Genealogisch blog 347

Achterhoek

We schrijven 1963. Ik liep met mijn vader door de straten van Didam te wandelen. We waren in Didam omdat mijn vader daar later die dag een lezing moest houden over zijn reis naar Zuid Amerika. Terwijl we door de straten van het stadje liepen, wees mijn vader mij erop, dat in Didam bijna om de deur een Welling woont. Maar geen familie van ons, verzekerde mijn vader me. Onze familie kwam en komt van Amersfoort. Mijn vader was daar resoluut in. Pa had gelijk, naast bijna elke voordeur hing een bordje met de naam Welling. Zouden al die mensen familie van elkaar zijn? Vrij zeker wel, weet ik tegenwoordig.

Veel Didamse Wellingen zullen de lezing van mijn vader gehoord hebben over de onmetelijke armoede in Zuid Amerika, over de dreigende sociale ontwrichting op het Latijnse continent, over de gigantische verschillen tussen rijkdom en armoede. Daar moesten wij, de westerse wereld, wat aan doen, anders had het communisme vrij spel en kregen meer Fidel Castro’s vrij spel.

Didam

Ik heb al vaker in mijn Genealogisch blog beweerd, dat er, voor zover we kunnen nagaan, geen familiebanden bestaan tussen de Wellingen uit Amersfoort en de Wellingen in de Achterhoek. Dat is wel zo, maar dat neemt niet weg, dat er tegenwoordig wel Wellingen, die oorspronkelijk uit Amersfoort kwamen, in de Achterhoek wonen. Hoe zijn die Amersfoortse Wellingen in de Achterhoek terecht gekomen?

Het antwoord op die vraag begint in Amersfoort bij Marinus Philippus Welling (1854-1939) en Petronella Johanna Cornelia Cornelissen (1857-1947). Zij kregen vijf kinderen, van wie tweede dochter Cornelia Maria Jacoba (haar roepnaam was Cor) van belang is voor het antwoord op de gestelde vraag. Cor werd op 28 oktober 1882 om 20:30 uur in Amersfoort geboren. Mijndert Pijpers en haar oom Martinus Josephus Cornelissen waren getuigen bij haar geboorteaangifte door haar vader.

Cornelia Maria Jacoba Welling

Cor stond in 1900 te boek als dienstbode bij Mevr. Van Heulen aan de Utrechtschestraatweg in Amersfoort. Cor was niet de enige dienstbode van  Mevr. Van Heulen. Haar collegaatje heette Johanna Leyenhorst. In de avond van 23 augustus 1900 brak er brand uit in de woning van Mevr. Van Heulen. Paniek, maar de beide dienstbodes weerden zich kranig tijdens het blussen en werden daarom uitbundig geprezen. De jongedames kregen een week later van de brandverzekering een geldelijke beloning voor hun betoonde moed.

Korte tijd later ging Cor in ’s Gravenhage aan de slag. In augustus 1904 raakte ze in verwachting en op 17 mei 1905 werd in Leiden haar zoon Cornelis geboren, die de roepnaam Kees kreeg. De naam van de vader van Kees is niet bekend. De heer des huizes?

Voordat Cor in 1920 in Naarden trouwde met de 43- jarige weduwnaar Johannes Wilhelmus Wijngaard, had Cor in Utrecht nog een kind gebaard, dochter Maria Jacoba (Miep) Welling. Haar vader was, zo ging het verhaal, een rijke “Indo”, aan wie Cor zich verhuurd had als dienstbode. Miep werd ter adoptie afgestaan aan de Amsterdamse familie Duin, maar behield haar eigen achternaam.

Miep Welling

Miep trouwde in 1929 met Cees Jongejans. Het stel heeft op een groot aantal adressen in Velsen en wijde omgeving gewoond, maar altijd in de provincie Noord Holland.

