Genealogisch blog 397

Laurens Grothe

Johanna van Haeften was het jongste kind van Nicolaas van Haeften (1682-1724) en Sara Pedel (1689-1751). Vader Nicolaas was op 10 mei 1705 met het fluitschip Abbekerk van de VOC vanuit Texel naar Batavia in Ned.-Indië vertrokken. Hij kwam op 10 januari 1796 in Batavia aan en was daarmee de eerste van de Utrechtse familie Van Haeften, die zijn geluk ging beproeven in Ned.-Indië. Hij oefende in Batavia de functie van notaris uit.

In Batavia kreeg Nicolaas verkering met Sara Pedel, met wie hij op 22 juli 1706 in het huwelijksbootje stapte. Sara was toen 17 jaar oud, maar in die tijd was dat een gebruikelijke leeftijd voor een huwelijk. Nicolaas en Sara kregen zeven kinderen, vijf jongens en twee meisjes, van wie Johanna dus de jongste was.

Johanna was 18 jaar, toen zij in Semarang op Midden Java op 6 juni 1738 in het huwelijk trad met de 29-jarige Laurens Grothe. In 1735 was Laurens als onderkoopman van de VOC naar Indië gekomen. Hij vertrok op 1 juni 1735 vanaf Texel met het schip Hillegonda naar Batavia. Het schip bereikte Kaap de Goede Hoop op 19 september en vertrok 21 dagen later om de reis naar Batavia voort te zetten, waar het schip 85 dagen later, op 3 januari 1736, aankwam.

Inscheping van Laurens Grothe

Laurens Grothe was geboren in Arnhem op 10 oktober 1708. Hij was een zoon van burgemeester Jacob Grothe (1672-1751) en Margaretha Pit (1682-1750). Als 17-jarige jongen ging Laurens als klerk voor zeven jaar in de leer (met kost en inwoning) bij de bouwer Jean Cossaert en diens zoon. Meer is over de jeugd van Laurens tot zijn vertrek naar Indië niet bekend.

De eerste twee jaar van zijn verblijf in Indië waren voor Laurens inwerktijd in de bestuurlijke aangelegenheden van het land. De Gouverneur Generaal en de Raden van Indië benoemden hem kort na zijn huwelijk in 1738 tot resident en opperhoofd van Tegal op Midden Java.

Ruim een jaar na de voltrekking van het huwelijk tussen Laurens Grothe en Johanna van Haeften werd hun zoon levenloos geboren op 10 oktober 1739. Tijdens en na de geboorte van het kindje leed Johanna aan “hete en koude koortsen”, die haar 21 oktober 1739 fataal werden. Kort daarna, op 31 maart 1740, maakt Laurens zijn testament op.

Voordat hij in 1744 terugkeerde naar Nederland heeft Laurens zeer waarschijnlijk in 1742 bij een inlandse vrouw een kind verwekt, een dochter met de naam Jacoba. Bij zijn repatriering heeft Laurens deze dochter achtergelaten in Batavia, iets wat in die tijd wel vaker gebeurde. Zijn schoonmoeder Sara Pedel, die in 1728, vier jaar na het overlijden van Nicolaas van Haeften, was hertrouwd met Nicolaas Krul, nam de opvoeding van Jacoba op zich. Het echtpaar Krul-Pedel had al drie adoptiekinderen. Jacoba Grothe ging op 2 februari 1758 in Batavia in ondertrouw met Johannes Christofel Schultz (1732-1803).

Huis Nimmerdor bij Amersfoort

Terug in Nederland nam Laurens diverse bestuurlijke functies aan en deed regelmatig zaken op de onroerend goedmarkt. Hij begon aan de terugreis op 14 janauri 1744, toen hij met de Polanen vertrok uit Batavia. Bijna negen maanden later, om precies te zijn op 4 september 1744, was hij terug in het vaderland.

