Genealogisch blog 57

Grote gezinnen

De ouders van mijn moeder hadden met 8 kinderen een groot gezin, zoals dat heet. In die tijd heel gewoon. Ik herinner me uit mijn jeugd, dat er tegenover ons op de Bredeweg in Amsterdam een gezin met 13 kinderen. De oudste was al volwassen, toen de jongste geboren werd. Wie neemt er tegenwoordig nog 8 kinderen of meer? Niemand toch.

De kinderen van mijn grootouders vormden ook weer vrij grote gezinnen. Mijn grootouders hadden daardoor 31 kleinkinderen. Allen bij elkaar een grote familie. Natuurlijk ging vroeger het verhaal, dat de pastoor regelmatig bij mijn grootouders langs ging om te vragen wanneer er weer gezinsuitbreiding op komst was. Dat zou goed zijn voor de ontwikkeling van het katholieke volksdeel, meer kinderen betekende meer geld voor het katholieke onderwijs. De zuilen waren nog sterk, toen.

Familie Bosman

De katholieken hadden de naam grote gezinnen te stichten. Maar was dat werkelijk zo? Ja, dat was inderdaad zo, maar daar moet wel een kanttekening bij gemaakt worden. Ook Joodse gezinnen waren groot. Ik heb mijn stamboomprogramma Aldfaer uit laten rekenen hoeveel gezinnen er zijn met 10 of meer kinderen in elke stamboom die ik bij hou.

In de Noord-Hollandse, katholieke familie Groot komen 12 gezinnen voor met 10 kinderen of meer. Het grootst was het gezin van Cornelis Wilhelmus Groot (1738-1793) en Antje Albers Bakkum (1748-1783) met 13 kinderen. Na het overlijden van Antje Albers hertrouwde Cornelis Wilhelmus met Grietje Jans Berkhout (1764-1828), bij wie hij nog eens 7 kinderen verwerkte. Daarmee kwam zijn totaal op 20 kinderen. Een zelfde aantal kinderen verwekte Otto van Haeften (1365-1430). De meesten van die kinderen, in ieder geval 12, bracht zijn wettige echtgenoot Adelissa van Herwijnen (ca. 1375-1451) op de wereld. De overige kinderen zijn waarschijnlijk bastaards. Ik maak daarbij direct de opmerking, dat de verschillende bronnen over het kindertal van Otto van Haeften niet eenduidig zijn.

In de familie Welling komen 11 gezinnen voor met 10 of meer kinderen. Gijsbertus Antonius Welling (1858-1909) en Alberta Berendina Rizaar (1859-1934) kregen maar liefst 16 kinderen. Bij de familie Bosman komen slechts 3 gezinnen voor met maximaal 11 kinderen.

Het was in deze katholieke gezinnen vroeger de gewoonte, wanneer een kind op jonge leeftijd was overleden, het volgende kind van hetzelfde geslacht dezelfde naam te geven. De moeder van mijn vader was de vierde en enige in leven gebleven dochter in het gezin van Albertus Groot en Pietje Wittebrood met de naam Elisabeth.

In de door mij onderzochte Joodse families Koopman, Swaab en Walvisch komen relatief maar weinig gezinnen voor met minimaal 10 kinderen, resp. 2, 0 en 6. Maar ik schat in, dat de gemiddelde gezinsomvang in deze families groter is dan in de katholieke families. Bij de Joodse families komen veel meer gezinnen voor met 6 t/m 9 kinderen, ook grote gezinnen. De genoemde Joodse families waren voor de oorlog (zeer) omvangrijk. Na de Holocaust waren die grote families heel klein.

Familie Aldewereld-Walvisch (foto: Joodsmonument)

Een saillant verschil tussen de Joodse en de katholieke families is, dat men in de Joodse families op veel jongere leeftijd in het huwelijk trad dan bij de katholieken. In de familie Koopman trouwden 22% van de naamdragers op een leeftijd jonger dan 21 jaar. De jongste bruid was 17 jaar oud. Bij de familie Walvisch trad 8% van de naamdragers beneden 21 jaar in het huwelijk. Naatje Walvisch was net 17 jaar toen ze op 19 augustus 1885 in Amsterdam haar jawoord gaf aan de 19-jarige Simon Aldewereld. Op de foto hierboven zitten beiden in het midden op de eerste rij achter de kleinkinderen. Binnen de familie Swaab was Barend (1906-1943) de jongste bruidegom met 18 jaar.

Bij de familie Welling begonnen 8 van de 412 naamdragers (bijna 2%) aan het huwelijk op een leeftijd jonger dan 21 jaar. Alberta Berendina Welling was nog geen 18 jaar oud, toen zij op 11 maart 1914 in Rotterdam trouwde met Bertus Adrianus Cardinaal. In de familie Groot kwamen slechts 2 bruidjes voor jonger dan 21 jaar.

Binnen de adellijke familie van Haeften was het niet zo gebruikelijk om op jonge leeftijd in het huwelijk te treden, slechts 5 op 588 (< 1%) naamdragers deden dat. Cecilia van Haeften was ongeveer 18, toen zij in 1464 Hendrick van Varick huwde, die toen al ouder dan 30 jaar was. Een verstandshuwelijk.

Tiel, 02-05-2016