Genealogisch blog 385

Onrustige ziel

In het vorige Genealogische blog heb ik toegezegd in een van de volgende blogs het levensverhaal van Oscar Swaab te vertellen. Ik doe dat nu direct om optimaal gebruik te maken van het onderzoek, dat ik de afgelopen tijd heb gedaan.

Je zou Oscar Swaab gerust een onrustige ziel kunnen noemen. Om aan de kost te komen heeft hij tal van beroepen uitgeoefend. Hij werkte in de chemische industrie, de horeca, maar ook als schilder en stoffeerder. Een andere reden om hem een onrustige ziel toe te dichten is het feit, dat hij op tal van plekken in Nederland, maar ook in het buitenland heeft gewoond. Hij verbleef een aantal jaren in Marokko en in Canada, in Nederland woonde hij op verschillende adressen. Je zou ook kunnen zeggen, dat Oscar daardoor juist een zeer kleurrijke figuur was, een non-conformist. Hij vierde het leven en had een zwak voor auto’s. Kenmerkend voor deze onrustige ziel was, dat er in zijn leven periodes en gebeurtenissen voorkwamen waarvan we eigenlijk niets weten. Hij was toen kennelijk, om wat voor reden dan ook, even onder de radar.

Kleine Oscar Swaab (foto: Bronkarium)

Oscar werd in Amsterdam geboren op 12 mei 1922 als zoon van Antoine Swaab en Jeanette Goudsmit, blauwe oma. Zijn vader deed dezelfde dag aangifte van zijn geboorte in bijzijn van Johan Haantjes en Herman Maatman. Verder is mij weinig bekend van de jongste jaren van Oscar. Afgaande op foto’s uit die tijd zou je zeggen een grappig kereltje. Wel is duidelijk, dat hijr al op jonge leeftijd verslingerd raakte aan de gitaar. Die had hij altijd bij zich. Hij vond het heerlijk voor zichzelf te spelen, maar ontleende ook veel genoegen aan het spelen met anderen, waar en wanneer dan ook. Hij zong er ook bij. Daarmee verloochende hij zijn afkomst niet. Hij kwam uit een familie van circusartiesten en kermisklanten.

Oscar met zijn onafscheidelijke gitaar (foto: Bronkarium)

Een andere passie van Oscar was boksen. Hij kwam uit in de klasse middengewicht en nam in het begin van de oorlog nog deel aan nationale amateurwedstrijden. Nog in 1946 nam hij deel aan een nationale wedstrijd in het Wilhelminagebouw in Hilversum. Op latere leeftijd bleef hij gefascineerd door de bokssport. Was er een wedstrijd op televisie, dan moest hij die zien, al was het midden in de nacht.

Uit de periode van de Tweede Wereldoorlog zijn een drietal feiten bekend over Oscar, die toen nog bij zijn ouders in de Amsterdamse Utrechtse Dwarsstraat woonde. In september 1941 en december 1942 deed hij bij de politie aangifte van ontvreemding van waardevolle fietsen van hem. Er werden toen in Amsterdam veel fietsen gestolen. In november 1942 ontving Oscar van de Rijksinspectie van de Bevolkingsregisters de mededeling, dat de Commissaris-Generaal voor Bestuur en Justitie op zijn verzoek beslist had, dat hij geregistreerd moest worden als afstammeling van twee Joodse grootouders (Mischling G1). Daarmee was hij voorlopig vrijgesteld van deportatie. Aan deze beslissing hebben de afstammingsonderzoeken van Joseph Swaab en Eduard Welling ten grondslag gelegen. Oscar was echter een volle Jood, zoals blijkt uit de katoeba van zijn ouders.

Beslissing Mischling G1 (foto: Bronkarium)

Oscar begon zijn maatschappelijke carrière op 17 september 1946 bij de chemische fabriek Berry in Amsterdam. Daarvoor zal hij wel een paar losse baantjes hebben gehad. Doordat hij zo goed met het overige personeel kon omgaan, kreeg hij al gauw de leiding over al het fabriekspersoneel. Hij heeft ook de fabricage van de belangrijkste cosmetische artikelen onder zijn leiding genomen, zo bleek uit zijn getuigschrift. In een aantekenboekje bewaarde Oscar de receptuur van diverse cosmetische producten, zoals lavendelwater, lotions en crèmes. Hij verliet Berry op Oudejaarsdag 1948.

Dan volgde er een periode van vier jaar zonder informatie over het doen en laten van Oscar. In april 1952 was hij als managementassistent werkzaam bij Atlas Constuctors in Casablanca in Marokko. Tijdens de jaren ’50 van de vorige eeuw was Atlas Constructors een joint venture van vijf Amerikaanse bedrijven die betrokken waren bij de bouw van drie luchtmachtbases in Marokko waaronder de grootste genaamd Ben Guerir Air Base. Deze dienden in het kader van de US Strategic Air Command (SAC) voor de stationering van B-47 bommenwerpers ten tijde van de koude oorlog. Na de onafhankelijkheid van Marokko in 1956 trok de US Air Force zich terug en kregen deze SAC bases later een belangrijke functie voor eventuele noodlandingen van Space Shuttles. 