Het jaar 1746 werd een belangrijk jaar voor Laurens. Hij schafte het landgoed Nimmerdor bij Amersfoort aan, waar hij met zijn nieuwe gezin een jaar of tien heeft gewoond, en dat daarna vaak werd verhuurd en ruim een jaar na de dood van Laurens werd verkocht. In 1756 kocht Laurens een huis in Utrecht aan de zuidzijde van de Kromme Nieuwegracht. Het huis van het gezin Grothe had een uitgang op de Jeruzalemsteeg. Als beleggingsobject kocht Laurens in 1769 nog twee huizen aan de Heerenstraat uit de boedel van Jacob Hyacint Dierout, die ook bezittingen had bij Amersfoort.

Laurens trad op 5 april 1746 weer in het huwelijk, nu met zijn nicht Clara Elisabeth van Dam, die toen 28 jaar oud was. Het kerkelijke huwelijk werd voltrokken in de Waalse Kerk in Utrecht, nadat Laurens en Clara op 20 maart 1746 in ondertrouw waren gegaan. Clara was in juni 1717 geboren als dochter van Willem van Dam en Elisabeth Pith. Haar doop vond plaats in de Janskerk in Utrecht.

In 1746 en 1747 was Laurens regent van het Leeuwenbergh Gasthuis. In 1747 was hij ook regent van het Bartholomeus Gasthuis in Utrecht. In het wapenboek van dit gasthuis is het familiewapen van Laurens opgenomen, de enige persoonlijke afbeelding die mij van Laurens bekend is.

 

Wapen van Laurens Grothe

Het wapen van Laurens Grothe werd als volgt omschreven”:

In keel een dwarsbalk van zilver, beladen met een klaverblad van sinopel; dekkleden en wrong: keel en zilver; helmteken: het klaverblad van het schild tussen twee olifantstrompen van sinopel.

Op 6 janauri 1747 waren Laurens en zijn echtgenote Clara doopgetuige voor Laurentia Clara Elisabeth van Haeften (1747-1819). Daaruit valt op te maken, dat Laurens na de dood van Johanna van Haeften en in zijn tweede huwelijk nog nauwe banden onderhield met de familie Van Haeften. Kort na de doop van Laurentia Clara Elisabeth van Haeften raakte Clara zelf voor de eerste keer zwanger. Op 20 oktober 1747 kwam dochter Jacoba Margaritha ter wereld. Drie jaar later werd zoon Willem Elisa geboren en weer drie jaar later volgde zoon Johan. Op 8 april 1756 werd jongste zoon Alexander Jan gedoopt. Het jongste kind van Laurens en Clara was dochter Jacoba Aletta Francina, die in februari 1758 het eerste daglicht zag.

Jacoba Aletta Francina Grothe

In 1758 werd Laurens namens de provincie Utrecht bewindhebber in de Amsterdamse Kamer van de West Indische Compagnie. De WIC was toen al in verval geraakt. Hoe lang Laurens precies bewindhebber is geweest is niet bekend. Zeker is, dat hij dat in 1774, 18 jaar voor de opheffing van de WIC, niet meer was.

Na zijn terugkeer uit Ned.-Indië heeft Laurens zich, op verzoek, druk gemaakt voor de behartiging van de zakelijke belangen van zijn zwagers en schoonzusters. De broers en neven van zijn eerste echtgenote verbleven in die periode nog in Indië, maar hadden ook grote (financiële) belangen in Nederland. Hij inde voor hen bij de VOC achterstallige inkomsten. Samen met zwager Nicolaas van Haeften (1707-1789) had hij voor leden van de familie Van Haeften een levendige handel in waardepapieren, vooral obligaties. Daarmee waren aanzienlijke bedragen gemoeid.

Nicolaas van Haeften

In 1752 en 1753 lieten Jacob van Haeften (1709-1772) en zijn vrouw Johanna Cornelia Storm van ’s Gravensande huizen in Utrecht verkopen door het tweetal, dat zich ook bezig hield met de juiste afhandeling van nalatenschappen.

