Genealogisch blog 263

Baron voor 800 Thaler

Meer dan tien jaar geleden ben ik een keer op de dag voor genodigden op de TEFAF geweest in Maastricht. Ik heb mijn ogen uitgekeken, wat een poeha, wat een kak, wat een geld, maar ook wat een mooie kunst en wat een heerlijke hapjes en drankjes. Een paar uur tussen de rich and famous is leuk, maar al snel wilde ik weer tussen gewone mensen zijn. Ik heb helemaal niets met mensen, die, behangen met dure sierraden en horloges en met de duurste merkkleding, alleen maar rondlopen om te laten zien hoe breed ze het hebben. En die zo nu en dan achteloos nog wat kunst kopen voor hun toch al overdadige villa’s en buitenhuizen. Ik hoorde die dag, dat er op vliegveld Maasticht-Aachen een record aantal privéjets was geland.

Ik was op de TEFAF, omdat ik daar een afspraak had gepland met Johnny van Haeften, de kunsthandelaar uit Londen. Van hem kreeg ik een toegangskaart voor de dag voor genodigden, de eerste dag van de beurs in Maastricht.

Johnny van Haeften

Ik had met Johnny afgesproken, omdat ik van hem zijn archief van de familie Van Haeften voor een week in bruikleen zou krijgen. Zo hadden we dat via e-mail afgesproken. Op de laatste dag van de TEFAF zou ik weer naar Maastricht komen om hem zijn spullen terug te geven. Voor mij volgde een week van scannen, fotograferen en aantekeningen maken. Van ’s morgens vroeg tot laat in de avond. Het lukte me die week alles te scannen en te fotograferen.

De documenten, boeken, akten, foto’s en wat al niet meer, die ik van Johnny in bruikleen kreeg, bevatten veel informatie over zijn grootvader Panky en veel documenten die zijn grootvader verzameld had. Maar de boeken en documenten, die afkomstig waren van Julius August Anton Theodor (Julius) von Haeften waren verreweg het interessantst. Ik weet nog steeds niet hoe die bij Johnny terecht zijn gekomen.

Julius von Haeften kwam ter wereld in Bayreuth in Duitsland op 6 maart 1808. Zijn ouders waren Friedrich Georg Heinrich (Friedrich) von Haeften en Ernestine Charlotte Louise Duchesse van Ruville. Julius was de oudste van drie kinderen. Het gezin woonde op het voormalige kasteel van Goch in Rheinland-Westfalen.

Kasteel Goch

Vader Friedrich was na zijn militaire carrière commissaris van de Koning van Pruisen geworden voor de regio Goch. Nadat Julius het gymnasium te Wesel had doorlopen, ging hij rechten studeren. Hij maakte toen deel uit van het Duitse adellijke studenten corps. Na zijn studie hield Julius zich bezig met het bestuur van het gebied waar hij woonde, aanvankelijk als Oberregierungsrath van de Koning van Pruisen in Arnsberg, waar hij tot 1865 woonde, en later als Landrath van de Kreis Kleve. Hij was ridder van de Johannieterorde en vanaf 1858 was hij commandant voor Rheinland van de orde.

Julius was 32 jaar oud, toen hij in Goch op 20 mei 1834 in het huwelijk trad met Auguste Juliane Friederieke (Julie) von der Recke. Julie was toen al 37 jaar oud. Het paar kreeg nog vijf kinderen, van wie de eerste twee, een tweeling, het eerste levensjaar niet haalden. Hoewel hij, na het overlijden van zijn vader in 1847, eigenaar was van Kasteel Goch en het goed Slavaniën bij Goch, bleven Julius en zijn gezin toch in Arnsberg, ten oosten van Dortmund, wonen. Julius gebruikte Kasteel Goch als vakantieverblijf, totdat hij er zelf in 1865 ging wonen.