Voor het antwoord op de vraag hoe kwamen de Amersfoortse Wellingen in de Achterhoek terecht is de levenswandel van Kees van belang. Kees heeft een wonderlijk, maar eigenlijk ook wel heel triest leven geleid. Een onrustige ziel, die op tal van plekken zijn geluk beproefde. Over de vele verhuizingen van Kees schreef ik al in Genealogisch blog 302 van 11 juli 2018. Toen stonden zijn vele verhuizingen in het brandpunt van de belangstelling. In dit blog wil ik een verklaring geven hoe Amersfoortse Wellingen in de Achterhoek terecht kwamen tussen talrijke naamgenoten, die geen familie bleken te zijn.

Voordat hij in 1931 in Amersfoort belandde had hij kortere of langere tijd gewoond in Haarlemmerliede, Waarder, Amersfoort, Amsterdam, Zuilen Kamerik en Frankrijk. In die tijd heeft hij verschillende baantjes gehad zoals boerenarbeider, grondwerker en trainer van politiehonden.

Op 4 januari 1933 trouwde Kees in Amersfoort met de 21-jarige Wilhelmina Adriana van den Berg, dochter van Hermanus van den Berg en Alida Johanna de Valk. Het stel kreeg in de periode tot 1940 zes kinderen. Tot 1943 woonde het gezin, met een onderbreking van een half jaar, in Amersfoort. Echter, het huwelijk van Kees en Wilhelmina was niet gelukkig. Wilhelmina had meer oog voor een andere man dan voor Kees. Van die andere man raakte ze nog twee keer zwanger, toen ze al gescheiden van Kees in Amsterdam leefde. Verwonderlijk is, dat de twee kinderen, die Wilhelmina met die andere man had en van wie de jongste niet ouder werd dan een jaar, wel de achternaam van Kees kregen. Kees was nu vader van acht kinderen, terwijl hij er maar zes had verwekt. Kennelijk hechtte Kees meer belang aan genade dan aan recht.

Het was in het begin van de oorlog voor Kees heel moeilijk om de eindjes aan elkaar te knopen. Alleen moest hij eerst zeven en later acht monden te eten geven en voor inkomen zorgen. Hij verhuurde zich als huisknecht en tuindersknecht. Geen vetpotten. In 1941 stond het water Kees blijkbaar aan de lippen. Om zijn kinderen te eten te geven stal hij een schaap uit een weiland. Hij werd in de kraag gevat, en, zo ging het verhaal in de familie, opgesloten in een concentratiekamp. Navraag bij het NIOD leerde mij, dat Kees nooit in een concentratiekamp vertoefd heeft, maar in een politiecel.

Dat in de cel zat was voor de instanties het sein om in te grijpen. Vader in het gevang en moeder er vandoor met een vriend. De kinderen waren de slachtoffertjes en werden uit huis geplaatst. Vijf van hen werden ondergebracht bij pleegouders in Winterswijk en Duiven. Tweede zoon Cees (Cornelis Wilhelmus Agnes) kwam bij pleegouders in Brabant terecht, evenals zijn broer Jan (Johannes Marinus Philippus) (1937-2017). Toen ze op eigen benen gingen staan, zijn de kinderen van Kees en Wilhelmina blijven hangen in de nabijheid van hun pleegouders in Brabant en de Achterhoek. 

St. Andreaskerk in Groessen

Een aantal van hen vestigde zich in Groessen bij Duiven in de Achterhoek, waar hun kinderen en kleinkinderen nu nog wonen en werken. Zij zijn de van oorsprong Amersfoortse Wellingen in de Achterhoek.

Terug naar Kees en Wilhelmina. Hun scheiding werd op 20 september 1945 formeel een feit. Kees, die op het einde van de oorlog in Naarden woonde, trok weer naar Amsterdam en later naar Mijdrecht. In juli 1947 hertrouwde hij met de 27-jarige Berendina Johanna (Dina) de Groot uit Naarden, met wie hij al enige tijd samenwoonde. Wanneer Kees is overleden is mij (nog) niet bekend.

Wilhelmina heeft niet lang met haar nieuwe vriend samengewoond. Zij is overleden in Amersfoort op 14 februari 1946. Zij was toen 35 jaar oud.

Tiel, 5 februari 2019