Laurens behartigde niet alleen veel zakelijke belangen van zijn aangetrouwde familie, hij verkreeg ook de voogdij over verschillende neefjes en nichten uit de familie Van Haeften. Ook over kinderen uit andere families werd hij voogd. Hij was bijvoorbeeld voogd over Sara Jacoba van den Velde, aan wie haar ouders en haar grootmoeder een groot kapitaal hadden nagelaten. Sara Jacoba was in 1752 geboren in Batavia.Haar ouders waren Pieter van den Velde en Clasina Helena Coop à Groen. Vader Pieter had in Indië fortuin gemaakt als Raad, maar vooral als directeur van een amfioenmaatschappij.

Het was niemand minder van Robert Jasper van der Capellen tot den Marsch (1743-1814), de latere voorman van de patriotten, die een oogje had op Sara Jacoba. Om haar een huwelijksaanzoek te kunnen doen moest Robert Jasper afrekenen met twee mededingers, maar ook met een paar dwarsliggende voogden, onder wie Laurens Grothe. Laurens vond de nog pas 16-jarige Sara Jacoba in 1768 een uitstekende huwelijkskandidaat voor zijn toen 17-jarige zoon Willem Elisa. Sara Jacoba, echter, deed het tegenstribbelen van Laurens af met de opmnerking:

” Als ik zijn zoon wilde hebben, zou hij niet zeggen, dat ik te jong was”.

Na veel getouwtrek werd het huwelijk tussen Robert Jasper en Sara Jacoba op 17 juni 1769 voor dominee F. Buurman in de Domkerk in Utrecht voltrokken. Als compensatie werd Willem Elisa Grothe aangesteld als commandant van de compagnie van graaf Lodewijk van Bijland (1718-1793) waarover Robert Jasper tot dan toe het bevel voerde.

Robert Jasper van der Capellen tot den Marsch

Vermoedelijk op latere leeftijd heeft Laurens zich nog bezig gehouden met de genealogie van de familie Van Haeften in de 17^e eeuw . In het Utrechts Archief worden twee genealogieën van zijn hand bewaard. In de “Genealogie van de Famielle van Haeften” beschreef hij het ontstaan van de Utrechtse familie Van Haeften, die bestond uit de nazaten van Jan van Haeften (1448-1526) die getroiuwd was met Henrica van Brakel. Het is jammer, dat Laurens maar vier generaties heeft uitgewerkt, waardoor een gebrekkig beeld is ontstaan, dat de waarde van de genealogie niet groot doet zijn.

Genealogie, gemaakt door Laurens Grothe

In de tweede genealogie knoopte Laurens de familie Van Haeften aan het Franse geslacht van Blois, dat weer verbonden was met het omvangrijke geslacht Châtillon. Ongetwijfeld is deze genealogie bedoeld om aan te tonen, dat de familie Van Haeften in rechte lijn verbonden was aan de familie De Châtillon. Een verdienstelijke poging, maar echte harde historische bewijzen voor de verbinding van de familie Van Haeften met het geslacht Châtillon leverde Laurens ook niet. Bovendien is de verbinding van de familie Van Haeften aan de familie Van Blois een aanname, die feitelijk nergens op gebaseerd is. De genealogie is duidelijk gemaakt omdat men destijds per se wilde, dat de familie Van Haeften in rechte lijn afstamde van het geslacht Châtillon. Maar tot op de dag van vandaag is dat bewijs nooit geleverd. Er zijn zelfs auteurs die beweren, dat er tussen beide families geen enkele relatie is, ondanks het feit, dat de familie Van Haeften het Châtillonwapen voerde. De Châtillons hadden destijds bezittingen in de Betuwe en daarom was het voor adellijke families uit de streek aantrekkelijk het Châtillonwapen te voeren. Dat wekte de indruk van directe afstamming.

 

Kapel Isselt

Laurens Grothe overleed in zijn woning aan de Kromme Nieuwegracht op 28 oktober 1787. In Utrecht had zich net de geweldloze patriottische revolutie voltrokken. Laurens werd begraven in de Jacobikerk, hij was toen 79 jaar.

Echtgenote Clara Elisabeth van Dam overleefde haar man bijna drie jaar. Zij blies haar laatste adem uit op 10 april 1790. In de Kapel van Isselt bij Amersfoort bevindt zich onder meer een rouwbord ter nagedachtenis aan Clara Elisabeth van Dam.

Tiel, 24 oktober 2019