Waarom vond ik de boeken en documenten van Julius von Haeften, die ik in bruikleen kreeg van Johnny van Haeften, het interessantst van alles wat ik die dag op de TEFAF overhandigd kreeg? Het antwoord is simpel: Julius had, zeker op latere leeftijd, de geschiedenis van zijn familie intensief bestudeerd en die vastgelegd in de vorm van een stamboom in een boek op folioformaat. Bijzonder aan deze stamboom is, dat Julius de genealogie van zijn familie met talrijke Nederlandse en Duitse bronnen onderbouwd heeft.  Op het einde van de stamboom schreef hij:

“Diese Genealogie ist von mir aus den in meinen Handen befindlichen Stammbaümen, Urkunden und Familiennachrichten aufgestellt am 1sten Mai 1852 zu Cleve. Julius von Haeften, königl. Landrath des Kreises Cleve und Ritter des. St. Johannitter Ordens”.

Stamboom door Julius von Haeften

Julius correspondeerde  in het Frans over deze stamboom met ofwel zijn neef Jules Antoine Joseph von Haeften (1825-1870) ofwel  Franz August Joseph von Haeften (1825-1870) , die een tweeling vormden, beiden in Antwerpen woonden en zich baron noemden. Een van hen had, blijkens de correspondentie, ook grote belangstelling voor de geschiedenis van de familie.

De vader van de tweeling was Friedrich Gustav Alexander von Haeften (1797-1882), die kapitein was in het Nederlandse leger en zich in Antwerpen vestigde na zijn huwelijk met de Zuidnederlandse Johanna Maria Carolina Vermoelen (1797-1871). Hij werd daardoor de stamvader van de Belgisch-Argentijnse tak van de familie Von Haeften.

Omdat er geen adresgegevens op de brieven staan en Julius zijn brieven steevast begon met de aanhef “Mon cher cousin”, is niet meer direct te bepalen met welk van de twee neven hij een briefwisseling onderhield. Uit het feit, dat de stamboom, waarover het hierna gaat, zich thans in Argentinië bevindt, kan afgeleid worden, dat Julius correspondeerde met zijn neef Franz August Joseph. Diens zoon Reynold Marie Joseph Jules (1866-1927) emigreerde in 1913 naar Argentinië, nadat hij failliet was gegaan door het familiekapitaal te investeren in de jaarlijkse beurs van Brussel. Later volgde zijn vrouw met de jongste vier van hun zes kinderen.

Brief d.d. 10-04-1862 van Julius von Haeften aan zijn neef in Antwerpen

In één van zijn brieven zette Julius voor zijn neef alle familierelaties uiteen. In zijn brief van 29 juli 1865 raadde Julius zijn neef aan net zo’n stamboom van de familie te laten maken als zich op Haus Erprath en Kasteel Blitterswijk bevonden. Sterker nog, hij bood aan een kopie te laten maken van de stamboom uit Haus Erprath:

“Ich bin gerne bereit, denselben für sie durch Meister Stein hier abmalen zu lassen, kann ihnen das Original aber nicht (zu) schicken, weil es zu viel leiden würde. 80 bis 100 franc (?) würde die Abschrift und Malerei vielleicht kosten.”

Voor zijn neef was het blijkbaar geen punt van discussie een kopie te laten maken van de stamboom uit Erprath. In november 1864 was de nieuwe stamboom gereed en kostte 10 Thaler, wat overeenkwam met 37,5 Fr. 

Rekening voor  maken  genealogie Von Haeften

Nadat de stamboom voorzien was van de notariële verklaring, dat hij overeenkwam met de stamboom uit Blitterswijk, kon Julius die naar zijn neef Franz August Joseph versturen. Er waren vanaf dat moment dtie grote stambomen van de familie Van/Von Haeften in omloop, één in Erprath, tegenwoordig in bezit van Dietrich von Haeften, een in België, die tegenwoordig bij de Argentijnse familie Von Haeften is, en het origineel op Kasteel Blitterswijk, tegenwoordig in bezit van de familie Mackay in Schotland.

Notariële verklaring op stamboom

Op de stamboom, die zich thans in Argentinië bevindt, is onderaan op een later tijdstip de genealogie van de Belgisch-Argentijnse familie toegevoegd. Doordat dat niet zo professioneel gedaan is als de oorspronkelijke heeft de Argentijnse stamboom behoorlijk aan waarde ingeboet.

