, dat dezelve aanbouw niet boven de twee duizend vyf honderd guldens bedraagt, of zoo veel meer of min als dezelve redelyk zullen agten; en dat dezelve regenten verder nog worden geauthoriseert, om tot de voorsz. aanbouw te employeeren de penningen van de te verkoopenen oude pastorye huizinge, en de resteerende penningen op interesse te negotieeren tot laste van het voorsz dorp, tot zoodanige redelyke interessen als dezelve te bekoomen zyn, en dat de geërfdens en ingelanden mogen worden gelast de vervallen interessen en kosten in de jaarlyksche te doene reekeningen en omslagen te lyden en accepteren, en hen te conformeeren met de bereids geconsenteert hebbende andere geërfden en ingelanden."

In hun vergadering van 21 juli 1751 wezen de Staten van Holland de verzoeken van Benjamin van de hand met de opmerking:

"…wordende niettemin aan den suppliant vrygelaaten om dieswegens in regten zoodanige sustenue te voeren, als hy te raade zal worden."

Benjamin moest zelf de huurpenningen opbrengen, die hij moest betalen voor de oude pastorie aan de Paepensteeg, die niet zou worden verkocht, en een nieuwe pastorie kwam er voorlopig ook niet.

Na achttien jaar corresponderen werd in 1758/59 eindelijk de nieuwe pastorie aan de kerk gebouwd (zie foto). Op 16 oktober 1759 konden ds. Benjamin Buys en zijn gezin de nieuwe pastorie betrekken. Benjamin pakte meteen door, want in 1760 liet hij een grootscheepse restauratie van de kerk doorvoeren. De werkzaamheden begonnen op 14 juni en op 19 oktober 1760 kon de kerk weer in gebruik genomen worden.

NH. Kerk Vlijmen, interieur

Benjamin Buys ging vanwege zijn slechte gezondheid in 1764 met emeritaat. In zijn plaats werd zijn zoon Nicolaas in Vlijmen beroepen. Benjamin echter werkte in de eerste twee jaar van zijn emeritaat nog regelmatig, hij stond nog vijftien keer op de preekstoel om Het Woord te verkondigen. In 1767 ging zijn gezondheid dermate snel achteruit, dat men vreesde voor zijn leven. Benjamin herstelde echter, maar in 1770 werd hij weer bedlegerig en op 26 januari 1771 overleed hij op de leeftijd van 67 jaar. Omringd door zijn echtgenote, kinderen en kleinkinderen is Benjamin Buys op 2 februari 1771 begraven. De volgende dag werd in de kerk van Vlijmen door ds. Burchardus Huygens een In Memoriam uitgesproken, omdat zoon Nicolaas die dag in Aalburg moest preken.

Het “Maendelyke uittreksels, of de Boekzael der geleerde werrelt, Volume 2 van 1771” waarschuwde de lezers:

"..niets meer van ’s mans geboorte, leven en hoedanigheden (te verwachten), wyl zyn Wel. Eerw. een geduurige afkeer had van ydele loftuitinge, zullende zyne gedagtenis by de geene, die zyn woorden gaerne hebben aangenomen, en by zyne opregte vrienden lang in zeegeninge blyve."

Na de dood van haar man keerde Clara van Haeften zeer vermoedelijk terug naar haar geboortestad Gorinchem. Daar betrok ze het monumentale pand “Het wapen van Dantzig” aan de Molenstraat. In 1771 verkocht ze het huis en de naastgelegen woning aan de zuidzijde voor fl. 830,00 aan Maria Adriana Speyert, weduwe van Johan van der Meij. Vrij kort daarop moet Clara overleden zijn.

Tiel, 11-12-2016

Opmerking

Ik heb al vaker laten weten soms te snel te zijn met publiceren. Zo ook nu weer. Tijdens mijn werkzaamheden als vrijwilliger kreeg ik vanmiddag op het Regionaal Archief Rivierenland het boek “Het geslacht van Haeften (Gorinchem)” van M.G. Wildeman onder ogen. Dit boek is in 1914 uitgegeven door het Centraal Bureau voor Genealogie en Heraldiek. Uit dat boek bleek, dat Clara van Haeften beslist niet hoort tot de tak van Rhenoij van de Betuwse familie van Haeften. Zij maakte deel uit van de familie van Haeften, die aan het einde van de 16^e eeuw voorkwam in Gorinchem en die begon met Jan N.N. en Rycksken Eliasdochter van Haeften.

Bij deze is die fout rechtgezet, maar het verhaal over dominee Buys is er niet minder boeiend om.

Paul Welling,

Tiel, 03-01-2017