Uit een ansichtkaart, die Oscar in augustus 1953 naar huis stuurde, blijkt, dat hij toen even zonder werk zat en daarom ook geen toelage naar zijn moeder kon sturen. Korte tijd later was hij weer aan de slag, nu als medewerker op de financiële afdeling van de joint venture. Zijn dienstverband in Casablanca duurde tot april 1955. Daarna werd hij hoogstwaarschijnlijk in New York te werk gesteld voor de joint venture. In die tijd moet in ieder geval het verlangen ontstaan zijn om zelf aan de andere kant van de Atlantische Oceaan iets te beginnen. 

Oscar (midden) aan het strand bij Casablanca (foto: Bronkarium)

De beschikbare bronnen vertellen niets over het leven van Oscar Swaab in de jaren 1957-ca.1960. Toch moet hij in die jaren verkering hebben gekregen en in het huwelijk getreden zijn, want begin jaren ’60 vertrok hij met zijn vrouw Gerdina van Dijk naar Montreal in Canada om daar een toeristenmotel te gaan runnen, verspreid over drie locaties in de stad. Oscar noemde het motel, dat vlakbij de luchthaven Dorval gelegen was, "The Hollywood Tourist Home". Vooral Europese migranten, die met een tijdelijk contract in Canada gingen werken, werden via de luchthaven naar het motel doorverwezen. Tijdens de wereldtentoonstelling Expo, die in 1967 in Montreal plaats vond, kreeg het motel veel klandizie.

Gerdina van Dijk was 13 jaar jonger dan Oscar. Het is aannemelijk, dat zij in de jaren ’50 al bij de familie Swaab over huis kwam. Zij werkte in 1953 bij de verfwinkel “Rembrandt” in Amsterdam. Van haar is verder bekend, dat zij een zus had die een jaar ouder was en een zus die 10 jaren jonger was dan zij. Toen Oscar en Gerdine ongeveer twee jaar in Canada woonden, werd hun zoon geboren op 26 december 1962. De kleine jongen kwam, als tweejarige peuter, met zijn ouders mee, toen ze in 1965 naar Nederland terugkeerden voor familiebezoek.

Gerdina en haar zoon stappen in voor vertrek naar Montreal 1965 (foto: Bronkarium)

Na de wereldtentoonstelling emigreerde het gezin Swaab in 1968 definitief terug naar Nederland. Terug in Nederland bleef Oscar actief in de horeca. Hij werd uitbater van het restaurant “Malle Bäbbe” aan de Frankestraat 27 in Haarlem. 

Oscar in de keuken van restaurant "Malle Babbe" (foto: Bronkarium)

De echte Malle Babbe was Barbara Claes, die sinds 1646 opgenomen was in het arbeidshuis in Haarlem omdat zij verstandelijk gehandicapt was, en waarschijnlijk leed aan cretinisme, een schildklierafwijking die toen leidde tot dwerggroei. Malle Babbe stierf ze in 1663; het is onbekend hoe oud ze is geworden. De bijnaam Malle Babbe zou te danken zijn aan de verbastering van Malle Barbara; gekke Barbara.

Folder van restaurant "Malle Babbe" (foto: Bronkarium)

Het Haarlemse restaurant “Malle Babbe” voerde de Franse keuken in een gemoedelijke Hollandse sfeer. Oscar baatte het restaurant uit tot 1979. Waarom hij er toen mee stopte is mij niet bekend. De beschikbare bronnen laten weer van Oscar weten in 1986. Kennelijk heeft hij die periode weer onder de radar doorgebracht. Toch moet er in die jaren veel met hem gebeurd zijn. Er is opeens sprake van een tweede vrouw, bij wie hij een dochter en een zoon kreeg. Gerdina verdween van het toneel: scheiding? Overleden? Nieuw huwelijk? Mij is het niet bekend. Wel staat vast, dat Oscar in de jaren 1979 en 1980 aan de Gaasterlandstraat in Haarlem woonde en dat hij in juni 1980 de woning Prins Hendriklaan 6 in Overveen kocht. Als aanvulling op zijn levensonderhoud verhuurde hij in die woning drie kamers.

In 1986 dook Oscar op als eigenaar van “Woninginrichting- en Schildersbedrijf O. Swaab”. Dat bedrijf voerde hij tot 1994, toen hij met pensioen ging. Hij verkocht zijn huis in Overveen en verhuisde naar een huurwoning aan de Bentveldshoek in Aerdenhout. Om wat extra inkomsten te hebben begon hij in de laatste jaren van zijn leven aan scholieren bijlessen Frans te geven.

Aan het kleurrijke leven van onrustige ziel Oscar Swaab kwam een einde in zijn woning in Aerdenhout op 17 juli 2005.

Tiel, 6 augustus 2019