Op het einde van zijn leven schreef Julius met enige afgunst nog een brief aan zijn neef. Hij kon moeilijk verkroppen, dat zijn Belgische en Nederlandse familieleden zich wel Baron mochten noemen en hij en zijn Duitse familieleden niet, hoewel zijn familie tot de oudste adellijke families van het Rheinland behoorde . Op 29 juli 1865 schreef hij:

“Der Baronen Titel ist uns in unserer Cleveschen Branche nicht verliehen worden. Die Familie gehört urkundenmäßig zu den ältesten adligen und ritterbürtigen Familien des Herzogthums Geldern. (noblesse de race). Keine ritterbürtigen Familien führten danach den Baronen Titel, weil niemand Ihnen ein Diplom ausstellen konnte. Die jetzige Provinz Gelderland war, als die Herzöge ausstarben, eine Repubic und gehörte zu den vereinigten Generalstaaten. Niemand hatte das Recht, zu nobilitieren und adlige Titel zu erteilen.

So blieb die Sache bis zur Occupation von den Franzosen. Später als der Statthalter von Oranien  zurückkehrte und die einzelnen Teile der Generalstaaten zum Königreich der Niederlande erhoben wurden, begann Wilhelm I. eine große Zahl von Patriziern und reichen Kaufleuten zu adeln und zu Jonkheeren zu machen.

Dies war dem alten Adel, der stets treu zu Oranien gehalten, unlieb. Um diesen zu beruhigen, wurde der alte Adel sämtlich in den niederländischen Baronenstand erhoben. Mit ihnen auch der noch in Holland, Provinz Limburg auf dem Hause Blytterswijck ansässige Zweig unserer Familie de Cocq van Haeften, und so wurde die verwitwete Frau de Cocq van Haeften, geb. Mackay mit ihren Töchtern in den Baronenstand erhoben.

Unsere seit 1700 in Meurs und Cleve (Dirck van Haeften, Heer tot Dript) ansässige Branche blieb fortwährend im Cleveschen und erlangte auf diese Weise nicht den Baronen Titel, obgleich sie im Publicum stets so genannt wurde. Als im Jahre 1825 der durch die französische Gesetzgebung aufgehobene Adel in der Rheinprovinz durch die preußische Regierung wieder hergestellt (wurde), (und) wir aufgefordert wurden, unsere Beweise vorzulegen ließ mein seliger Vater durch Notarial Act auf Grund der Genealogien beweisen, dass wir mit der Baronin v.Haeften zu Blytterswijck einer Abkunft seien und verlangte als Baron von Haeften auch in Preußen anerkannt zu werden.

Das preußische Gouvernement entschied richtig, dass wir zwar zu den altadligen von Haeften gehörten, jedoch nicht das Recht hätten, den Titel Baron zu führen, weil nur die holländischen (Haeftens) förmlich baronisiert seien.

Wollten wir aber beim (preußischen) König (um den Titel) nachsuchen, so würde er gegen Taxe uns auf dem Wege der Gnade den Baronen Titel verleihen. Zu diesem Schritt sind wir in Preußen nicht übergegangen, weil ein Edelmann mehr Werth ist als ein neuer Baron. Auch habe ich keine Lust, dafür die Taxe von 800 Thaler zu zahlen. Zumal mein Sohn in Oesterreich in seinem Offizierspatent (ohnehin) Baron genannt ist.“

Julius vond de wetenschap, dat hij afstammeling was van de oude adel belangrijker dan het predikaat  Baron. Bovendien had hij geen zin om 800 thaler te betalen voor het predickaat. Hij stelde zich ermee tevreden, dat zijn ongehuwde zoon Ernst, die naar Oostenrijk was geëmigreerd, daar wel Baron genoemd werd.

In 1865 had Julius, samen met zijn vrouw, zijn intrek genomen in Kasteel Goch. Hij overleed daar een jaar later en echtgenote Julie stierf in 1883. Kasteel Goch kwam vervolgens in handen Herman Carl Berthold von Liebermann (1834-1907), de echtgenoot van Julius’ dochter Friederieke,  die na haar dood in 1859 hertrouwde met Jenny, de andere dochter van Julius en Julie. De beide huwelijken van Herman Liebermann bleven kinderloos en de zoon van Julius en Julie, Ernst, was al in 1885 overleden. Herman Liebermann verkocht Kasteel Goch en het goed Slavaniën aan de Gemeente Goch. Delen van het kasteel worden nu nog gebruikt als rechtbank.

Tiel, 17 februari 2018